Wachters aan het Woord
Dilemma’s van accountants, advocaten, belastingadviseurs en notarissen in hun rol als poortwachter
Paperback Nederlands 2022 1e druk 9789012407915Samenvatting
Eén van de meest kenmerkende onderdelen van het mondiale anti-witwasbeleid betreft de responsabilisering van private actoren, zoals accountants, advocaten, belastingadviseurs en notarissen. Deze actoren hebben de verantwoordelijkheid om als portwachter te voorkomen dat het financiële stelsel en fiscale en ondernemingsrechtelijke constructies worden misbruikt voor witwassen en de financiering van terrorisme. Dit kunnen zij doen door cliënten te screenen, transacties te monitoren, melding te doen van ongebruikelijke transacties of hun dienstverlening te weigeren of stop te zetten.
In dit onderzoek staat de poortwachtersrol van accountant, advocaten, belastingadviseurs en notarissen centraal. Op basis van interviews met betrokken poortwachters, beroepsorganisaties alsmede met toezichthouders en opsporingsorganisaties, wordt in kaart gebracht hoe deze poortwachters hun rol zien, hoe zij er invulling aan geven en met welke dilemma´s zij in de praktijk worden geconfronteerd. Dat gebeurt in vijf vertellingen die steeds een kant van het poortwachtersschap belichten. Hoewel de gedachte om private organisaties medeverantwoordelijk te maken voor het voorkomen en bestrijden van witwassen destijds even simpel als ingenieus was, laat dit onderzoek zien dat de uitvoering in de praktijk weerbarstig is. Niet alleen doen zich in de praktijk allerlei uitdagingen en dilemma´s voor over hoe invulling moet worden gegeven aan de rol van poortwachter, ook zien we een wisselend draagvlak voor die rol alsmede twijfel of de huidige aanpak van witwassen wel effectief is.
Voor de bestrijding van witwassen en financieel economische criminaliteit is de samenwerking tussen publieke en private partijen onontbeerlijk. Samenwerking vraagt echter vertrouwen, maar ook verantwoordelijkheid. Dit onderzoek laat zien dat beide soms tekort schieten. Een van de grootste uitdagingen voor de komende jaren is om die publiek-private samenwerking te verstevigen. Dit onderzoek hoopt daaraan een bijdrage te leveren.
De reeks Politiekunde is een uitgave van het Onderzoeksprogramma Politie & Wetenschap. Publicaties in de reeks Politiekunde betreffen in het algemeen concrete handelingen, modellen, instrumenten of werkwijzen die direct bruikbaar zijn voor de politiepraktijk.
Specificaties
Lezersrecensies
Inhoudsopgave
1 Inleiding en vraagstelling / 9
1.1 Aanleiding van het onderzoek / 9
1.2 Poortwachters in de literatuur / 14
1.3 Doel en onderzoeksvragen / 18
1.4 Afbakening en operationalisering / 20
1.5 Leeswijzer / 23
2 Verantwoording / 25
2.1 Inleiding / 25
2.2 Analyse van mediaberichtgeving en Kamerstukken over poortwachters / 25
2.4 Interviews met vier groepen poortwachters en hun toezichthouders / 29
2.5 Analyse / 31
3 Maatschappelijk en juridische ontwikkelingen in de rol van poortwachters / 33
3.1 Inleiding / 33
3.2 Een korte historische schets / 33
3.3 Snel opeenvolgende wijzigingen en een groter toepassingsbereik / 37
3.4 Het is transparantie wat de klok slaat / 40
3.5 Een strengere aanpak van poortwachters / 45
3.6 Conclusie / 48
4 De poortwachter in vijf vertellingen / 49
4.1 Inleiding / 49
4.2 Belasting betalen is niet meer voor de dommen / 50
4.3 Beschermheer tegen wil en dank / 53
4.4 De poortwachter als facilitator / 61
4.5 De existentiële spagaat / 67
4.5.1 Commerciële versus publieke belangen / 68
4.5.2 Transparantie versus geheimhouding / 72
4.6 Het tekort van de poortwachter / 77
4.6.1 Kennen / 78
4.6.2 Kunnen / 84
4.6.3 Willen / 90
4.6.4 Conclusie / 95
4.7 Het juridisch spel spelen / 95
4.7.1 Reputatie- en risicomanagement en ritualistische naleving / 96
4.7.2 Strategische en creatieve naleving / 97
4.8 Het verhaal van de poortwachter? / 102
5 Slotbeschouwing / 105
5.1 Inleiding / 105
5.2 Resultaten / 106
5.3 Implicaties / 108
5.4 Aanbevelingen / 111
Referenties / 113
Bijlage 1 Geanonimiseerd overzicht geïnterviewde respondenten / 123
Bijlage 2 Gesprekspuntenlijst interviews / 125
Bijlage 3 Jurisprudentieanalyse / 128
Bijlage 4 Leden leescommissie / 148
Leden Redactieraad Programma Politie & Wetenschap / 149
Uitgaven in de reeks Politiekunde / 151
Rubrieken
- advisering
- algemeen management
- coaching en trainen
- communicatie en media
- economie
- financieel management
- inkoop en logistiek
- internet en social media
- it-management / ict
- juridisch
- leiderschap
- marketing
- mens en maatschappij
- non-profit
- ondernemen
- organisatiekunde
- personal finance
- personeelsmanagement
- persoonlijke effectiviteit
- projectmanagement
- psychologie
- reclame en verkoop
- strategisch management
- verandermanagement
- werk en loopbaan