De Wet Inkomstenbelasting 2001 Editie 2023

Voorwoord bij Editie 2023 / 17
Afkortingenlijst / 19

1 Inleiding (Meussen) / 23
1.1 De totstandkoming van de Wet / 23
1.2 Hoofdstuk 2-4: Systeem van de belasting / 27
1.3 Hoofdstuk 5-10: Inkomen in box 1 / 28
1.4 Hoofdstuk 11: Persoonsgebonden aftrek / 29
1.5 Hoofdstuk 12: Inkomen in box 2 / 29
1.6 Hoofdstuk 13: Inkomen in box 3 / 29
1.7 Hoofdstuk 14: Internationale aspecten / 30

2 Historie en grondslagen (Meussen) / 31
2.1 Draagkrachtbeginsel / 31
2.2 Ontwikkeling van de inkomstenbelasting / 32
2.3 Nederland / 33
2.4 Van gesplitste naar synthetische inkomstenbelasting / 34
2.5 Loon- en dividendbelasting / 35
2.6 Relatie met de vennootschapsbelasting / 35
2.7 Het inkomensbegrip en het genieten van inkomen / 36
2.8 Het probleem van de vermogenswinsten / 40
2.9 Persoonlijke omstandigheden / 41
2.10 Het progressieve tarief / 42
2.11 Voornaamste wijzigingen in 2001 / 45
2.12 Toekomst / 45

3 Het boxensysteem (Meussen) / 53
3.1 Noodzaak tot revisie bij het fin de siècle / 53
3.2 Inrichting van de wet / 54
3.3 Inkomsten en aftrekposten in drie boxen / 56
3.4 Verzamelinkomen / 58
3.5 Verliescompensatie / 59
3.6 Gewone en conserverende aanslag / 65
3.7 Wettelijke rangorde van inkomsten / 66
3.8 Vermogensbestanddelen / 68
3.9 Anti-arbitragebepaling / 71
3.10 Box-switching / 74
3.11 Analytisch stelsel? / 74

4 Subject, tarief en heffingskorting (Vrolijks) / 77
4.1 Inleiding / 77
4.2 Binnen- en buitenlandse belastingplichtigen / 77
4.2.1 Wereldinkomen / 77
4.2.2 Nederlands inkomen / 78
4.2.3 Wonen in Nederland / 78
4.2.4 Woonplaatsficties / 80
4.3 Tweeverdienerswetgeving / 80
4.3.1 Samenwoning en draagkracht / 80
4.3.2 Tweeverdieners en samenwoners; Oort-wetgeving / 81
4.3.3 Fiscale drempel om te gaan werken / 82
4.3.4 Ongehuwd samenwonenden en geregistreerde partners / 82
4.4 Partner en gezin vanaf 2001 / 83
4.4.1 Emancipatie fiscaalrechtelijk voltooid / 83
4.4.2 Inkomenstoerekening bij partners / 83
4.4.3 Partners / 86
4.4.4 Minderjarige kinderen / 95
4.5 Tarief / 97
4.5.1 Belasting- en premieheffing / 97
4.5.2 Voorheffingen / 101
4.5.3 Bijzondere tarieven verdwenen / 103
4.5.4 Middeling / 104
4.6 Heffingskorting / 105
4.6.1 Belastingvrije som / 105
4.6.2 Een nominale korting op het belastingbedrag / 106
4.6.3 Gecombineerde heffingskorting / 107
4.6.4 Tijdsevenredige heffingskorting / 107
4.6.5 Standaardheffingskorting / 108
4.6.6 Korting voor groene beleggingen / 115
4.6.7 Negatieve belasting? / 116

5 Winst uit onderneming (Van Lint) / 119
5.1 Inleiding / 119
5.1.1 Inrichting van de wet / 119
5.1.2 Belastbare winst uit onderneming / 120
5.1.3 Betekenis van het ondernemerschap / 120
5.1.4 Winst die toevalt aan medegerechtigden / 122
5.1.5 Voordelen genoten door bepaalde crediteuren / 122
5.1.6 Plan van behandeling / 122
5.2 Onderneming / 123
5.3 Ondernemer / 130
5.3.1 Volledig erkende ondernemers / 130
5.3.2 Beperkt erkende ondernemers en urencriterium / 136
5.4 Ondernemingsvermogen en winst / 138
5.4.1 Een eigen fiscale kwalificatie / 138
5.4.2 Etikettering / 139
5.4.3 Inbreng / 146
5.4.4 Totale winst / 146
5.4.5 Verliezen uit de aanloopfase / 147
5.5 Opbrengsten, kosten en onttrekkingen / 147
5.5.1 Winst en verlies / 147
5.5.2 Onttrekkingen / 149
5.5.3 Gemengde kosten / 151
5.5.4 Van aftrek uitgesloten algemene kosten / 151
5.5.5 In aftrek beperkte algemene kosten / 155
5.5.6 Van aftrek uitgesloten kosten van de ondernemer zelf / 156
5.5.7 In aftrek beperkte kosten van de ondernemer zelf / 157
5.5.8 Privégebruik woning / 159
5.5.9 Autokostenforfait / 159
5.6 Goed koopmansgebruik / 162
5.6.1 Jaarwinst / 162
5.6.2 Oorsprong en ontwikkeling / 163
5.6.3 Het moment waarop baten worden verkregen en lasten worden genomen / 164
5.6.4 Eenvoud / 165
5.6.5 Voorzichtigheid / 166
5.6.6 Toerekening van opbrengsten en kosten / 167
5.6.7 Bestendige gedragslijn / 170
5.6.8 Aanvullende bepalingen / 171
5.6.9 Zeescheepvaart / 171
5.6.10 Fiscale en commerciële winstbepaling / 172
5.6.11 Toekomst / 173
5.7 Waardering van activa / 175
5.7.1 Waardering en resultaat / 175
5.7.2 Te activeren uitgaven / 176
5.7.3 Bedrijfsmiddelen / 176
5.7.4 Afschrijving op bedrijfsmiddelen / 179
5.7.5 Vervangingswaardeleer / 188
5.7.6 Lagere bedrijfswaarde / 189
5.7.7 Geactiveerde kosten / 190
5.7.8 Voorraad / 192
5.7.9 IJzerenvoorraadstelsel / 194
5.7.10 Zelfvervaardigde voorraden; productiekosten / 197
5.7.11 Onderhanden werk / 199
5.7.12 Realisatiemoment / 199
5.7.13 Vorderingen / 203
5.7.14 Vreemde valuta/samenhangende waardering / 205
5.8 Willekeurige afschrijving / 209
5.8.1 Strekking / 209
5.8.2 Welke investeringen kwalificeren? / 210
5.8.3 Overige wettelijke bepalingen / 211
5.9 Reserves en voorzieningen / 212
5.9.1 Passiefzijde van de fiscale balans / 212
5.9.2 Fiscale reserves / 212
5.9.3 Herinvesteringsreserve / 213
5.9.4 Egalisatiereserve / 224
5.9.5 Terugkeerreserve / 226
5.9.6 Pensioen en VUT / 229
5.9.7 Schulden / 230
5.9.8 Voorzieningen / 231
5.9.9 Baksteenarrest en andere jurisprudentie / 232
5.9.10 Voorzieningen wegens milieukosten / 234
5.9.11 Transitorische passiva / 235
5.10 Oudedagsreserve, / 236
5.10.1 Achtergrond en voorwaarden / 236
5.10.2 Urencriterium / 237
5.10.3 Dotatie / 238
5.10.4 Afname / 238
5.10.5 Onderdeel van de winstbepaling / 239
5.11 Vrijstellingen / 240
5.11.1 Bosbouwvrijstelling / 240
5.11.2 Landbouwvrijstelling / 241
5.11.3 Vrijstelling van kwijtscheldingswinst / 246
5.11.4 Overige vrijstelling voor pensioenaanspraken, andere aanspraken en uitkeringen en subsidies / 248
5.12 Investeringsaftrek / 249
5.12.1 Recht op investeringsaftrek / 249
5.12.2 Drie soorten investeringsaftrek / 250
5.12.3 Uitgesloten investeringen / 255
5.12.4 Uitgesloten verplichtingen / 256
5.12.5 Desinvesteringsbijtelling / 256
5.13 Aanvullende aftrek speur- en ontwikkelingswerk (vervallen) / 257
5.14 Staking en eindafrekening / 257
5.14.1 Afrekenen met de fiscus / 257
5.14.2 Stakingsmomenten / 259
5.14.3 Belastingheffing bij staking / 261
5.14.4 Vermijding van stakingswinst / 264
5.15 Doorschuiving / 265
5.15.1 Strekking / 265
5.15.2 Overdracht van de claim / 265
5.15.3 Geruisloze overgang / 266
5.15.4 Geruisloze omzetting / 271
5.15.5 Fusie en splitsing / 284
5.16 Ondernemersaftrek en MKB-winstvrijstelling / 288
5.16.1 Definitie / 288
5.16.2 Zelfstandigenaftrek / 288
5.16.3 Speur- en ontwikkelingswerk / 290
5.16.4 Meewerkaftrek / 291
5.16.5 Stakingsaftrek / 292
5.16.6 MKB-winstvrijstelling / 292
5.17 Medegerechtigden en verstrekkers van hybride leningen / 294
5.17.1 Gevaar voor lekkende boxen / 294
5.17.2 Medegerechtigden / 294
5.17.3 Crediteuren / 295
5.17.4 Regime voor pseudo-ondernemers / 296
5.17.5 Verliesbeperking / 297
5.18 Balanscontinuïteit en foutenleer / 298
5.18.1 Continuïteitsprincipe / 298
5.18.2 Navordering of vrijwillige betaling / 298
5.18.3 Afweging tussen jaar- en totaalwinstprincipe / 299
5.18.4 Redelijke tegemoetkoming / 302
5.18.5 Toepassingsgebieden / 304
5.18.6 Besluit / 308

6 Loon uit dienstbetrekking (Werger), / 311
6.1 Inleiding / 311
6.2 Dienstbetrekking / 313
6.3 Uitbreidingen / 329
6.3.1 Fictieve dienstbetrekkingen / 329
6.3.2 Dienstbetrekking op verzoek / 330
6.3.3 Periodieke uitkeringen / 331
6.4 Loon / 332
6.4.1 Loon uit tegenwoordige en uit vroegere dienstbetrekking / 332
6.4.2 Fictief loon voor ‘dga’ / 339
6.4.3 Doorbetaald loon / 343
6.4.4 Loon ontvangen van derden / 345
6.4.5 Loon in natura / 348
6.4.6 Aanspraken / 354
6.4.7 Omkeerregel / 356
6.4.8 Excessieve vertrekpremie / 357
6.4.9 Crisisheffing 2013 en 2014 / 361
6.5 Pensioen en VUT / 363
6.5.1 De pensioenregeling / 363
6.5.2 Opbouw / 367
6.5.3 Toegelaten verzekeraars / 370
6.5.4 Heffingsmomenten / 372
6.5.5 Emigratie, waardeoverdracht en conserverende aanslag / 373
6.5.6 Strijd met verdragsrecht? / 375
6.5.7 Directeur-(groot)aandeelhouder / 377
6.5.8 Regeling voor vervroegde uittreding / 379
6.6 Spaar- en verlofregelingen / 381
6.6.1 Verlofsparen / 381
6.6.2 Levensloopregeling / 382
6.7 Kosten en kostenvergoedingen / 383
6.7.1 Geen aftrek voor arbeidskosten / 383
6.7.2 Strijd met verdragsrecht? / 385
6.7.3 Vrije vergoedingen (keuzeregeling 2011-2014) / 387
6.7.4 Bijzondere bepalingen / 387
6.7.5 Vergoedingen aan extraterritoriale werknemers / 389
6.7.6 Werkkostenregeling / 394
6.8 Werknemersaftrek (reisaftrek) / 400
6.8.1 Algemeen / 400
6.8.2 Reisaftrek / 400
6.9 Voor- of eindheffing? / 402
6.9.1 Verrekening van loon- met inkomstenbelasting / 402
6.9.2 Vermindering van loonbelasting / 402
6.9.3 Bepaling van de voorlopige teruggaaf / 403
6.9.4 De loonbelasting als eindheffing / 403
6.9.5 Aanslag inkomstenbelasting / 405
6.10 Afdrachtverminderingen / 406
6.10.1 Inleiding / 406
6.10.2 Afdrachtvermindering zeevaart / 407
6.10.3 S&O-afdrachtvermindering / 408
6.11 Artiesten en beroepssporters / 408

7 Resultaat uit overige werkzaamheden (Dijkstra) / 411
7.1 Inleiding / 411
7.2 Overige werkzaamheden / 412
7.2.1 Definitie / 412
7.2.2 Voordeel beogen – voordeel verwachten / 416
7.2.3 Belaste capital gains / 419
7.2.4 Auteursrecht en octrooi / 425
7.3 Terbeschikkingstelling van vermogensbestanddelen / 425
7.3.1 Vermijding van oneigenlijk gebruik / 426
7.3.2 Ter beschikking stellen van vermogen belast in box 1 / 426
7.3.3 Rendabel maken door ter beschikking te stellen / 427
7.3.4 Welke gevallen van terbeschikkingstelling? / 431
7.3.5 Uitbreiding van het begrip ter beschikking stellen / 440
7.3.6 De ter beschikking gestelde werkkamer / 449
7.4 Ondernemingsregime / 450
7.4.1 Resultaatbepaling / 450
7.4.2 Gevolgen voor het belastbaar resultaat; landbouwvrijstelling / 454
7.4.3 Het werkzaamheidsvermogen / 455
7.5 Lucratieve belangen / 457
7.6 Kostgangers en onderverhuur / 460
7.7 Overgangsrecht / 460
7.7.1 Hoofdregel: waarde in het economische verkeer / 460
7.7.2 Uitzonderingen / 461
7.7.3 Genotsrechten / 462
7.7.4 Aanmerkelijk belang / 462
7.7.5 Kapitaal- en lijfrenteverzekeringen / 463

8 Periodieke uitkeringen (Bollen) / 465
8.1 Inleiding / 465
8.1.1 Het begrip periodieke uitkeringen en verstrekkingen / 466
8.1.2 Regelingen betreffende stamrechten / 469
8.1.3 Soorten p.u.’s in afdeling 3.5 / 470
8.2 Publiekrechtelijke uitkeringen / 471
8.2.1 Algemeen / 471
8.2.2 Specifieke uitbreidingen / 472
8.3 Vrijgestelde uitkeringen / 473
8.4 Familierechtelijke uitkeringen / 477
8.4.1 Alimentatie / 477
8.4.2 Vervanging, pensioenverevening en pensioenverrekening / 481
8.4.3 Verrekening van lijfrenterechten / 489
8.5 Overige aangewezen periodieke uitkeringen / 490
8.6 Inkomensvoorzieningen / 492
8.6.1 Inkomsten uit gefaciliteerde voorzieningen / 492
8.6.2 Buitenlandse voorzieningen / 494
8.6.3 Bedrijfs- en beroepspensioenen / 495
8.6.4 Nettolijfrente / 496
8.7 Afkoop, omzetting en vervreemding / 496
8.7.1 Afkoop / 497
8.7.2 Omzetting / 497
8.7.3 Vervreemding / 498
8.7.4 Inkomensvoorzieningen / 498
8.8 Aftrekbare kosten / 498

9 Eigen woning, hypotheek en levensverzekering (Van Mourik) / 501
9.1 Inleiding / 501
9.2 Eigenlijke eigen woning / 502
9.2.1 Wettelijke definitie / 502
9.2.2 Enkele elementen / 503
9.2.3 Enkele inbreuken / 505
9.3 Fictieve eigen woning / 507
9.3.1 Voormalig hoofdverblijf bestemd voor verkoop / 507
9.3.2 Woning bestemd voor toekomstige bewoning / 507
9.3.3 Scheidingsregeling / 508
9.3.4 Verpleeg- of verzorgingstehuis / 509
9.3.5 Tijdelijk verblijf elders / 509
9.4 Voordelen uit eigen woning / 510
9.4.1 Eigenwoningforfait / 510
9.4.2 Eigenwoningwaarde / 512
9.4.3 Tijdelijke verhuur en kamerverhuur / 513
9.5 Aftrekbare kosten eigen woning / 514
9.5.1 Algemeen / 514
9.5.2 ‘Verwerving’, ‘vervreemding’, ‘verbetering’ of ‘onderhoud’ / 516
9.5.3 Causaal verband / 519
9.5.4 Bijleenregeling / 522
9.5.5 Aflossingseis / 533
9.5.6 Bestaande eigenwoningschuld: overgangsrecht / 545
9.5.7 Schulden die niet behoren tot de eigenwoningschuld / 549
9.5.8 Faciliteit voor restschulden / 552
9.5.9 Begrip ‘renten’ / 552
9.5.10 Kosten van geldleningen / 553
9.5.11 Erfpacht- en opstalcanons / 554
9.5.12 Drukken van renten en kosten en aftrekmoment / 555
9.5.13 Tariefmaatregel aftrekbare kosten eigen woning / 556
9.6 Aftrek wegens geen of geringe eigenwoningschuld / 557
9.7 Kapitaalverzekering eigen woning en eigenwoningbanksparen / 559
9.7.1 Inleiding / 559
9.7.2 Kwalificerende KEW’s / 561
9.7.3 Voorwaarden KEW / 562
9.7.4 Voordeel uit KEW / 563
9.7.5 KEW-vrijstelling en belast rentebestanddeel / 565
9.7.6 Verhuisregeling / 570
9.7.7 Beperking renteaftrek na benutting KEW-vrijstelling / 573
9.8 Overgangsrecht voor op 31 december 2000 bestaande kapitaalverzekeringen / 574

10 Uitgaven voor lijfrenten en andere inkomensvoorzieningen (Bollen) / 581
10.1 Inleiding / 581
10.1.1 Premieaftrek en Brede Herwaardering / 582
10.1.2 Oudedagsparaplu / 583
10.1.3 Van SER-advies naar wetsvoorstel / 583
10.1.4 Introductie van lijfrentebanksparen / 584
10.2 Voorwaarden voor premieaftrek / 585
10.2.1 Inkomensvoorzieningen / 585
10.2.2 Lijfrenten, periodieke uitkeringen en lijfrentebankproducten / 587
10.2.3 Vormgeving van de aanspraak / 590
10.2.4 Toegelaten verzekeraars en kredietinstellingen / 595
10.3 Omvang en tijdstip premieaftrek / 596
10.3.1 Tranchesysteem / 596
10.3.2 Basisruimte (2001 en 2002) / 597
10.3.3 Pensioentekort / 597
10.3.4 Is de ruimte toereikend? / 598
10.3.5 Inhaalregeling / 599
10.3.6 Stakingswinstlijfrente voor ondernemer / 600
10.3.7 Tijdstip premieaftrek / 602
10.3.8 Premierestitutie / 605
10.4 Negatieve uitgaven voor inkomensvoorzieningen / 605
10.4.1 Handelen in strijd met de voorwaarden / 605
10.4.2 Reparatie pensioentekort / 608
10.4.3 Conserverende aanslagen / 609
10.4.4 Aansprakelijkheid van de verzekeraar en revisierente / 610
10.5 Vervanging van inkomsten / 611
10.5.1 Afkoop en omzetting / 611
10.5.2 Boedelscheiding e.d. / 613
10.6 Negatieve uitgaven bij beroepspensioenen / 614
10.7 Emigratie / 614
10.8 Overgangsrecht / 616

11 Persoonlijke aftrekposten (Breedveld), / 619
11.1 Inleiding / 619
11.2 Onderhoudsverplichtingen / 620
11.2.1 Inkomensoverdracht / 620
11.2.2 Alimentatie / 620
11.2.3 Afkoop van alimentatie / 621
11.2.4 Bijstandsverhaal / 622
11.2.5 Pensioenverrekening / 622
11.2.6 Schadevergoeding / 623
11.2.7 Natuurlijke verbintenis / 623
11.2.8 Verstrekking van huisvesting / 624
11.3 Ziekte en invaliditeit / 624
11.3.1 Buitengewone uitgaven / 624
11.3.2 Uitgaven voor specifieke zorgkosten / 625
11.3.3 Drempel / 627
11.3.4 Weekenduitgaven gehandicapte kinderen / 627
11.4 Aftrekbare giften / 628

12 Aanmerkelijk belang (Dijkstra) / 637
12.1 Inleiding / 637
12.1.1 Klassiek stelsel / 637
12.1.2 Familie-nv’s / 638
12.1.3 De aanmerkelijkbelanghouder wordt quasi vennoot / 639
12.1.4 Aanmerkelijkbelangregime en boxensysteem / 640
12.2 Voorwaarden voor een aanmerkelijk belang / 641
12.3 Meegesleepte vermogensbestanddelen / 648
12.4 Meegetrokken personen / 649
12.5 Reguliere voordelen / 650
12.5.1 Inkomen uit aanmerkelijk belang / 650
12.5.2 Verliesverrekening / 651
12.5.3 Reguliere voordelen / 653
12.5.4 Forfaitair voordeel / 659
12.5.5 Aftrekbare kosten / 661
12.6 Vervreemding / 662
12.6.1 Het begrip vervreemding; diverse ficties / 662
12.6.2 Verlies aanmerkelijkbelangstatus / 666
12.6.3 Emigratie / 667
12.7 Vervreemdingsvoordelen / 669
12.7.1 Overdrachts- en verkrijgingsprijs / 669
12.7.2 Waardecorrectie / 672
12.7.3 Step up bij ontstaan aanmerkelijk belang / 673
12.7.4 Step up bij immigratie / 674
12.8 Doorschuif- en uitstelregelingen / 675
12.8.1 Ratio / 675
12.8.2 Doorschuiving / 675
12.8.3 Uitstel van betaling bij emigratie / 681
12.8.4 Betalingsfaciliteit bij overdracht tegen schuldigerkenning / 681

13 Vermogensrendementsheffing (Breedveld) / 683
13.1 Inleiding / 683
13.1.1 Box 3 / 683
13.1.2 Keuze voor een vermogensrendementsheffing / 683
13.1.3 Plan van behandeling / 686
13.2 Voormalige heffingen / 687
13.3 De rendementsgrondslag / 687
13.3.1 Het vermogen per 1 januari / 687
13.3.2 Rendement / 689
13.3.3 Door het boxensysteem uitgesloten bestanddelen / 692
13.3.4 Bezittingen / 692
13.3.5 Zaken – rechten – genotsrechten / 693
13.3.6 Onroerende zaken en rechten daarop / 694
13.3.7 Roerende zaken en rechten daarop / 694
13.3.8 Rechten die niet op zaken betrekking hebben / 697
13.3.9 Overige vermogensrechten; trusts / 697
13.3.10 Voordeel verwachten / 701
13.3.11 Schulden / 702
13.3.12 Belastingvorderingen en -schulden / 703
13.3.13 Erfrechtelijke verhoudingen en voorwaarden terzijde gesteld / 705
13.3.14 Karakter van de heffing / 707
13.4 Vrijstellingen / 709
13.4.1 Algemeen / 709
13.4.2 Gewone vrijstellingen / 709
13.4.3 Vrijstelling voor groene beleggingen / 712
13.4.4 Nettolijfrente en nettopensioen / 713
13.5 Waardering / 715
13.5.1 Waarde in het economische verkeer / 715
13.5.2 Effecten / 718
13.5.3 Genotsrechten en periodieke uitkeringen; uitvoeringsregels / 720
13.6 Tarief / 721
13.6.1 Effectieve druk / 721
13.6.2 Heffingvrij vermogen / 722
13.7 Arbitrage / 723
13.7.1 Drukverschillen oud en nieuw / 723
13.7.2 Taxplanning / 723
13.7.3 Versplinterde regelgeving / 725

14 Buitenlandse belastingplicht en voorkoming van dubbele belasting (Meussen) / 727
14.1 Inleiding / 727
14.2 Heffing naar Nederlands inkomen / 727
14.2.1 Beperkte belastingplicht / 727
14.2.2 Box 1 / 728
14.2.3 Box 2 / 737
14.2.4 Box 3 / 738
14.2.5 Persoonlijke aftrekposten en heffingvrij vermogen / 740
14.3 Gekwalificeerde buitenlandse belastingplicht / 741
14.3.1 Voorwaarden regeling / 741
14.3.2 Hoofdlijnen regeling / 742
14.3.3 Positie partner / 743
14.3.4 Vangnetbepaling (art. 21bis Uitv.besl. IB 2001) / 744
14.3.5 De zaak X (HvJ EU 9 februari 2017, C-283/15) / 745
14.3.6 Onvoldoende inkomen in het woonland / 746
14.4 Voorkoming van dubbele belasting voor ingezetenen / 749
14.4.1 Samenloop van beginselen / 749
14.4.2 Belastingvrijstelling / 752
14.4.3 Belastingverrekening / 758

Trefwoordenregister / 761