Procesrecht in belastingzaken

Voorwoord / V
Lijst van gebruikte afkortingen / XVII
Literatuurlijst / XXI

Hoofdstuk 1
De rechtspraak in belastingzaken als onderdeel van de Nederlandse rechtsorde / 1
1.1 Algemeen / 1
1.2 Enkele historische notities / 1
1.3 Toegang tot een onafhankelijke rechter / 3
1.3.1 Supranationale regelingen / 3
1.3.2 De grondwettelijke regeling / 7
1.4 Een gesloten systeem van rechtsmiddelen / 8
1.5 Bronnen van het fiscale procesrecht / 9
1.6 Aard van het fiscale procesrecht / 10

Hoofdstuk 2
Voorwerp van belastinggeschillen / 15
2.1 Inleiding / 15
2.2 Aanslag- en aangiftebelastingen / 16
2.2.1 Aanslagbelastingen / 16
2.2.2 Aangiftebelastingen / 17
2.3 Aangifte / 18
2.4 Navordering en naheffing / 18
2.4.1 Navorderingsaanslag algemeen / 18
2.4.2 Navorderingstermijn / 21
2.4.3 Naheffingsaanslag / 24
2.4.4 Boeten / 24

Hoofdstuk 3
Bezwaar / 25
3.1 Inleiding / 25
3.1.1 Overslaan bezwaarfase / 26
3.2 In welke gevallen? / 26
3.2.1 Aanslagbelastingen / 26
3.2.2 Aangiftebelastingen / 28
3.2.3 Voor bezwaar vatbare beschikkingen / 29
3.3 Wie kan bezwaar (of beroep) instellen? / 30
3.4 Bij welke instantie? / 34
3.5 Binnen welke termijn? / 35
3.5.1 Inleiding / 35
3.5.2 Aanvang van de bezwaar- en beroepstermijn / 36
3.5.3 Voortijdig ingediend bezwaar en beroep / 39
3.5.4 Einde van de bezwaar- en beroepstermijn / 39
3.5.5 Bezwaar en beroep bij een fictieve weigering / 41
3.5.6 Termijnoverschrijding / 42
3.5.6.1 Algemeen / 42
3.5.6.2 Eigen omstandigheden / 42
3.5.6.3 Omstandigheden van de gemachtigde/belastingadviseur / 43
3.5.6.4 Onjuiste voorlichting door de overheid c.q. de rechter / 44
3.5.6.5 Zo spoedig mogelijk alsnog in bezwaar of beroep komen / 45
3.5.6.6 Nieuwe feiten ontdekt na verstrijken bezwaar/beroepstermijn / 46
3.5.6.7 Onjuiste adressering aanslag of beschikking / 47
3.5.6.8 Termijnoverschrijding door ontbreken hoorzitting / 48
3.5.6.9 Termijnoverschrijding en boeten / 48
3.6 Op welke manier? / 49
3.6.1 Pro forma bezwaarschrift / 50
3.6.2 Indienen langs elektronische weg / 50
3.6.3 Wat geldt als bezwaarschrift / 51
3.6.4 Bevoegde persoon / 52
3.6.5 Tegen één beslissing? / 53
3.6.6 Verdere inhoud; tijdige motivering / 53
3.6.7 Een tweede bezwaarschrift? / 55
3.7 De behandeling van het bezwaarschrift / 56
3.7.1 Interne compensatie / 56
3.7.2 Inlichtingenplicht in de bezwaarfase / 58
3.7.3 De behandelend ambtenaar / 59
3.8 Het horen; inzagerecht in belastingdossier / 59
3.9 De uitspraak op bezwaarschrift / 63
3.9.1 Binnen welke termijn? / 63
3.9.2 Op welke wijze? / 64
3.10 De consequenties van een aanhangig bezwaar voor de invordering / 66
3.11 Kostenvergoeding in de bezwaarfase / 66

Hoofdstuk 4
De rechter in belastingzaken / 69
4.1 Inleiding / 69
4.2 De rechtsmacht van de bestuursrechter / 69
4.3 Historisch overzicht / 71
4.3.1 Wet belastingrechtspraak in twee feitelijke instanties / 72
4.4 De rechtbank en het gerechtshof nader bezien / 73
4.4.1 Rechtbank: sector bestuursrecht / 73
4.4.2 Relatieve competentie rechtbank / 74
4.4.3 Gerechtshof: belastingkamer / 75
4.4.4 Welk gerechtshof is bevoegd? / 76
4.4.5 Mediation naast rechtspraak / 76
4.4.6 Rechters en raadsheren / 78
4.4.7 De enkelvoudige en meervoudige kamers / 78
4.4.8 De rechter-commissaris / 79
4.4.9 De griffie / 80

Hoofdstuk 5
Procespartijen en vertegenwoordiging / 81
5.1 Belanghebbende / 81
5.2 Vertegenwoordiging / 82
5.2.1 Inleiding / 82
5.2.2 Vertegenwoordiging krachtens volmacht / 83
5.2.3 Wie kan gemachtigde zijn? / 85
5.2.4 Uitsluiting van vertegenwoordiging door de inspecteur / 85
5.2.5 Weigering van een vertegenwoordiger / 85
5.2.6 Einde vertegenwoordiging / 86
5.2.7 Bijstand ter zitting / 87
5.2.8 Verzending van stukken / 87
5.3 De inspecteur / 89

Hoofdstuk 6
Beroep in eerste aanleg bij de rechtbank / 91
6.1 Inleiding / 91
6.2 Waartegen is beroep mogelijk? / 91
6.2.1 Gelimiteerde beroepsmogelijkheden / 92
6.2.2 Geen beroep mogelijk in bepaalde gevallen / 93
6.2.2.1 Voorbereidende beslissingen / 93
6.2.2.2 Ambtshalve genomen beslissingen / 95
6.2.2.3 Departementale beslissingen / 95
6.2.2.4 Overige gevallen / 97
6.2.2.5 Andere rechter / 97
6.2.2.6 Afstand van beroep en berusting / 97
6.2.3 Uitblijven van een uitspraak op bezwaarschrift: inspecteur doetuitspraak niet tijdig / 98
6.3 Op welke manier wordt een beroepschrift ingediend? / 99
6.3.1 Conclusie / 100
6.3.2 Met redenen omkleed / 101
6.3.3 Overleggen van de aangevallen beslissing / 102
6.3.4 Beroepsgerechtigden / 102
6.3.5 Ondertekend / 104
6.3.6 Nederlandse taal / 104
6.3.7 Tegen één beslissing? / 104
6.3.8 Domiciliekeuze / 105
6.3.9 Beroepstermijn / 105
6.3.9.1 Algemeen / 105
6.3.9.2 Niet-ontvankelijk beroep / 107
6.3.9.3 Pro forma beroepschrift / 108
6.4 Griffierecht / 108
6.5 Griffierecht in strijd met art. 6 EVRM? / 111
6.5.1 Vergoeding van griffierecht / 112
6.6 Inhoud beroepschrift / 113
6.6.1 Feiten / 113
6.6.2 Subsidiaire klachten / 114
6.6.3 Behandeling door de enkelvoudige of meervoudige kamer? / 114
6.6.4 Afzien van mondelinge behandeling / 115
6.6.5 Overige aspecten / 115
6.7 Het verweerschrift / 116
6.7.1 De op de zaak betrekking hebbende stukken / 118
6.8 Repliek en dupliek / 119
6.9 De uitspraak / 120
6.9.1 Inleiding / 120
6.9.2 Devolutieve werking van het beroep in eerste aanleg / 121
6.9.3 Termijn waarbinnen de uitspraak moet worden gedaan / 122
6.10 Schriftelijke uitspraak / 123
6.10.1 Opbouw en motivering / 123
6.10.2 Motiveringseis / 124
6.10.3 Dictum / 126
6.10.3.1 Onbevoegdverklaring van de rechtbank / 126
6.10.3.2 Niet-ontvankelijkheid / 127
6.10.3.3 Gegrondverklaring van het beroep / 127
6.10.3.4 Ongegrondverklaring van het beroep / 128
6.10.3.5 Indien toewijzing van een beroep niet tot een voor belanghebbende gunstiger resultaat kan leiden / 129
6.10.3.6 Proceskostenveroordeling / 130
6.10.3.7 Is het BPB in strijd met het gemeenschapsrecht? / 133
6.10.3.8 Schadevergoeding / 136
6.10.4 Ondertekening en verzending / 137
6.11 Mondelinge uitspraak / 138
6.12 Vervangen van een mondelinge uitspraak door een schriftelijke uitspraak / 140
6.13 Herziening / 141
6.14 Bevoegdheden inspecteur tijdens de beroepsfase / 143

Hoofdstuk 7
Hoger beroep bij het gerechtshof / 145
7.1 Inleiding / 145
7.2 In welke bepalingen is het hoger beroep geregeld? / 145
7.3 Waartegen is hoger beroep mogelijk? / 145
7.4 Geen prorogatie / 146
7.5 De functie van het hoger beroep / 147
7.6 Berusting / 148
7.7 Beroepsgerechtigden / 149
7.8 Het beroepschrift / 149
7.8.1 Met redenen omkleed / 150
7.8.2 Overleggen van de aangevallen beslissing / 150
7.8.3 Ondertekend / 150
7.8.4 Nederlandse taal / 151
7.8.5 Tegen één uitspraak? / 151
7.8.6 Domiciliekeuze / 152
7.9 Beroepstermijn / 152
7.9.1 Algemeen / 152
7.9.2 Niet-ontvankelijk beroep / 153
7.9.3 Pro forma beroepschrift / 153
7.10 Griffierecht / 154
7.10.1 Vergoeding van griffierecht door de staat aan belanghebbende / 156
7.11 Behandeling door de enkelvoudige of meervoudige kamer? / 156
7.12 Afzien van mondelinge behandeling / 156
7.13 Relatieve competentie / 157
7.14 Verdere schriftelijke behandeling / 157
7.15 Incidenteel hoger beroep / 158
7.15.1 Algemeen / 158
7.15.2 Instellen incidenteel hoger beroep / 160
7.15.3 Verweer tegen het incidenteel hoger beroep / 160
7.16 De uitspraak / 160
7.16.1 Devolutieve werking van het hoger beroep / 160
7.16.2 Termijn waarbinnen de uitspraak moet worden gedaan / 161
7.16.3 Schriftelijke uitspraak / 161
7.16.3.1 Opbouw en motivering / 161
7.16.3.2 Motiveringseis / 161
7.16.3.3 Dictum / 162
7.16.3.4 Proceskostenveroordeling / 163
7.16.4 Ondertekening en verzending / 164
7.16.5 Mondelinge uitspraak / 165
7.17 Herziening / 165

Hoofdstuk 8
Voorlopige voorziening; versnelde en vereenvoudigde behandeling / 167
8.1 Inleiding / 167
8.2 Voorlopige voorziening: een fiscaal kort geding? / 167
8.2.1 Connexiteitseis / 168
8.2.2 Spoedeisend belang / 170
8.2.3 Lichtvaardig opgelegde aanslag of onrechtmatig genomen besluit / 173
8.2.4 Procedurele aspecten / 173
8.2.5 Kortsluiting / 174
8.3 Versnelde behandeling / 174
8.4 Uitspraak zonder voorafgaande mondelinge behandeling / 176
8.5 Vereenvoudigde behandeling van het beroep / 177
8.6 Verzet / 178
8.7 Wraking en verschoning van rechters / 179

Hoofdstuk 9
Zitting / 181
9.1 Inleiding / 181
9.2 Kennisgeving van de zitting / 181
9.2.1 Verhinderdata en uitstel / 183
9.3 Pleidooi / 185
9.4 Pleitnota / 185
9.5 Verlenen van akte / 186
9.6 Nieuwe feiten, grieven, stukken en rechtsgronden ter zitting / 187
9.7 Nadere zitting / 188
9.8 Inlichtingen van derden / 190
9.9 Getuigen, deskundigen en tolken / 191
9.9.1 Tolken / 191
9.9.2 Getuigen / 191
9.9.3 Verschoning / 194
9.9.4 Deskundigen / 196
9.10 Proces-verbaal van de zitting / 197
9.11 Met gesloten deuren of openbaar / 199

Hoofdstuk 10
Taak van de rechter / 201
10.1 Algemeen / 201
10.2 Geen rechtspleging zonder beroep / 202
10.3 Geen verslechtering van de positie van belanghebbende / 202
10.4 De omvang van de rechtsstrijd / 203
10.5 Openbare orde / 205
10.6 Aanvulling van rechtsgronden / 206
10.7 Onderzoek van alle stellingen / 207

Hoofdstuk 11
Stelplicht en bewijs / 209
11.1 Stelplicht / 209
11.2 Informatieplicht tijdens de beroepsprocedure / 209
11.3 Bewijs: wettelijke bepalingen / 210
11.4 De rol van de rechter bij de bewijsvoering / 211
11.5 Verdeling van de bewijslast / 211
11.5.1 Bewijslast bij een beroep op uitzonderingsbepalingen / 213
11.5.2 Ervaringsregels / 213
11.5.3 Verrekenprijzen / 213
11.5.4 Vragen van rechtskundige aard / 214
11.6 Keuze en waardering van het bewijs / 214
11.6.1 Zwaarte van de bewijslast: blijken en aannemelijk maken / 215
11.6.2 Boekhouding als bewijsstuk / 216
11.7 Bewijsaanbod / 217
11.7.1 Deugdelijke motivering voor passeren bewijsaanbod / 218
11.7.2 Partijgetuigen / 219
11.7.3 Tijdstip bewijsaanbod / 220
11.8 Wettelijke toedeling (‘omkering’) van de bewijslast / 221
11.8.1 Wanneer wordt de omkering van de bewijslast toegepast? / 222
11.8.2 Omkering van bewijslast en boeten / 225
11.8.3 Omkering van bewijslast in strijd met EU-recht? / 226
11.8.4 Omkering van bewijslast een strafsanctie in de zin van art. 6 EVRM? / 226
11.8.5 Betreft de omkering van bewijslast de gehele aanslag? / 226
11.9 Onrechtmatig verkregen bewijs / 228

Hoofdstuk 12
Toepasselijke rechtsregels / 229
12.1 Algemeen / 229
12.2 Toetsing van algemeen verbindend wettelijk voorschriften / 230
12.2.1 Toetsing aan het Europese recht / 232
12.3 Algemene beginselen van behoorlijk bestuur / 235
12.3.1 Inleiding / 235
12.3.2 Ministerieel beleid en ministeriële resoluties / 237
12.3.3 Inlichtingen, toezeggingen, standpunten en rulings / 239
12.3.3.1 Inlichtingen en mededelingen / 240
12.3.3.2 Toezeggingen / 240
12.3.3.3 Standpuntbepalingen / 240
12.3.3.4 Advance rulings / 241
12.3.3.5 Standpuntbepalingen door de fiscus / 241
12.3.3.6 Boekenonderzoeken / 242
12.3.3.7 Bevoegde inspecteur / 242
12.3.4 Fiscale vaststellingsovereenkomst (fiscaal compromis) / 243
12.3.4.1 Mediation / 245
12.3.4.2 APA’s en ATR’s / 245
12.4 Rechterlijke toetsing van bestuurlijke boeten / 246
12.4.1 Openbaarheid / 249
12.4.2 Vermoeden van onschuld / 250
12.4.3 Een kosteloze raadsman in geval van onvermogen / 252
12.4.4 Advisering door deskundige en opzet of grove schuld / 252
12.4.5 Behandeling binnen redelijke termijn / 253
12.4.5.1 Wat is een redelijke termijn / 253
12.4.5.2 Gevolgen van de overschrijding van de redelijke termijn / 254
12.4.5.3 Wanneer begint de redelijke termijn te lopen / 255
12.4.5.4 Ambtshalve toetsing van de redelijke termijn / 255
12.4.6 Gronden boete moeten worden medegedeeld / 256
12.4.7 Fiscale boete en zwijgrecht / 257
12.4.8 Andere procesrechtelijke aspecten van de boeteoplegging / 259

Hoofdstuk 13
Het cassatieberoep bij de Hoge Raad / 263
13.1 Inleiding / 263
13.2 Betekenis van de Hoge Raad / 265
13.3 Tegen welke beslissingen staat cassatieberoep open? / 266
13.3.1 Sprongcassatie / 268
13.3.2 Herziening / 269
13.4 Taak van de cassatierechter / 270
13.4.1 Algemeen / 270
13.4.2 Motiveringsklacht / 271
13.4.3 Andere vormverzuimen / 273
13.4.4 Schending van het recht / 274
13.4.4.1 Algemeen / 274
13.4.4.2 Internationaal recht / 275
13.4.4.3 Schending van algemene rechtsbeginselen / 277
13.4.5 Beleidsregels vormen recht in de zin van art. 79 RO / 278
13.4.6 Feiten of rechtsregels / 281
13.5 Wie kunnen cassatieberoep instellen? / 282
13.6 Op welke manier moet het beroep worden ingesteld? / 283
13.6.1 Inleiding / 283
13.6.2 Termijn van cassatieberoep / 284
13.6.3 Splitsing, aanvulling en herstel van vormverzuim / 285
13.6.4 Het bij cassatie verschuldigde griffierecht / 286
13.7 Verweerschrift in cassatie en incidenteel beroep / 287
13.8 Pleidooi / 288
13.9 Conclusie Openbaar Ministerie / 291
13.10 Cassatie in het belang der wet / 292

Hoofdstuk 14
Het arrest / 295
14.1 Inleiding / 295
14.2 Verloop van de cassatieprocedure / 296
14.2.1 Duur van de cassatieprocedure / 296
14.3 Het dictum / 297
14.3.1 Niet-ontvankelijkverklaring van het beroep in cassatie / 297
14.3.1.1 Inachtneming formaliteiten en niet-ontvankelijkheid / 298
14.3.1.2 Niet-ontvankelijkheid; afdoening op grond van art. 80a RO / 298
14.3.2 Ongegrondverklaring van het beroep / 299
14.3.3 Gegrondverklaring van het beroep / 299
14.3.3.1 Verwijzing naar een feitenrechter / 300
14.3.3.2 Beslissing ten principale / 301
14.3.4 Nevenbeslissingen / 301
14.4 Behandeling na verwijzing / 302
14.5 Vanaf welk tijdstip werkt een arrest? / 303
14.5.1 Het vertrouwensbeginsel / 304
14.6 Het stellen van een prejudiciële vraag aan de Hoge Raad / 304

Hoofdstuk 15
Beroep op andere rechters / 307
15.1 Inleiding / 307
15.2 De burgerlijke rechter / 307
15.2.1 De burgerlijke rechter optredend in heffingsgeschillen met de burger als eiser / 307
15.2.2 De burgerlijke rechter optredend in heffingsgeschillen met de staat als eiser / 310
15.2.3 De burgerlijke rechter optredend in invorderingsgeschillen / 312
15.2.3.1 Verzet / 312
15.2.3.2 Verzet bij derdenbeslag / 316
15.2.3.3 Verzet bij bodemrecht / 316
15.3 Het Hof van Justitie van de Europese Unie te Luxemburg / 317
15.4 Europese Hof voor de Rechten van de Mens / 320
15.5 Procedures invoerrechten en accijnzen / 322
15.6 Procedures over toeslagen / 322
15.7 De belastingrechter optredend in invorderingszaken / 323
15.7.1 Kostenwet / 323
15.7.2 Wet Rechtsbescherming met betrekking tot de administratieplicht en controlehandelingen van de fiscus (art. 62a Invorderingswet 1990) / 324

Hoofdstuk 16
Buitengerechtelijke procedures / 325
16.1 Verzoek toepassing ‘ambtshalve’ vermindering / 325
16.2 Hardheidsclausule / 326
16.3 Administratief beroep in invorderingszaken / 328
16.3.1 Verzoek om uitstel/beëindiging van uitstel van betaling / 328
16.3.2 Verzoek om kwijtschelding / 330
16.3.3 Administratief beroep tegen de deurwaarderskosten van een dwangbevel / 330
16.3.4 Andere gevallen van administratief beroep / 330
16.4 Extern klachtenrecht; Nationale ombudsman / 331
16.5 Recht van petitie / 336

Jurisprudentieregister / 339
Trefwoordenregister / 363