J.J.M. de Laat
Naar zwarte, grijze en blauwe lijsten in het arbeidsrecht
Een pleidooi voor algemene (consumenten)voorwaarden in het arbeidsrecht
Gebonden Nederlands 2016 1e druk 9789013139686Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis
Samenvatting
Artikel 6:245 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt dat het Nederlandse arbeidsrecht niet mag worden beïnvloed door algemene voorwaarden. Kantonrechter Sjef de Laat bepleit in deze uitgave een verandering. Een interessante uitgave voor iedereen die in het arbeidsrecht geïnteresseerd is - van vakbondsleden tot werkgeversadvocaten en arbeidsrechtadvocaten.
Algemene voorwaarden moeten volgens kantonrechter Sjef de Laat in ieder geval op de individuele arbeidsovereenkomst van toepassing zijn, maar voor de collectieve arbeidsovereenkomst zijn er redenen om voorzichtig te zijn. In Naar zwarte, grijze en blauwe lijsten in het arbeidsrecht leest u wat zijn overwegingen zijn.
Toepasselijkheid van algemene voorwaarden op het arbeidsrecht
De toepasselijkheid van algemene voorwaarden op het arbeidsrecht zal vooral bijzondere bedingen beïnvloeden, zoals het concurrentie-, geheimhoudings- en het boetebeding. Een intrekking van het artikel dat de uitsluiting van de algemene voorwaarden op het arbeidsrecht regelt, zal echter ook op andere manieren invloed hebben. Denk daarbij aan de verplichting van de werkgever de werknemer te werk te stellen, het instructierecht van de werkgever en de eenzijdige wijziging van de arbeidsovereenkomst.
Aansluiting op actuele ontwikkelingen
Deze uitgave sluit aan op een ontwikkeling waarin de vakbonden wel leden verliezen, maar collectieve arbeidsovereenkomsten grote invloed blijven hebben doordat zij in de individuele arbeidsovereenkomst worden opgenomen.
Naar zwarte, grijze en blauwe lijsten in het arbeidsrecht sluit bovendien aan op een ontwikkeling waarin de werkgever zijn concurrentie-, geheimhoudings- en boetebedingen wil verdedigen - en de individuele werknemer dus steeds meer met zijn werkgever moet onderhandelen. Dat maakt deze uitgave bijzonder interessant voor vakbondsleden, werkgevers, arbeidsrechtadvocaten, advocaten die regelmatig voor werkgevers optreden, rechters, HR-mensen, wetenschappers en anderen die in het Nederlandse arbeidsrecht geïnteresseerd zijn.
Specificaties
ISBN13:9789013139686
Taal:Nederlands
Bindwijze:gebonden
Uitgever:Wolters Kluwer
Druk:1
Verschijningsdatum:22-11-2016
Hoofdrubriek:Juridisch
ISSN:
Jongbloed:Arbeidsrecht: algemeen
Lezersrecensies
Wees de eerste die een lezersrecensie schrijft!
Inhoudsopgave
Lijst van gebruikte afkortingen (alfabetisch) Nederlands / XIX
Lijst van gebruikte afkortingen (alfabetisch) Duits / XXI
Inleiding / 1
1 Verspilde tijd… / 1
2 Opzet / 2
3 Korte beschrijving van de hoofdstukindeling / 7
4 Gevolgde methode / 8
5 De keuze voor het onderwerp / 9
1. “Deze afdeling is noch van toepassing op arbeidsovereenkomsten, noch op collectieve arbeidsovereenkomsten” (artikel 6:245 van het Burgerlijk Wetboek) / 11
1.1 Inleiding / 11
1.1.1 De uitsluiting van het individuele en collectieve arbeidsrecht van de wettelijke regeling van de algemene voorwaarden / 11
1.1.2 Verdere beschrijving van de wettelijke regeling van de algemene voorwaarden: definitie en terhandstelling / 12
1.1.3 Verhouding tussen de artikelen 6:231 tot en met 245 BW en de
EU-Richtlijn 93/13 inzake oneerlijke bedingen / 13
1.1.4 Mondeling overeengekomen algemene voorwaarden / 15
1.1.5 Niet afzonderlijk onderhandeld / 15
1.1.6 Goede trouw / 16
1.1.7 Onredelijk bezwarend / 16
1.1.8 De blauwe lijst / 18
1.1.9 Kernbedingen / 18
1.1.10 Duidelijke en begrijpelijke bewoordingen / 19
1.1.11 De sanctie / 20
1.1.12 Collectieve actie / 20
1.1.13 Uitsluitingen / 21
1.1.14 Hoger niveau / 22
1.2 Algehele uitsluiting? / 22
1.2.1 Is de uitsluiting van regelend of dwingend recht? / 22
1.2.2 Negen argumenten voor de uitsluiting / 23
1.2.3 Ook bij nadere overweging … / 26
1.2.4 De visie van de Sociaal-Economische Raad (SER) / 27
1.2.4.1 Nadruk op het collectieve arbeidsrecht / 28
1.2.4.2 Toelating tot cao-overleg / 28
1.2.4.3 Collectieve procedures over algemene voorwaarden / 31
1.2.4.4 Andere geschikte middelen dan een procedure ex artikel 6:240 BW/ 34
1.2.4.5 Rol van vakbonden overgenomen? / 36
1.2.4.6 Procedeerlust? / 37
1.2.4.7 De individuele arbeidsovereenkomst nog slechts marginaal? / 38
1.2.4.8 Individuele arbeidsovereenkomst vrijwel geheel dwingend recht? / 39
1.2.4.9 De artikel-14-werknemer en de werknemer die onder een algemeen verbindend verklaarde (bepaling van een) cao valt / 41
1.2.4.10 De (meeste) argumenten van de regering achterhaald? / 42
2. De literatuur, de wetgeving en de rechtspraak over algemene voorwaarden in het arbeidsrecht (1984-2016) / 45
2.1 Literatuur / 45
2.1.1 Arbeidsreglement en standaardvoorwaarden / 45
2.1.2 Vooruitziende blik / 46
2.1.3 Cao een standaardcontract? / 47
2.1.4 Ingehaald door algemeen overeenkomstenrecht? / 48
2.1.5 Geen koevoet / 48
2.1.6 Open norm van betekenis voor arbeidsrecht? / 49
2.1.7 Bescherming minder dan zij lijkt? / 50
2.1.8 Wilsovereenstemming en de artikel-14-werknemer / 51
2.1.9 Eenzijdige-wijzigingsbeding op “zwarte” lijst? / 52
2.1.10 Schneider: meer inhoudelijke toetsing? / 52
2.1.11 Algemene voorwaarden, cao en incorporatiebeding / 53
2.2 Wetgeving – artikel 7:614 BW / 53
2.3 Rechtspraak / 54
2.3.1 Belemmeringsverbod gedetacheerde werknemers / 54
2.3.2 Leasereglement als onderdeel van een personeelsreglement / 57
2.3.3 Arbitrage / 59
2.3.4 Een geval apart: uitleg contra proferentem / 62
2.4 Conclusie bij hoofdstuk 2 / 64
3. Hypothese: uitgangspunten algemene-voorwaardenrecht en arbeidsrecht te verschillend voor vermenging / 67
3.1 Uitgangspunten accordering met algemene voorwaarden / 67
3.2 Twee bijzondere bedingen (het concurrentiebeding en het eenzijdige-wijzigingsbeding) / 68
3.2.1 De rechtspraak over het concurrentiebeding en het eenzijdige-wijzigingsbeding / 68
3.2.2 De literatuur over het concurrentiebeding en het eenzijdige-wijzigingsbeding / 70
3.3 De terhandstelling van en de accordering met een beëindigingsvoorstel / 71
3.3.1 Terhandstelling? / 72
3.4 Tweemaal leaseauto en leasereglement in de onderneming / 73
3.5 Conclusie bij hoofdstuk 3 / 73
4. De algemene voorwaarden, de EU-Richtlijn 93/13 en het studiekostenbeding / 75
4.1 Het studiekostenbeding / 75
4.1.1 Duidelijke uiteenzetting / 76
4.1.2 Onduidelijke bewoordingen / 77
4.1.3 Twee studieregelingen in de onderneming / 77
4.1.4 De voor de werknemer gunstigste regeling / 78
4.1.5 Totale cursuskosten / 78
4.2 Beëindiging op initiatief werknemer / 78
4.3 Een rol voor het vertrouwensbeginsel / 79
4.4 Haviltexen / 80
4.5 Nadeel voor een partij: uitleg contra proferentem / 80
4.6 Niet besproken, niet kenbaar / 80
4.7 Gemiste kans voor Hoge Raad / 81
4.8 Conclusie bij hoofdstuk 4 / 81
5. De werknemer als consument onder huidig recht / 83
5.1 De werknemer als consument / 83
5.2 Lening van werkgever aan werknemer / 83
5.3 Lening van werknemer aan werkgever / 86
5.4 De bedenktermijn van de artikelen 7:670b lid 2 en 7:671 lid 2 BW / 87
5.5 De werknemer-leaseautoberijder in algemene voorwaarden / 88
5.6 Conclusie bij hoofdstukken 2, 3, 4 en 5 / 88
6. Het Duitse recht: de “allgemeine Geschäftsbedingungen” / 91
6.1 1977-2002 / 91
6.2 1 januari 2002 / 91
6.3 Vóór 2002 / 92
6.4 De Wet tot modernisering van het verbintenissenrecht / 94
6.5 §§ 305-310 BGB / 95
6.6 Is de werknemer consument? / 95
6.6.1 De werknemer als consument / 96
6.6.2 Definitie in § 13 BGB / 96
6.6.3 Een consumptief doel / 97
6.6.4 Bewuste afwijking van Richtlijn 93/13 / 97
6.6.5 Eigen visie van de Bondsdag / 98
6.6.6 Abstract te duiden betekenis / 98
6.6.7 Afstand van spraakgebruik / 98
6.6.8 Conflict tussen §§ 29 en 29a EGBGB enerzijds en § 30 EGBGB anderzijds / 99
6.6.9 Ontstaansgeschiedenis § 13 BGB / 99
6.6.10 De werkgever als ondernemer / 99
6.6.11 Al genoeg bescherming voor de werknemer? / 100
6.6.12 Unterlassungsklagegesetz / 100
6.7 Voorgedrukt / 100
6.8 Eenmalig gebruik / 102
6.9 In arbeidsrecht geen terhandstelling in de zin van § 305 BGB / 102
6.10 Verrassend / 104
6.11 Objectief ongewoon / 104
6.12 Subjectief verrassend / 105
6.13 De arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd met proeftijdbeding / 107
6.14 Verrassende bedingen en de voor het arbeidsrecht typische bijzonderheden / 107
6.15 Contra proferentem / 107
6.16 Toetsing op ongepaste benadeling / 108
6.17 De eerste uitzondering op de inhoudstoets van bedingen: wetsvoorschriften / 109
6.17.1 Ontslagrecht / 110
6.17.2 Tussenvariant (de proeftijd) / 110
6.17.3 De van toetsing uitgezonderde kernbedingen / 111
6.17.4 Uitzondering op de uitzondering: prijsnevenafspraken / 112
6.18 Prijsnevenafspraken in het arbeidsrecht / 113
6.19 Te schematisch? / 113
6.20 Stilzwijgend overeengekomen kernprestatie / 114
6.21 Onduidelijkheid in de afbakening / 114
6.22 Ongepaste benadeling in de zin van § 307 lid 2 BGB / 115
6.23 Afwijking van de essentie van de overeenkomst en ernstige inperking van de rechten of plichten uit de overeenkomst / 115
6.24 Benadeling en ongepastheid / 116
6.24.1 Benadeling / 116
6.24.2 Ongepastheid van de benadeling / 117
6.25 Bovenindividueel / 118
6.26 Drie fasen: rechtens redelijk belang, afbreuk en rechtvaardiging / 118
6.27 Grondrechten / 120
6.28 Individueel naast bovenindividueel, subjectief naast intersubjectief / 120
6.29 Buitenwerkingstelling en instandhouding / 121
6.30 De verhouding tussen de uitleg contra proferentem en de inhoudstoets / 121
6.31 Transparantie / 124
6.31.1 Gebod van begrijpelijkheid / 124
6.31.2 Verbod van misleiding / 125
6.31.3 Bepaaldheidsgebod / 126
6.31.4 Oplettende en zorgvuldige contractspartij / 127
6.31.5 Een uitgewerkt voorbeeld: over- en meerwerk en transparantie / 127
6.31.6 Tweede voorbeeld: boetebeding / 128
6.31.7 Derde voorbeeld: studiekostenbeding / 129
6.31.8 De inhoud van de toets op transparantie / 130
6.32 De verhouding tussen het transparantiegebod en de onbillijke benadeling / 130
6.33 Niet-transparantie bij het aangaan van de arbeidsovereenkomst / 132
6.34 Niet-transparantie bij de uitvoering van de arbeidsovereenkomst / 133
6.35 Uitleg en transparantie / 133
6.36 Grenzen aan het transparantiebeginsel / 134
6.37 Het transparantiegebod, de inhoudelijke controlevrijheid en de uitzonderingen (de wetsbepalingen en de kernbedingen) / 135
6.38 Uitwerkingen transparantiegebod / 136
6.39 De specifieke verboden bedingen / 136
6.40 Paragraaf 309 en de ongepaste benadeling van “zwarte” bedingen (ohne Wertung) / 139
6.41 De overeenkomst van opdracht en die van aanneming / 140
6.42 De in het arbeidsrecht geldende ofwel de het arbeidsrecht kenmerkende bijzonderheden / 141
6.42.1 Alleen juridische of ook feitelijke bijzonderheden? / 144
6.42.2 Breed toepassingsgebied / 144
6.43 Verhouding tussen de voor het arbeidsrecht typische bijzonderheden en de bedingen van § 309 BGB / 144
6.44 Uitleg / 145
6.44.1 Uitgewerkt voorbeeld: het boetebeding en het verbod tot een verplichting voor de werknemer arbeid te verrichten / 146
6.45 Het omzeilingsverbod / 148
6.46 De gevolgen van buitentoepassingverklaring van een beding voor het overblijvende deel van de overeenkomst / 148
6.47 Het verbod van de geldingsbehoudende reductie / 149
6.48 De leemteopvulling / 150
6.49 Hardheid / 151
6.49.1 Hardheid in strijd met Richtlijn 93/19/EG? / 151
6.50 Salvatorische bedingen / 152
6.50.1 Bredere toepassing dan alleen bij §§ 307-310 BGB / 152
6.51 Conclusie bij hoofdstuk 6 / 153
7. Ruimte naar Nederlands recht voor werknemer-consument, terhandstelling, verrassing, transparantie en leemteopvulling / 155
7.1 Ruimte naar Nederlands recht voor werknemer-consument en
niet-terhandstelling / 155
7.2 Verrassende bedingen / 157
7.3 Transparantiebeginsel / 157
7.4 Grotere rol transparantiebeginsel / 158
7.4.1 Verschil tussen duidelijkheid en begrijpelijkheid / 160
7.5 De zwarte en grijze lijst / 161
7.5.1 De zwarte lijst / 161
7.5.1.1 Artikel 7:236 aanhef en onder a (de letter a) / 161
7.5.1.2 De letter b / 161
7.5.1.3 De letter c / 162
7.5.1.4 De letter d / 162
7.5.1.5 De letter e / 163
7.5.1.6 De letter f / 163
7.5.1.7 De letter g / 163
7.5.1.8 De letter h / 164
7.5.1.9 De letter i / 164
7.5.1.10 De letter j / 164
7.5.1.11 De letter k / 164
7.5.1.12 De letter l / 165
7.5.1.13 De letter m / 165
7.5.1.14 De letter n / 166
7.5.1.15 De letter o / 166
7.5.1.16 De letters p, q, r en s / 166
7.6 De grijze lijst / 166
7.6.1 Artikel 6:237 aanhef en onder de letter a BW / 167
7.6.2 De letter b / 167
7.6.3 De letter c / 167
7.6.4 De letter d / 167
7.6.5 De letter e / 168
7.6.6 De letter f / 168
7.6.7 De letter g / 168
7.6.8 De letter h / 168
7.6.9 De letter i / 169
7.6.10 De letter j / 169
7.6.11 De letter k / 170
7.6.12 De letter l / 170
7.6.13 De letter m / 170
7.6.14 De letter n / 170
7.6.15 De letter o / 171
7.7 De blauwe lijst / 171
7.8 Salvatorische bedingen naar Nederlands recht / 173
7.9 Conversie en reductie / 174
7.10 Conclusie bij hoofdstuk 7 / 174
8. Instructiebevoegdheid, eenzijdige wijziging, arbeidsduur en beëindigingsovereenkomst / 175
8.1 Uitwerkingen op onderdelen / 175
8.2 Het directierecht, ofwel de instructiebevoegdheid, van de werkgever naar Duits recht / 176
8.2.1 Directierechtuitbreiding / 177
8.2.2 Instructiebevoegdheid naar Nederlands recht / 180
8.2.3 Vergroting van de instructiebevoegdheid bij cao / 182
8.3 Bedrijfsrisico naar Duits recht / 182
8.3.1 Werkgeversrisico naar Nederlands recht / 184
8.4 Wijziging van de arbeidsovereenkomst naar Duits recht / 184
8.4.1 Belang werkgever bij wijziging van de arbeidsvoorwaarden / 185
8.4.1.1 Het herroepingsbeding en het vrijwilligheidsvoorbehoud / 186
8.4.1.2 Het herroepingsbeding versus het vrijwilligheidsbeding / 187
8.4.1.3 De vijfde Senaat en de tiende Senaat van het Bundesarbeitsgericht / 187
8.4.1.4 Het herroepingsvoorbehoudbeding en de toets op ongepaste benadeling / 188
8.4.2 Drie uitgewerkte voorbeelden: de bedrijfsauto voor privédoeleinden, de maandelijkse toelage op het loon en de gewijzigde bonus / 190
8.4.2.1 Herroeping van het gebruik van de bedrijfsauto voor privédoeleinden / 190
8.4.2.2 Vrijwilligheidsvoorbehoud bij maandelijkse toelage op het loon / 191
8.4.2.3 De gewijzigde bonus: de combinatie van herroepings- en vrijwilligheidsvoorbehoud / 192
8.4.2.4 Wijzigingsrecht van de werkgever en flexibilisering naar Duits recht / 193
8.5 Wijziging naar Nederlands recht / 197
8.5.1 Twee nieuwe eisen aan 7:613-gevallen / 198
8.5.2 Flexibilisering arbeidsduur / 199
8.5.3 De toekenning van een bonus naar Nederlands recht / 200
8.6 Vrijstelling van de verplichting arbeid te verrichten naar Duits recht / 201
8.6.1 Tewerkstelling naar Nederlands recht / 202
8.7 Een hoofdstuk apart: de arbeidsduur en de arbeidstijd naar Duits recht / 205
8.7.1 Ongepast benadelend? / 206
8.7.2 Arbeidsduur, directierecht en cao / 207
8.7.3 Arbeidstijdspatronen (werktijd) naar Duits recht / 208
8.7.4 Overuren naar Duits recht / 209
8.7.5 Arbeidstijden naar Nederlands recht / 210
8.7.6 Overuren naar Nederlands recht / 212
8.8 Beëindigingsovereenkomsten naar Duits recht / 214
8.8.1 Is een beëindigingsovereenkomst een arbeidsovereenkomst in de zin van § 310 lid 4 BGB? / 214
8.8.2 Verschillende standpunten in de literatuur / 215
8.8.3 Bedingen in een beëindigingsovereenkomst ongepast benadelend? / 216
8.8.4 Kernverplichtingen? / 216
8.8.5 Transparantiegebrek / 217
8.9 De beëindigingsovereenkomst naar Nederlands recht / 218
8.9.1 Transparantie? / 219
8.9.2 Gevolg van intransparantie / 219
8.10 Conclusie bij hoofdstuk 8 / 220
9. Verdere onderverdeling: bedingen over studiekosten, concurrentie, geheimhouding, nevenwerkzaamheden, boetes en vervaltermijnen / 221
9.1 Verdere onderverdeling / 221
9.2 Studiekostenbeding naar Duits recht / 221
9.2.1 Financieel voordeel / 222
9.2.2 Billijke compensatie / 222
9.2.3 De bindingsintensiteit / 223
9.2.4 Invloed van de wijze van beëindiging van de arbeidsovereenkomst / 224
9.2.5 Niet afmaken opleiding / 225
9.2.6 Beëindigingsovereenkomst en opleidingskosten / 225
9.2.7 Geen bijzonderheid van het arbeidsrecht / 225
9.2.8 Transparantie op inhoud / 226
9.2.9 Lening / 226
9.2.10 Conversie en reductie / 227
9.2.11 Studiekostenbeding naar Nederlands recht / 227
9.3 Het bijzondere beding van verbod op concurrentie naar Duits recht / 228
9.3.1 Concurrentieding een verrassend beding? / 230
9.3.2 Concurrentiebeding en de overnemer van de arbeidsovereenkomst en de bijzonderheden van het arbeidsrecht / 231
9.3.3 Concurrentiebeding in Nederland / 231
9.3.4 Uitleg contra proferentem / 234
9.3.5 Verrassend beding / 235
9.3.6 Invloed op “zwaarder-drukken”-criterium / 235
9.4 Boetebeding naar Duits recht / 235
9.4.1 Boetebeding verrassend? / 237
9.4.2 Boetebeding en transparantie / 237
9.4.3 Reductie en boetebeding / 238
9.5 Boetebeding naar Nederlands recht / 238
9.5.1 Boete in grijze, zwarte en blauwe lijst / 239
9.5.2 Transparantie in 7:650-boeten / 239
9.5.3 Matiging van de boete / 241
9.5.4 Onmogelijke opgave voor werkgever? / 242
9.6 Geheimhoudingsbedingen naar Duits recht / 242
9.6.1 Zwijgplicht over hoogte eigen loon / 243
9.7 Geheimhoudingsbeding naar Nederlands recht / 244
9.7.1 Boetebeding bij geheimhoudingsbeding / 245
9.8 Peildatumbedingen / 246
9.8.1 Gratificatie en bonus / 247
9.8.2 Getrouwheids- en retentiepremie / 248
9.8.3 De geldingbehoudende reductie / 248
9.8.4 Betekenis rescontredagenbedingen naar Nederlands recht / 248
9.9 Nevenwerkzaamheden naar Duits recht / 249
9.9.1 Absoluut verbod / 249
9.9.2 Voorafgaande toestemming voor de verrichting van nevenwerkzaamheden / 250
9.9.3 Verplichting van de werknemer om de werkgever te informeren / 250
9.9.4 Melding inkomsten uit nevenwerkzaamheden / 251
9.10 Nevenwerkzaamheden naar Nederlands recht / 251
9.10.1 Algeheel verbod van nevenwerkzaamheden, voorafgaande toestemming en vooraf informeren / 252
9.10.2 Rechtspraak over nevenwerkzaamhedenbeding / 252
9.10.3 Literatuur: invloed goed-werknemerschap op nevenwerkzaamheden / 254
9.10.4 Algeheel en afgezwakt verbod tot verrichting van werkzaamheden in beding onredelijk bezwarend? / 255
9.11 Arbitrageclausule in een individuele arbeidsovereenkomst / 256
9.12 Verjarings- en vervaltermijnbeding naar Nederlands en Duits recht / 259
9.12.1 Verrassend of ongewoon? / 261
9.12.2 Onredelijke benadeling? / 262
9.12.3 Transparantie / 262
9.13 Verhuiskosten / 262
9.14 Afspraken over kastekorten / 264
9.14.1 Het IJspaleis / 265
9.14.2 Moet werknemer zijn werkgever een tekortvergoeding betalen? / 265
9.15 Conclusie bij hoofdstuk 9 / 266
10. Collectieve arbeidsovereenkomst, ondernemingsovereenkomst en incorporatiebeding / 269
10.1 De collectieve (arbeids)overeenkomst in artikel 6:245 BW en in de EU-Richtlijn 93/13 inzake oneerlijke bedingen / 269
10.2 Collectieve arbeidsovereenkomsten en afspraken met de OR naar Duits recht / 270
10.3 Afspraken met de ondernemingsraad / 271
10.4 Afspraken met leidinggevenden / 272
10.5 Obligatoire werking: uitzondering op de normatieve werking van afspraken tussen werkgever(s) en bond(en) alsmede ondernemer en OR / 272
10.6 Van de cao afwijkende of aanvullende bepalingen / 272
10.7 Incorporatie / 273
10.8 Statische, kleine dynamische en grote dynamische incorporatiebedingen / 274
10.9 De aanvaardbaarheid van het incorporatiebeding / 275
10.10 De niet-bedoelde eigen dynamiek van het incorporatiebeding / 276
10.11 Incorporatie van de op de onderneming van toepassing zijnde cao / 278
10.12 Incorporatie van de gehele cao / 278
10.13 Is een normatieve binding daarnaast nodig? / 279
10.14 Incorporatie van een van twee cao’s die beide van toepassing zijn op de onderneming / 280
10.15 De geëindigde cao / 280
10.16 Niet de volledige cao maar enige bepalingen daaruit / 280
10.17 De tussenvariant: niet de hele cao maar “deelcomplexen” / 281
10.18 De geheel vreemde cao / 282
10.19 Transparantie en ongelijkheid in behandeling tussen wel aan de cao en niet aan de cao gebonden werknemers / 282
10.20 Verrassend / 283
10.21 Contra proferentem / 283
10.22 Transparantie van de incorporatie / 283
10.23 Hoe gedetailleerd moet de informatie zijn? / 284
10.24 Kan een statisch of dynamisch incorporatiebeding verrassend of intransparant zijn? / 285
10.25 Grenzen aan bevoorrechte positie / 286
10.26 Duidelijke en begrijpelijke verwijzing / 287
10.26.1 Staffelverwijzingen / 287
10.26.2 Meervoudige verwijzing / 287
10.27 Incorporatie van afspraken met de ondernemingsraad / 288
10.28 Incorporatiebeding naar Nederlands recht / 288
10.28.1 Incorporatiebeding in cao / 288
10.28.2 Incorporatiebeding in individuele arbeidsovereenkomst / 289
10.29 Is een incorporatiebeding een eenzijdige-wijzigingsbeding? / 289
10.30 De verbinding tussen incorporatiebeding, cao en algemene voorwaarden / 290
10.31 Een of meer, in de toekomstige tijd gelegen, cao’s en de opname van hele of gedeeltelijke cao’s / 291
10.32 Strengere toets incorporatiebeding? / 292
10.32.1 De invloed van “Europa” op het incorporatiebeding / 292
10.32.2 De invloed van “Werhofer” en “Parkwood” op de uitleg van het incorporatiebeding / 293
10.32.3 De uitleg van een incorporatiebeding / 293
10.33 Package-deal en betekenis van “elk beding tusschen een werkgever en een werknemer” / 295
10.33.1 Package-deal en algemene voorwaarden / 296
10.34 Uitgebreidere toets bij driekwartdwingendrechtelijke bepalingen / 297
10.35 Zou de casus Bornkamp anders beoordeeld zijn? / 298
10.36 Afspraken met de ondernemingsraad / 299
10.37 Arbeidsregelingen / 301
10.37.1 Arbeidsregelingen in Duitsland / 301
10.37.2 Arbeidsregelingen in Nederland / 301
10.38 Een stukje geschiedenis / 302
10.39 Terhandstelling? / 304
10.40 Valsche verklaring / 304
10.41 Werknemer kan niet schrijven / 305
10.42 Elken werkman wordt geacht het reglement te kennen / 305
10.43 L’acceptation tacite seule suffit / 305
10.44 Fabrieksreglement = (algemene) voorwaarden / 306
10.45 Anno 2016 / 306
10.46 Teruggreep op HR 22 mei 1992 / 307
10.47 Bedrijfsregelingen naar Nederlands recht onder een regiem van algemene voorwaarden / 308
10.48 Generieke waarschuwingen en gedragsregels in bedrijfsregeling / 308
10.49 Interne bedrijfsregelingen en Richtlijn 91/533 / 309
10.49.1 Van minder groot belang voor de arbeidsovereenkomst? / 310
10.49.2 Tekortschietende implementatie op meer dan één punt? / 311
10.49.3 Instructies van de werkgever over functie en aard of categorie van het werk dan wel de kort gespecificeerde beschrijving van de werkzaamheden / 312
10.49.4 Tekortschietende implementatie op drie punten van EU-Richtlijn 91/533 / 313
10.50 De inhoudelijke toets van de eenzijdige door de werkgever opgestelde collectieve regelingen / 313
10.51 Conclusie bij hoofdstuk 10 / 313
11. De weging van de waarde van de argumenten van de regering over de uitsluiting van de (individuele en) collectieve arbeidsovereenkomsten / 315
11.1 Nogmaals: de door de regering gebruikte argumenten om de individuele en collectieve arbeidsovereenkomst uit te zonderen van de wettelijke regeling van de algemene voorwaarden / 315
11.1.1 Cao-bepalingen en de vernietigbaarheid van onredelijk bezwarende bedingen / 315
11.1.2 Ongelijke behandeling / 316
11.1.3 Ongelijkheid door algemeen-verbindend-verklaring van cao-bepalingen / 316
11.2 Het vierde, vijfde, zesde, zevende en achtste bezwaar / 317
11.2.1 De mogelijke rol van de vakbonden / 317
11.2.2 Een vijfde bezwaar: de werkgeversorganisaties / 318
11.2.3 Ten zesde: een aantal vragen / 318
11.2.4 Geen praktische behoefte / 318
11.2.5 Vooral procedurele bezwaren / 318
11.2.6 Doorkruising verscheidene overleggen, zoals met de OR? / 320
11.2.7 Leiden incorporatiebedingen tot ongelijke behandeling? / 321
11.2.8 De toetsing op onredelijke bezwarendheid van geringere betekenis
voor individuele bedingen / 321
11.3 Conclusie bij hoofdstuk 11 / 322
12. Is de schrapping en vervanging van artikel 6:245 BW wenselijk? / 323
12.1 Vijf scenario’s voor de toekomst / 323
12.2 Goed-werkgeverschap en goed-werknemerschap en de EU-Richtlijn 93/13 inzake oneerlijke bedingen / 325
12.3 Goed-werkgeverschap beter ontwikkelingsgereedschap? / 325
12.4 Ambtshalve toepassing door de rechter / 326
12.4.1 De reikwijdte van de ambtshalve toetsing / 326
12.4.2 Achtergrond ambtshalve toets / 328
12.4.3 Ambtshalve toetsing van kredieten / 329
12.4.4 De eigen aard van de arbeidsrechtelijke procedures / 329
12.5 Nieuwe paradigmatische pijler? / 331
12.6 Rol werkgever / 331
12.7 Rol werknemer / 332
12.8 Rol vakbonden en werkgeversorganisaties onder regiemchange / 332
12.9 Slotbevinding / 332
Samenvatting / 335
Summary / 339
Bijlage (§§ 305-310 BGB) / 343
Aangehaalde literatuur en rechtspraak / 351
Duitse rechtsliteratuur / 365
Aangehaalde rechtspraak (chronologisch) / 371
Trefwoordenregister / 381
Alfabetische lijst van Duitse trefwoorden die voorkomen in paragrafen 6, 7, 8, 9 en 10 / 389
Lijst van gebruikte afkortingen (alfabetisch) Duits / XXI
Inleiding / 1
1 Verspilde tijd… / 1
2 Opzet / 2
3 Korte beschrijving van de hoofdstukindeling / 7
4 Gevolgde methode / 8
5 De keuze voor het onderwerp / 9
1. “Deze afdeling is noch van toepassing op arbeidsovereenkomsten, noch op collectieve arbeidsovereenkomsten” (artikel 6:245 van het Burgerlijk Wetboek) / 11
1.1 Inleiding / 11
1.1.1 De uitsluiting van het individuele en collectieve arbeidsrecht van de wettelijke regeling van de algemene voorwaarden / 11
1.1.2 Verdere beschrijving van de wettelijke regeling van de algemene voorwaarden: definitie en terhandstelling / 12
1.1.3 Verhouding tussen de artikelen 6:231 tot en met 245 BW en de
EU-Richtlijn 93/13 inzake oneerlijke bedingen / 13
1.1.4 Mondeling overeengekomen algemene voorwaarden / 15
1.1.5 Niet afzonderlijk onderhandeld / 15
1.1.6 Goede trouw / 16
1.1.7 Onredelijk bezwarend / 16
1.1.8 De blauwe lijst / 18
1.1.9 Kernbedingen / 18
1.1.10 Duidelijke en begrijpelijke bewoordingen / 19
1.1.11 De sanctie / 20
1.1.12 Collectieve actie / 20
1.1.13 Uitsluitingen / 21
1.1.14 Hoger niveau / 22
1.2 Algehele uitsluiting? / 22
1.2.1 Is de uitsluiting van regelend of dwingend recht? / 22
1.2.2 Negen argumenten voor de uitsluiting / 23
1.2.3 Ook bij nadere overweging … / 26
1.2.4 De visie van de Sociaal-Economische Raad (SER) / 27
1.2.4.1 Nadruk op het collectieve arbeidsrecht / 28
1.2.4.2 Toelating tot cao-overleg / 28
1.2.4.3 Collectieve procedures over algemene voorwaarden / 31
1.2.4.4 Andere geschikte middelen dan een procedure ex artikel 6:240 BW/ 34
1.2.4.5 Rol van vakbonden overgenomen? / 36
1.2.4.6 Procedeerlust? / 37
1.2.4.7 De individuele arbeidsovereenkomst nog slechts marginaal? / 38
1.2.4.8 Individuele arbeidsovereenkomst vrijwel geheel dwingend recht? / 39
1.2.4.9 De artikel-14-werknemer en de werknemer die onder een algemeen verbindend verklaarde (bepaling van een) cao valt / 41
1.2.4.10 De (meeste) argumenten van de regering achterhaald? / 42
2. De literatuur, de wetgeving en de rechtspraak over algemene voorwaarden in het arbeidsrecht (1984-2016) / 45
2.1 Literatuur / 45
2.1.1 Arbeidsreglement en standaardvoorwaarden / 45
2.1.2 Vooruitziende blik / 46
2.1.3 Cao een standaardcontract? / 47
2.1.4 Ingehaald door algemeen overeenkomstenrecht? / 48
2.1.5 Geen koevoet / 48
2.1.6 Open norm van betekenis voor arbeidsrecht? / 49
2.1.7 Bescherming minder dan zij lijkt? / 50
2.1.8 Wilsovereenstemming en de artikel-14-werknemer / 51
2.1.9 Eenzijdige-wijzigingsbeding op “zwarte” lijst? / 52
2.1.10 Schneider: meer inhoudelijke toetsing? / 52
2.1.11 Algemene voorwaarden, cao en incorporatiebeding / 53
2.2 Wetgeving – artikel 7:614 BW / 53
2.3 Rechtspraak / 54
2.3.1 Belemmeringsverbod gedetacheerde werknemers / 54
2.3.2 Leasereglement als onderdeel van een personeelsreglement / 57
2.3.3 Arbitrage / 59
2.3.4 Een geval apart: uitleg contra proferentem / 62
2.4 Conclusie bij hoofdstuk 2 / 64
3. Hypothese: uitgangspunten algemene-voorwaardenrecht en arbeidsrecht te verschillend voor vermenging / 67
3.1 Uitgangspunten accordering met algemene voorwaarden / 67
3.2 Twee bijzondere bedingen (het concurrentiebeding en het eenzijdige-wijzigingsbeding) / 68
3.2.1 De rechtspraak over het concurrentiebeding en het eenzijdige-wijzigingsbeding / 68
3.2.2 De literatuur over het concurrentiebeding en het eenzijdige-wijzigingsbeding / 70
3.3 De terhandstelling van en de accordering met een beëindigingsvoorstel / 71
3.3.1 Terhandstelling? / 72
3.4 Tweemaal leaseauto en leasereglement in de onderneming / 73
3.5 Conclusie bij hoofdstuk 3 / 73
4. De algemene voorwaarden, de EU-Richtlijn 93/13 en het studiekostenbeding / 75
4.1 Het studiekostenbeding / 75
4.1.1 Duidelijke uiteenzetting / 76
4.1.2 Onduidelijke bewoordingen / 77
4.1.3 Twee studieregelingen in de onderneming / 77
4.1.4 De voor de werknemer gunstigste regeling / 78
4.1.5 Totale cursuskosten / 78
4.2 Beëindiging op initiatief werknemer / 78
4.3 Een rol voor het vertrouwensbeginsel / 79
4.4 Haviltexen / 80
4.5 Nadeel voor een partij: uitleg contra proferentem / 80
4.6 Niet besproken, niet kenbaar / 80
4.7 Gemiste kans voor Hoge Raad / 81
4.8 Conclusie bij hoofdstuk 4 / 81
5. De werknemer als consument onder huidig recht / 83
5.1 De werknemer als consument / 83
5.2 Lening van werkgever aan werknemer / 83
5.3 Lening van werknemer aan werkgever / 86
5.4 De bedenktermijn van de artikelen 7:670b lid 2 en 7:671 lid 2 BW / 87
5.5 De werknemer-leaseautoberijder in algemene voorwaarden / 88
5.6 Conclusie bij hoofdstukken 2, 3, 4 en 5 / 88
6. Het Duitse recht: de “allgemeine Geschäftsbedingungen” / 91
6.1 1977-2002 / 91
6.2 1 januari 2002 / 91
6.3 Vóór 2002 / 92
6.4 De Wet tot modernisering van het verbintenissenrecht / 94
6.5 §§ 305-310 BGB / 95
6.6 Is de werknemer consument? / 95
6.6.1 De werknemer als consument / 96
6.6.2 Definitie in § 13 BGB / 96
6.6.3 Een consumptief doel / 97
6.6.4 Bewuste afwijking van Richtlijn 93/13 / 97
6.6.5 Eigen visie van de Bondsdag / 98
6.6.6 Abstract te duiden betekenis / 98
6.6.7 Afstand van spraakgebruik / 98
6.6.8 Conflict tussen §§ 29 en 29a EGBGB enerzijds en § 30 EGBGB anderzijds / 99
6.6.9 Ontstaansgeschiedenis § 13 BGB / 99
6.6.10 De werkgever als ondernemer / 99
6.6.11 Al genoeg bescherming voor de werknemer? / 100
6.6.12 Unterlassungsklagegesetz / 100
6.7 Voorgedrukt / 100
6.8 Eenmalig gebruik / 102
6.9 In arbeidsrecht geen terhandstelling in de zin van § 305 BGB / 102
6.10 Verrassend / 104
6.11 Objectief ongewoon / 104
6.12 Subjectief verrassend / 105
6.13 De arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd met proeftijdbeding / 107
6.14 Verrassende bedingen en de voor het arbeidsrecht typische bijzonderheden / 107
6.15 Contra proferentem / 107
6.16 Toetsing op ongepaste benadeling / 108
6.17 De eerste uitzondering op de inhoudstoets van bedingen: wetsvoorschriften / 109
6.17.1 Ontslagrecht / 110
6.17.2 Tussenvariant (de proeftijd) / 110
6.17.3 De van toetsing uitgezonderde kernbedingen / 111
6.17.4 Uitzondering op de uitzondering: prijsnevenafspraken / 112
6.18 Prijsnevenafspraken in het arbeidsrecht / 113
6.19 Te schematisch? / 113
6.20 Stilzwijgend overeengekomen kernprestatie / 114
6.21 Onduidelijkheid in de afbakening / 114
6.22 Ongepaste benadeling in de zin van § 307 lid 2 BGB / 115
6.23 Afwijking van de essentie van de overeenkomst en ernstige inperking van de rechten of plichten uit de overeenkomst / 115
6.24 Benadeling en ongepastheid / 116
6.24.1 Benadeling / 116
6.24.2 Ongepastheid van de benadeling / 117
6.25 Bovenindividueel / 118
6.26 Drie fasen: rechtens redelijk belang, afbreuk en rechtvaardiging / 118
6.27 Grondrechten / 120
6.28 Individueel naast bovenindividueel, subjectief naast intersubjectief / 120
6.29 Buitenwerkingstelling en instandhouding / 121
6.30 De verhouding tussen de uitleg contra proferentem en de inhoudstoets / 121
6.31 Transparantie / 124
6.31.1 Gebod van begrijpelijkheid / 124
6.31.2 Verbod van misleiding / 125
6.31.3 Bepaaldheidsgebod / 126
6.31.4 Oplettende en zorgvuldige contractspartij / 127
6.31.5 Een uitgewerkt voorbeeld: over- en meerwerk en transparantie / 127
6.31.6 Tweede voorbeeld: boetebeding / 128
6.31.7 Derde voorbeeld: studiekostenbeding / 129
6.31.8 De inhoud van de toets op transparantie / 130
6.32 De verhouding tussen het transparantiegebod en de onbillijke benadeling / 130
6.33 Niet-transparantie bij het aangaan van de arbeidsovereenkomst / 132
6.34 Niet-transparantie bij de uitvoering van de arbeidsovereenkomst / 133
6.35 Uitleg en transparantie / 133
6.36 Grenzen aan het transparantiebeginsel / 134
6.37 Het transparantiegebod, de inhoudelijke controlevrijheid en de uitzonderingen (de wetsbepalingen en de kernbedingen) / 135
6.38 Uitwerkingen transparantiegebod / 136
6.39 De specifieke verboden bedingen / 136
6.40 Paragraaf 309 en de ongepaste benadeling van “zwarte” bedingen (ohne Wertung) / 139
6.41 De overeenkomst van opdracht en die van aanneming / 140
6.42 De in het arbeidsrecht geldende ofwel de het arbeidsrecht kenmerkende bijzonderheden / 141
6.42.1 Alleen juridische of ook feitelijke bijzonderheden? / 144
6.42.2 Breed toepassingsgebied / 144
6.43 Verhouding tussen de voor het arbeidsrecht typische bijzonderheden en de bedingen van § 309 BGB / 144
6.44 Uitleg / 145
6.44.1 Uitgewerkt voorbeeld: het boetebeding en het verbod tot een verplichting voor de werknemer arbeid te verrichten / 146
6.45 Het omzeilingsverbod / 148
6.46 De gevolgen van buitentoepassingverklaring van een beding voor het overblijvende deel van de overeenkomst / 148
6.47 Het verbod van de geldingsbehoudende reductie / 149
6.48 De leemteopvulling / 150
6.49 Hardheid / 151
6.49.1 Hardheid in strijd met Richtlijn 93/19/EG? / 151
6.50 Salvatorische bedingen / 152
6.50.1 Bredere toepassing dan alleen bij §§ 307-310 BGB / 152
6.51 Conclusie bij hoofdstuk 6 / 153
7. Ruimte naar Nederlands recht voor werknemer-consument, terhandstelling, verrassing, transparantie en leemteopvulling / 155
7.1 Ruimte naar Nederlands recht voor werknemer-consument en
niet-terhandstelling / 155
7.2 Verrassende bedingen / 157
7.3 Transparantiebeginsel / 157
7.4 Grotere rol transparantiebeginsel / 158
7.4.1 Verschil tussen duidelijkheid en begrijpelijkheid / 160
7.5 De zwarte en grijze lijst / 161
7.5.1 De zwarte lijst / 161
7.5.1.1 Artikel 7:236 aanhef en onder a (de letter a) / 161
7.5.1.2 De letter b / 161
7.5.1.3 De letter c / 162
7.5.1.4 De letter d / 162
7.5.1.5 De letter e / 163
7.5.1.6 De letter f / 163
7.5.1.7 De letter g / 163
7.5.1.8 De letter h / 164
7.5.1.9 De letter i / 164
7.5.1.10 De letter j / 164
7.5.1.11 De letter k / 164
7.5.1.12 De letter l / 165
7.5.1.13 De letter m / 165
7.5.1.14 De letter n / 166
7.5.1.15 De letter o / 166
7.5.1.16 De letters p, q, r en s / 166
7.6 De grijze lijst / 166
7.6.1 Artikel 6:237 aanhef en onder de letter a BW / 167
7.6.2 De letter b / 167
7.6.3 De letter c / 167
7.6.4 De letter d / 167
7.6.5 De letter e / 168
7.6.6 De letter f / 168
7.6.7 De letter g / 168
7.6.8 De letter h / 168
7.6.9 De letter i / 169
7.6.10 De letter j / 169
7.6.11 De letter k / 170
7.6.12 De letter l / 170
7.6.13 De letter m / 170
7.6.14 De letter n / 170
7.6.15 De letter o / 171
7.7 De blauwe lijst / 171
7.8 Salvatorische bedingen naar Nederlands recht / 173
7.9 Conversie en reductie / 174
7.10 Conclusie bij hoofdstuk 7 / 174
8. Instructiebevoegdheid, eenzijdige wijziging, arbeidsduur en beëindigingsovereenkomst / 175
8.1 Uitwerkingen op onderdelen / 175
8.2 Het directierecht, ofwel de instructiebevoegdheid, van de werkgever naar Duits recht / 176
8.2.1 Directierechtuitbreiding / 177
8.2.2 Instructiebevoegdheid naar Nederlands recht / 180
8.2.3 Vergroting van de instructiebevoegdheid bij cao / 182
8.3 Bedrijfsrisico naar Duits recht / 182
8.3.1 Werkgeversrisico naar Nederlands recht / 184
8.4 Wijziging van de arbeidsovereenkomst naar Duits recht / 184
8.4.1 Belang werkgever bij wijziging van de arbeidsvoorwaarden / 185
8.4.1.1 Het herroepingsbeding en het vrijwilligheidsvoorbehoud / 186
8.4.1.2 Het herroepingsbeding versus het vrijwilligheidsbeding / 187
8.4.1.3 De vijfde Senaat en de tiende Senaat van het Bundesarbeitsgericht / 187
8.4.1.4 Het herroepingsvoorbehoudbeding en de toets op ongepaste benadeling / 188
8.4.2 Drie uitgewerkte voorbeelden: de bedrijfsauto voor privédoeleinden, de maandelijkse toelage op het loon en de gewijzigde bonus / 190
8.4.2.1 Herroeping van het gebruik van de bedrijfsauto voor privédoeleinden / 190
8.4.2.2 Vrijwilligheidsvoorbehoud bij maandelijkse toelage op het loon / 191
8.4.2.3 De gewijzigde bonus: de combinatie van herroepings- en vrijwilligheidsvoorbehoud / 192
8.4.2.4 Wijzigingsrecht van de werkgever en flexibilisering naar Duits recht / 193
8.5 Wijziging naar Nederlands recht / 197
8.5.1 Twee nieuwe eisen aan 7:613-gevallen / 198
8.5.2 Flexibilisering arbeidsduur / 199
8.5.3 De toekenning van een bonus naar Nederlands recht / 200
8.6 Vrijstelling van de verplichting arbeid te verrichten naar Duits recht / 201
8.6.1 Tewerkstelling naar Nederlands recht / 202
8.7 Een hoofdstuk apart: de arbeidsduur en de arbeidstijd naar Duits recht / 205
8.7.1 Ongepast benadelend? / 206
8.7.2 Arbeidsduur, directierecht en cao / 207
8.7.3 Arbeidstijdspatronen (werktijd) naar Duits recht / 208
8.7.4 Overuren naar Duits recht / 209
8.7.5 Arbeidstijden naar Nederlands recht / 210
8.7.6 Overuren naar Nederlands recht / 212
8.8 Beëindigingsovereenkomsten naar Duits recht / 214
8.8.1 Is een beëindigingsovereenkomst een arbeidsovereenkomst in de zin van § 310 lid 4 BGB? / 214
8.8.2 Verschillende standpunten in de literatuur / 215
8.8.3 Bedingen in een beëindigingsovereenkomst ongepast benadelend? / 216
8.8.4 Kernverplichtingen? / 216
8.8.5 Transparantiegebrek / 217
8.9 De beëindigingsovereenkomst naar Nederlands recht / 218
8.9.1 Transparantie? / 219
8.9.2 Gevolg van intransparantie / 219
8.10 Conclusie bij hoofdstuk 8 / 220
9. Verdere onderverdeling: bedingen over studiekosten, concurrentie, geheimhouding, nevenwerkzaamheden, boetes en vervaltermijnen / 221
9.1 Verdere onderverdeling / 221
9.2 Studiekostenbeding naar Duits recht / 221
9.2.1 Financieel voordeel / 222
9.2.2 Billijke compensatie / 222
9.2.3 De bindingsintensiteit / 223
9.2.4 Invloed van de wijze van beëindiging van de arbeidsovereenkomst / 224
9.2.5 Niet afmaken opleiding / 225
9.2.6 Beëindigingsovereenkomst en opleidingskosten / 225
9.2.7 Geen bijzonderheid van het arbeidsrecht / 225
9.2.8 Transparantie op inhoud / 226
9.2.9 Lening / 226
9.2.10 Conversie en reductie / 227
9.2.11 Studiekostenbeding naar Nederlands recht / 227
9.3 Het bijzondere beding van verbod op concurrentie naar Duits recht / 228
9.3.1 Concurrentieding een verrassend beding? / 230
9.3.2 Concurrentiebeding en de overnemer van de arbeidsovereenkomst en de bijzonderheden van het arbeidsrecht / 231
9.3.3 Concurrentiebeding in Nederland / 231
9.3.4 Uitleg contra proferentem / 234
9.3.5 Verrassend beding / 235
9.3.6 Invloed op “zwaarder-drukken”-criterium / 235
9.4 Boetebeding naar Duits recht / 235
9.4.1 Boetebeding verrassend? / 237
9.4.2 Boetebeding en transparantie / 237
9.4.3 Reductie en boetebeding / 238
9.5 Boetebeding naar Nederlands recht / 238
9.5.1 Boete in grijze, zwarte en blauwe lijst / 239
9.5.2 Transparantie in 7:650-boeten / 239
9.5.3 Matiging van de boete / 241
9.5.4 Onmogelijke opgave voor werkgever? / 242
9.6 Geheimhoudingsbedingen naar Duits recht / 242
9.6.1 Zwijgplicht over hoogte eigen loon / 243
9.7 Geheimhoudingsbeding naar Nederlands recht / 244
9.7.1 Boetebeding bij geheimhoudingsbeding / 245
9.8 Peildatumbedingen / 246
9.8.1 Gratificatie en bonus / 247
9.8.2 Getrouwheids- en retentiepremie / 248
9.8.3 De geldingbehoudende reductie / 248
9.8.4 Betekenis rescontredagenbedingen naar Nederlands recht / 248
9.9 Nevenwerkzaamheden naar Duits recht / 249
9.9.1 Absoluut verbod / 249
9.9.2 Voorafgaande toestemming voor de verrichting van nevenwerkzaamheden / 250
9.9.3 Verplichting van de werknemer om de werkgever te informeren / 250
9.9.4 Melding inkomsten uit nevenwerkzaamheden / 251
9.10 Nevenwerkzaamheden naar Nederlands recht / 251
9.10.1 Algeheel verbod van nevenwerkzaamheden, voorafgaande toestemming en vooraf informeren / 252
9.10.2 Rechtspraak over nevenwerkzaamhedenbeding / 252
9.10.3 Literatuur: invloed goed-werknemerschap op nevenwerkzaamheden / 254
9.10.4 Algeheel en afgezwakt verbod tot verrichting van werkzaamheden in beding onredelijk bezwarend? / 255
9.11 Arbitrageclausule in een individuele arbeidsovereenkomst / 256
9.12 Verjarings- en vervaltermijnbeding naar Nederlands en Duits recht / 259
9.12.1 Verrassend of ongewoon? / 261
9.12.2 Onredelijke benadeling? / 262
9.12.3 Transparantie / 262
9.13 Verhuiskosten / 262
9.14 Afspraken over kastekorten / 264
9.14.1 Het IJspaleis / 265
9.14.2 Moet werknemer zijn werkgever een tekortvergoeding betalen? / 265
9.15 Conclusie bij hoofdstuk 9 / 266
10. Collectieve arbeidsovereenkomst, ondernemingsovereenkomst en incorporatiebeding / 269
10.1 De collectieve (arbeids)overeenkomst in artikel 6:245 BW en in de EU-Richtlijn 93/13 inzake oneerlijke bedingen / 269
10.2 Collectieve arbeidsovereenkomsten en afspraken met de OR naar Duits recht / 270
10.3 Afspraken met de ondernemingsraad / 271
10.4 Afspraken met leidinggevenden / 272
10.5 Obligatoire werking: uitzondering op de normatieve werking van afspraken tussen werkgever(s) en bond(en) alsmede ondernemer en OR / 272
10.6 Van de cao afwijkende of aanvullende bepalingen / 272
10.7 Incorporatie / 273
10.8 Statische, kleine dynamische en grote dynamische incorporatiebedingen / 274
10.9 De aanvaardbaarheid van het incorporatiebeding / 275
10.10 De niet-bedoelde eigen dynamiek van het incorporatiebeding / 276
10.11 Incorporatie van de op de onderneming van toepassing zijnde cao / 278
10.12 Incorporatie van de gehele cao / 278
10.13 Is een normatieve binding daarnaast nodig? / 279
10.14 Incorporatie van een van twee cao’s die beide van toepassing zijn op de onderneming / 280
10.15 De geëindigde cao / 280
10.16 Niet de volledige cao maar enige bepalingen daaruit / 280
10.17 De tussenvariant: niet de hele cao maar “deelcomplexen” / 281
10.18 De geheel vreemde cao / 282
10.19 Transparantie en ongelijkheid in behandeling tussen wel aan de cao en niet aan de cao gebonden werknemers / 282
10.20 Verrassend / 283
10.21 Contra proferentem / 283
10.22 Transparantie van de incorporatie / 283
10.23 Hoe gedetailleerd moet de informatie zijn? / 284
10.24 Kan een statisch of dynamisch incorporatiebeding verrassend of intransparant zijn? / 285
10.25 Grenzen aan bevoorrechte positie / 286
10.26 Duidelijke en begrijpelijke verwijzing / 287
10.26.1 Staffelverwijzingen / 287
10.26.2 Meervoudige verwijzing / 287
10.27 Incorporatie van afspraken met de ondernemingsraad / 288
10.28 Incorporatiebeding naar Nederlands recht / 288
10.28.1 Incorporatiebeding in cao / 288
10.28.2 Incorporatiebeding in individuele arbeidsovereenkomst / 289
10.29 Is een incorporatiebeding een eenzijdige-wijzigingsbeding? / 289
10.30 De verbinding tussen incorporatiebeding, cao en algemene voorwaarden / 290
10.31 Een of meer, in de toekomstige tijd gelegen, cao’s en de opname van hele of gedeeltelijke cao’s / 291
10.32 Strengere toets incorporatiebeding? / 292
10.32.1 De invloed van “Europa” op het incorporatiebeding / 292
10.32.2 De invloed van “Werhofer” en “Parkwood” op de uitleg van het incorporatiebeding / 293
10.32.3 De uitleg van een incorporatiebeding / 293
10.33 Package-deal en betekenis van “elk beding tusschen een werkgever en een werknemer” / 295
10.33.1 Package-deal en algemene voorwaarden / 296
10.34 Uitgebreidere toets bij driekwartdwingendrechtelijke bepalingen / 297
10.35 Zou de casus Bornkamp anders beoordeeld zijn? / 298
10.36 Afspraken met de ondernemingsraad / 299
10.37 Arbeidsregelingen / 301
10.37.1 Arbeidsregelingen in Duitsland / 301
10.37.2 Arbeidsregelingen in Nederland / 301
10.38 Een stukje geschiedenis / 302
10.39 Terhandstelling? / 304
10.40 Valsche verklaring / 304
10.41 Werknemer kan niet schrijven / 305
10.42 Elken werkman wordt geacht het reglement te kennen / 305
10.43 L’acceptation tacite seule suffit / 305
10.44 Fabrieksreglement = (algemene) voorwaarden / 306
10.45 Anno 2016 / 306
10.46 Teruggreep op HR 22 mei 1992 / 307
10.47 Bedrijfsregelingen naar Nederlands recht onder een regiem van algemene voorwaarden / 308
10.48 Generieke waarschuwingen en gedragsregels in bedrijfsregeling / 308
10.49 Interne bedrijfsregelingen en Richtlijn 91/533 / 309
10.49.1 Van minder groot belang voor de arbeidsovereenkomst? / 310
10.49.2 Tekortschietende implementatie op meer dan één punt? / 311
10.49.3 Instructies van de werkgever over functie en aard of categorie van het werk dan wel de kort gespecificeerde beschrijving van de werkzaamheden / 312
10.49.4 Tekortschietende implementatie op drie punten van EU-Richtlijn 91/533 / 313
10.50 De inhoudelijke toets van de eenzijdige door de werkgever opgestelde collectieve regelingen / 313
10.51 Conclusie bij hoofdstuk 10 / 313
11. De weging van de waarde van de argumenten van de regering over de uitsluiting van de (individuele en) collectieve arbeidsovereenkomsten / 315
11.1 Nogmaals: de door de regering gebruikte argumenten om de individuele en collectieve arbeidsovereenkomst uit te zonderen van de wettelijke regeling van de algemene voorwaarden / 315
11.1.1 Cao-bepalingen en de vernietigbaarheid van onredelijk bezwarende bedingen / 315
11.1.2 Ongelijke behandeling / 316
11.1.3 Ongelijkheid door algemeen-verbindend-verklaring van cao-bepalingen / 316
11.2 Het vierde, vijfde, zesde, zevende en achtste bezwaar / 317
11.2.1 De mogelijke rol van de vakbonden / 317
11.2.2 Een vijfde bezwaar: de werkgeversorganisaties / 318
11.2.3 Ten zesde: een aantal vragen / 318
11.2.4 Geen praktische behoefte / 318
11.2.5 Vooral procedurele bezwaren / 318
11.2.6 Doorkruising verscheidene overleggen, zoals met de OR? / 320
11.2.7 Leiden incorporatiebedingen tot ongelijke behandeling? / 321
11.2.8 De toetsing op onredelijke bezwarendheid van geringere betekenis
voor individuele bedingen / 321
11.3 Conclusie bij hoofdstuk 11 / 322
12. Is de schrapping en vervanging van artikel 6:245 BW wenselijk? / 323
12.1 Vijf scenario’s voor de toekomst / 323
12.2 Goed-werkgeverschap en goed-werknemerschap en de EU-Richtlijn 93/13 inzake oneerlijke bedingen / 325
12.3 Goed-werkgeverschap beter ontwikkelingsgereedschap? / 325
12.4 Ambtshalve toepassing door de rechter / 326
12.4.1 De reikwijdte van de ambtshalve toetsing / 326
12.4.2 Achtergrond ambtshalve toets / 328
12.4.3 Ambtshalve toetsing van kredieten / 329
12.4.4 De eigen aard van de arbeidsrechtelijke procedures / 329
12.5 Nieuwe paradigmatische pijler? / 331
12.6 Rol werkgever / 331
12.7 Rol werknemer / 332
12.8 Rol vakbonden en werkgeversorganisaties onder regiemchange / 332
12.9 Slotbevinding / 332
Samenvatting / 335
Summary / 339
Bijlage (§§ 305-310 BGB) / 343
Aangehaalde literatuur en rechtspraak / 351
Duitse rechtsliteratuur / 365
Aangehaalde rechtspraak (chronologisch) / 371
Trefwoordenregister / 381
Alfabetische lijst van Duitse trefwoorden die voorkomen in paragrafen 6, 7, 8, 9 en 10 / 389
Rubrieken
- advisering
- algemeen management
- coaching en trainen
- communicatie en media
- economie
- financieel management
- inkoop en logistiek
- internet en social media
- it-management / ict
- juridisch
- leiderschap
- marketing
- mens en maatschappij
- non-profit
- ondernemen
- organisatiekunde
- personal finance
- personeelsmanagement
- persoonlijke effectiviteit
- projectmanagement
- psychologie
- reclame en verkoop
- strategisch management
- verandermanagement
- werk en loopbaan
