Rechtshandeling en Overeenkomst

Voorwoord / V
Lijst van afkortingen / XXI
Initialen van vermelde NJ-annotatoren / XXIII
Verkort aangehaalde literatuur / XXV

HOOFDSTUK 1 Algemene inleiding / 1
1.1 Introductie / 1
1. Terreinverkenning / 1
2. Opbouw van dit studieboek / 1
1.2 De rechtshandeling / 2
3. Begrip rechtshandeling / 2
4. Rechtshandelingen versus andere handelingen / 3
5. Meerzijdige en eenzijdige rechtshandelingen / 4
6. Wettelijke regeling / 6
7. Rechtshandelingen buiten het vermogensrecht / 6
1.3 De (obligatoire) overeenkomst / 6
8. Begrip overeenkomst / 6
9. Wettelijke regeling; gelaagde structuur / 8
10. Meerpartijenovereenkomst / 8
11. Bijzondere overeenkomsten / 9
12. Verdere onderscheidingen van (obligatoire) overeenkomsten / 11
13. Grondbeginselen van contractenrecht / 13
14. Contractsvrijheid / 14
15. Consensualisme en verbindende kracht / 14
16. Partijen en hun hoedanigheid / 15
17. Niet-obligatoire overeenkomsten / 17
1.4 Afrondende algemene opmerkingen / 18
18. Kenbronnen / 18
18a. Europese richtlijnen / 19
19. Rechtsvergelijking / 19
20. Internationaal privaatrecht / 21
21. Overgangsrecht / 21

HOOFDSTUK 2 Totstandkoming / 23
2.1 Inleiding / 23
22. Totstandkoming als ontstaansfeit / 23
23. Structuur van de wettelijke regeling / 23
2.2 Het tot stand komen van rechtshandelingen / 24
2.2.1 Algemeen / 24
24. De rechtshandeling als wilsverklaring / 24
25. Bescherming van vertrouwen / 25
2.2.2 De verklaring / 25
26. Vorm van de verklaring / 25
27. Stilzwijgende wilsverklaringen / 26
28. Toerekening van verklaringen / 26
29. Ontvangsttheorie / 28
30. Het intrekken van een verklaring / 30
2.2.3 De wilsvertrouwensleer / 30
31. Introductie / 30
32. Wilsleer, verklaringsleer en vertrouwensleer / 31
33. Het uiteenlopen van wil en verklaring / 32
34. Oneigenlijke dwaling; begrip / 33
35. Gevallen van oneigenlijke dwaling / 33
36. De geestelijke stoornis / 34
37. Verhouding tot curatele / 35
38. De bewijsvoering in het geval van geestelijke stoornis / 35
39. Wie kan zich op uiteenlopen van wil en verklaring beroepen? / 37
40. Gerechtvaardigd vertrouwen / 39
41. Goede trouw en onderzoeksplicht / 40
42. Vorm van bescherming; bescherming als bevoegdheid / 41
43. Vertrouwensbescherming onder oud recht / 41
44. Nuanceringen onder huidig recht / 42
45. De rol van de wilsvertrouwensleer bij uitleg / 43
2.2.4 De rechtshandeling onder tijdsbepaling of voorwaarde / 44
46. Tijdsbepaling en voorwaarde / 44
47. Toelaatbaarheid tijdsbepaling en voorwaarde / 44
48. Geen terugwerkende kracht / 45
2.2.5 Bescherming van derden; schijnhandeling / 46
49. Bepaling van art. 3:36 / 46
50. Toepassingen / 49
51. De schijnhandeling / 49
2.3 Het tot stand komen van overeenkomsten / 50
2.3.1 Algemeen / 50
52. Regeling in art. 6:217-225 / 50
53. Plaatsing in Boek 6 / 50
54. Aanvullend recht / 51
55. Invloed van eenvormig kooprecht / 51
2.3.2 Het aanbod / 51
56. Het aanbod-aanvaardingmodel / 51
57. Wat is een aanbod? / 53
58. Het openbare aanbod / 53
59. De uitnodiging om in onderhandeling te treden / 54
60. De inhoud van het aanbod / 55
61. Aantastbaarheid van het aanbod / 55
62. De herroepelijkheid van het aanbod / 55
63. Andere stelsels / 56
64. Wanneer is een aanbod onherroepelijk? / 56
65. De optie / 57
66. Onderscheid tussen herroeping en intrekking / 58
67. Afwijking van wettelijk stelsel; het vrijblijvend aanbod / 58
68. De uitloving / 58
69. Verval van het aanbod door tijdsverloop / 59
70. Verval van het aanbod door verwerping / 60
71. Dood, handelingsonbekwaamheid, bewind en faillissement / 61
2.3.3 De aanvaarding van het aanbod / 61
72. De aanvaarding / 61
73. Aanvaarding in geval van rechtshandelingen om niet / 63
74. Werking van de te late aanvaarding / 63
75. De van het aanbod afwijkende ‘aanvaarding’ / 64
76. Battle of forms / 64
2.3.4 De precontractuele fase / 65
77. Inleidende opmerkingen / 65
78. Toepasselijke normen; voorovereenkomst / 66
79. Rompovereenkomst / 67
80. De Plas/Valburg-doctrine / 68
80a. Heroverweging / 70
2.3.5 Contracteren in bijzondere gevallen / 72
80b. Elektronisch contracteren / 72
80c. Overeenkomsten tussen handelaren en consumenten / 74
80d. Contracteren met dienstverrichters / 76

HOOFDSTUK 3 Vertegenwoordiging en volmacht / 79
3.1 Vertegenwoordiging / 79
81. Inleiding / 79
82. Afbakening / 80
83. Verdere afbakening / 81
84. Theorie / 82
85. Wettelijke regeling / 83
86. Schakelbepalingen / 84
87. Vertegenwoordiging in het privaatrecht / 84
88. Functie / 87
89. Vertegenwoordiging in het bestuursrecht / 87
89a. Internationale aspecten / 89
3.2 Volmacht / 89
3.2.1 Volmacht in het algemeen / 89
90. Begrip / 89
91. In naam van / 90
92. Volmacht en lastgeving / 92
93. Maatschappelijke betekenis / 93
3.2.2 Volmachtverlening / 94
94. Volmachtverlening als rechtshandeling / 94
95. Verklaring aan wie? / 95
96. De persoon van de gevolmachtigde (art. 3:63-65) / 96
97. Vorm / 97
98. Omvang van de volmacht / 97
99. Aan functie verbonden volmacht / 99
3.2.3 De positie van de wederpartij / 100
100. Inleiding / 100
101. Hoofdzaken / 100
102. Vertrouwen / 101
103. Toedoen / 103
104. Risico / 105
105. Intermezzo: vervalste handtekening / 108
106. Bewijs volmacht / 110
107. Openbaarmaking / 110
3.2.4 Bekrachtiging / 112
108. Aard / 112
109. De positie van de wederpartij / 113
3.2.5 Rechtsgevolgen volmacht / 114
110. Rechtsgevolgen / 114
111. Verhouding volmachtgever-gevolmachtigde / 115
112. Toerekening innerlijke feiten / 116
113. Art. 3:67 en 68 / 117
3.2.6 Aansprakelijkheid in geval van onbevoegdheid / 117
114. Instaan / 117
115. Gevolgen instaan / 118
115a. Onrechtmatige daad / 120
3.2.7 Einde volmacht; onherroepelijkheid / 122
116. Einde volmacht / 122
117. Onherroepelijke volmacht / 123
118. Art. 3:74 / 124
3.3 Middellijke vertegenwoordiging / 125
119. Inleiding / 125
120. Bedekte vertegenwoordiging / 127
121. Wettelijke regeling / 127
122. Schadevergoeding / 128
123. Overgang van rechten / 129
124. Last tot uitoefening van rechten / 130

HOOFDSTUK 4 Gronden van nietigheid en vernietigbaarheid / 135
4.1 Inleiding / 135
125. Overzicht / 135
126. Nietigheid en vernietigbaarheid / 136
4.2 Handelingsonbekwaamheid en handelingsonbevoegdheid / 137
4.2.1 Handelingsonbekwaamheid / 137
127. Wie zijn handelingsonbekwaam? / 137
128. De gevolgen van handelingsonbekwaamheid / 138
129. Minderjarigen; algemeen / 139
130. Toestemming van de wettelijke vertegenwoordiger / 140
131. Veronderstelde toestemming: maatschappelijk gebruik / 141
132. Onder curatele gestelden / 142
133. Geen bescherming van derden te goeder trouw / 144
134. Meerzijdige en eenzijdige, gerichte en ongerichte rechtshandelingen / 145
4.2.2 Handelingsonbevoegdheid / 145
135. Begrip handelingsonbevoegdheid / 145
136. Goederen waarover een geding aanhangig is / 147
137. Andere categorieën / 148
4.3 Vormvoorschriften / 149
138. Formalisme en consensualisme / 149
139. Wettelijke en contractuele vormvoorschriften / 150
140. De wet / 150
141. De voorgeschreven vorm / 151
142. Eerste uitzondering op de nietigheidssanctie: vernietigbaarheid / 153
143. Tweede uitzondering op de nietigheidssanctie: geldigheid / 154
144. De voorovereenkomst (art. 6:226) / 155
4.4 Strijd met wet, openbare orde of goede zeden / 156
145. Het beginsel van de contractsvrijheid / 156
146. Overzicht; bepaalbaarheid / 157
4.4.1 Strijd met de wet / 159
147. Inleiding / 159
148. Wet in formele zin / 160
149. Dwingend recht / 161
150. Het verrichten van de rechtshandeling / 162
151. De rechtsgevolgen (lid 2) / 164
152. De wetsbepaling strekt niet tot aantasting van de rechtshandeling (lid 3) / 165
4.4.2 Strijd met de goede zeden of de openbare orde / 167
153. Goede zeden; algemeen / 167
154. De inhoud van de rechtshandeling is (via de wet) in strijd met de goede zeden of de openbare orde / 169
155. De strekking van de rechtshandeling is (via de wet) in strijd met de goede zeden of de openbare orde / 170
156. De rechtshandeling is rechtstreeks in strijd met de goede zeden / 172
157. De rechtshandeling is rechtstreeks in strijd met de openbare orde / 174
4.5 Wilsgebreken / 175
158. Algemeen / 175
4.5.1 Dwaling / 176
159. Inleiding / 176
160. Eigenlijke en oneigenlijke dwaling / 177
161. Dwalingsregeling niet alleen van toepassing op overeenkomsten / 177
162. De grondslag van de dwaling / 179
163. De structuur van art. 6:228 / 180
164. Een mededeling van de wederpartij (lid 1 sub a) / 181
165. Het zwijgen van de wederpartij (lid 1 sub b) / 182
166. Wederzijdse dwaling (lid 1 sub c) / 184
167. De onderzoeksplicht van de dwalende / 185
168. De verhouding tussen mededelings- en onderzoeksplicht / 186
169. De verhouding tussen deskundige en ondeskundige partijen
(de hoedanigheid van partijen) / 187
170. Causaal verband tussen dwaling en overeenkomst / 189
171. Kenbaarheid voor de wederpartij / 190
172. Toekomstige omstandigheden / 191
173. Aard van de overeenkomst / 192
174. Verkeersopvattingen en omstandigheden van het geval / 194
175. Verwante leerstukken / 194
176. Contractuele uitsluiting van een beroep op dwaling / 197
4.5.2 Bedrog / 197
177. Samenhang en onderscheid tussen dwaling en bedrog / 197
178. De kunstgrepen / 198
179. Heeft de bedrogene een onderzoeksplicht? / 199
180. Causaliteit en naïviteit / 200
4.5.3 Bedreiging / 201
181. Bedreiging met een ongeoorloofd middel / 201
182. Bedreiging met een geoorloofd middel / 201
183. Causaliteit en vreesachtigheid / 203
4.5.4 Misbruik van omstandigheden / 203
184. Algemeen / 203
185. Nadeel: factor of voorwaarde? / 204
186. Dwangposities en noodsituaties / 205
187. Geestelijke en psychische conditie / 206
188. De verhouding tussen bedreiging en misbruik van omstandigheden / 207
4.5.5 Wilsgebreken veroorzaakt door een derde / 207
189. Algemeen / 207
4.5.6 Wilsgebreken en oneerlijke handelspraktijken / 208
189a. Algemeen / 208
4.5.7 Voortbouwende overeenkomst / 210
190. Algemeen / 210
4.6 Benadeling van schuldeisers / 211
191. Algemeen / 211
192. Onverplichte rechtshandelingen / 212
193. Benadeling in de mogelijkheid tot geldelijk verhaal / 213
194. Wetenschap van benadeling / 214
195. De positie van derden (art. 3:45 lid 5 en 3:48) / 215
HOOFDSTUK 5
Gevolgen van nietigheid en vernietigbaarheid / 217
196. Overzicht / 217
5.1 Voorkoming of beperking van nietigheid / 218
5.1.1 De nietige rechtshandeling / 218
197. Nietigheid en ongeldigheid / 218
198. Wat is nietigheid? / 218
5.1.2 Partiële nietigheid / 219
199. Er bestaat geen onverbrekelijk verband / 219
200. Er bestaat wel een onverbrekelijk verband / 220
5.1.3 Conversie / 221
201. Algemeen / 221
202. Strekking van de rechtshandeling / 223
203. Conversie niet onredelijk jegens een belanghebbende / 224
5.1.4 Bekrachtiging of convalescentie / 225
204. Algemeen / 225
205. Terugwerkende kracht / 226
206. Voorwaarden / 226
5.1.5 Relatieve nietigheid / 227
207. Algemeen / 227
5.1.6 Toestemming van een derde / 228
208. Algemeen / 228
5.2 Vernietigbaarheid / 229
5.2.1 De vernietigbare rechtshandeling / 229
209. Algemeen / 229
5.2.2 De gevolgen van de vernietiging / 229
210. Terugwerkende kracht / 229
211. Ongedaanmaking is mogelijk maar bezwaarlijk / 230
5.2.3 Wijzigingsbevoegdheden / 231
212. Algemeen / 231
213. Wijzigingsvoorstel van de wederpartij / 232
214. Wijziging door de rechter / 233
5.2.4 Bevestiging en termijnstelling / 234
215. De bevestiging (lid 1) / 234
216. Het rechtskarakter van de bevestiging / 235
217. De termijnstelling / 236
5.3 De vernietiging / 237
5.3.1 Wijzen van vernietigen / 237
218. Algemeen / 237
219. Uitzondering: registergoederen / 237
220. Buitengerechtelijke vernietiging: de vorm / 238
221. Buitengerechtelijke verklaring: door wie en aan wie? / 239
222. Vernietiging door de rechter / 240
223. Beroep op vernietigbaarheid bij wijze van verweer / 240
5.3.2 Verjaring / 242
224. Algemeen / 242
5.4 Schakelbepaling / 243
225. Algemeen / 243

HOOFDSTUK 6 Algemene voorwaarden / 247
6.1 Inleiding / 247
226. Probleemverkenning / 247
227. Controle via algemene leerstukken / 248
228. Afdeling 6.5.3 en haar doelstellingen / 249
229. Toepassingsterrein / 250
230. Dwingend recht / 250
231. Europese ontwikkelingen / 250
6.2 Begripsomschrijvingen / 252
232. Begrip algemene voorwaarden / 252
233. Bestemmingscriterium / 252
234. Uitzondering voor kernbedingen / 253
234a. Vervolg; achtergrond uitzondering / 254
235. Gebruiker en wederpartij; modelakten / 255
6.3 Totstandkoming en uitleg / 256
236. Aanbod en aanvaarding; algemeen / 256
237. Aanvaarding voorwaarden als complex / 258
238. Uitleg algemene voorwaarden / 259
6.4 Vernietigingsgronden / 260
6.4.1 Algemeen / 260
239. Twee vernietigingsgronden / 260
6.4.2 Onredelijk bezwarend / 260
240. Onredelijk bezwarende bedingen / 260
241. Relatie met redelijkheid en billijkheid / 262
242. Consumentenbescherming / 263
243. De zwarte lijst / 265
244. De grijze lijst / 266
245. Reflexwerking / 267
246. Geen a contrario-effect / 268
246a. De Europese lijst / 269
247. Relatie met consumentenkoop / 269
6.4.3 Schending ‘informatieplicht’ / 270
248. Redelijke mogelijkheid tot kennisneming / 270
249. Terhandstelling / 271
249a. Terhandstelling niet mogelijk / 272
250. Elektronische terbeschikkingstelling / 274
251. Alternatieve wegen / 275
251a. Onheldere voorwaarden / 276
6.4.4 Beroep op vernietigingsgrond(en) / 277
252. Uitgezonderde wederpartijen / 277
253. Beroep door gebruiker zelf / 279
254. De vernietiging / 279
255. Gevolgen van vernietiging / 280
255a. Vervolg; conversie? / 281
255b. Ambtshalve toetsing / 281
6.5 Abstracte toetsing / 283
256. Abstracte toetsing / 283
257. Achtergronden / 285
6.6 Standaardregelingen / 286
258. De standaardregeling / 286

HOOFDSTUK 7 Rechtsgevolgen van de overeenkomst ten aanzien van partijen / 289
7.1 Inleiding / 289
259. Plaatsbepaling / 289
7.2 De overeengekomen rechtsgevolgen / 290
260. Inleidende opmerkingen / 290
261. De noodzaak van uitleg / 290
262. Reconstructie van partijwil? / 291
263. Historische ontwikkeling / 291
264. Uitleg aan de hand van de wilsvertrouwensleer / 291
265. Bewoordingen overeenkomst niet beslissend / 292
266. Relevante omstandigheden / 293
266a. Uitleg en de gevolgen van de overeenkomst voor derden / 295
266b. Uitleg op het grensvlak van goederen- en verbintenissenrecht / 298
267. Geen uitlegregels van algemene aard / 299
268. Bijzondere uitlegregels / 300
7.3 De overige rechtsgevolgen / 300
269. Introductie / 300
270. Wet / 301
271. Gewoonterecht / 302
272. Het bestendig gebruikelijk beding / 303
273. Redelijkheid en billijkheid / 303
274. Rol van de aard van de overeenkomst / 303
275. Rangorde in de bronnen? / 304
7.4 Redelijkheid en billijkheid / 305
7.4.1 Algemeen / 305
276. Inleidende opmerkingen / 305
277. Aanvullende en beperkende werking / 306
278. Beperkende werking in het geval van dwingend recht / 309
279. De dubbelrol van de beperkende werking / 309
280. Toepassingsgebied / 310
7.4.2 Enkele toepassingen / 311
281. Algemene opmerkingen / 311
282. Bijkomende rechten en verplichtingen / 311
283. Inhoudstoetsing / 312
283a. Toetsing van exoneratiebedingen / 314
284. Rechtsverwerking / 315
7.5 Onvoorziene omstandigheden c.a. / 318
7.5.1 Onvoorziene omstandigheden / 318
285. Inleidende opmerkingen / 318
286. Historische achtergrond / 318
287. Onvoorziene omstandigheden / 319
288. Naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid / 321
289. De bepaling van het tweede lid / 321
290. Constitutief karakter rechterlijke beslissing / 322
291. Modaliteiten / 322
292. Bepalingen met het oog op derden / 323
293. Dwingend karakter / 324
294. Nadere plaatsbepaling; samenloop / 324
7.5.2 Opzegging van duurovereenkomsten / 326
295. Inleidende opmerkingen / 326
296. Opzeggingsbevoegdheid / 327
297. Opzegtermijn; schadevergoeding / 328

HOOFDSTUK 8 Rechtsgevolgen van de overeenkomst ten aanzien van derden / 331
8.1 Inleiding / 331
298. Het beginsel van de relativiteit van de overeenkomst / 331
299. Nuanceringen en uitzonderingen / 333
300. Verkrijging onder algemene titel / 334
301. In de wet geregelde gevallen van derdenwerking / 335
302. Plan van behandeling / 336
8.2 Derdenwerking buiten de in de wet geregelde gevallen / 337
303. Principe / 337
304. Derdenwerking van exoneratiebedingen / 337
304a. Samenhangende overeenkomsten / 339
304b. Samenhangende rechtsverhoudingen / 340
8.3 Het derdenbeding / 341
305. Aard en werking van het derdenbeding / 341
306. Aanvaarding door de derde / 343
307. Herroeping; aanwijzing van ander dan de derde / 344
308. Positie van de derde na aanvaarding / 345
8.4 Kwalitatieve rechten / 346
309. Overgang van kwalitatieve rechten / 346
310. De verplichting tot het verrichten van de tegenprestatie / 347
311. Uitzonderingen / 348
8.5 Kwalitatieve verplichtingen c.a. / 348
312. Inleidende opmerkingen / 348
313. Beperkingen; ontstaansvereisten / 349
314. Werking tegen derden; faillissement / 350
315. Het kettingbeding / 351
316. Wijziging of ontbinding door de rechter / 352
8.6 Blokkering van de paardensprong / 353
317. De paardensprong / 353
318. Vorm bescherming van ondergeschikte; ondergeschiktheid / 354
Jurisprudentieregister / 357
Wetsartikelenregister / 369

Trefwoordenregister / 377