Routes naar vernieuwend leiderschap - Ontdek, verbind, verander

In de afgelopen jaren zag ik op meerdere plekken hoe vernieuwing vorm kreeg in nieuwe organisatiewaarden (op de muur), een vernieuwende strategie (in een longread), een prikkelende spreker (op het podium). Het wat van de vernieuwing werd daarmee wel duidelijk – ‘Wij zijn agile’ is best concreet – maar het antwoord op de dagelijkse hoe-vraag van leidinggevenden nauwelijks. Vragen als ‘Hoe geef ik vorm aan deze vernieuwing als mijn agenda al bomvol zit met budgetbesprekingen en structuurwijzigingen?’ en ‘Hoe breng ik mijn team in beweging, dat verandermoe is na de afgelopen drie reorganisaties?’ werden niet echt beantwoord. Het gevolg? De beoogde vernieuwing landde niet in het dagelijkse werk van de leidinggevenden. De veranderstrategie werd niet zichtbaar in dagelijkse acties en gedrag. Daarmee ging er beperkte vernieuwingskracht uit van de leidinggevende en werden veranderdoelen niet of slechts gedeeltelijk bereikt.

Twaalf vernieuwende leidinggevenden

Tussen februari 2019 en juli 2020 interviewde ik twaalf vernieuwende leidinggevenden. Ik vroeg hen naar hun dagelijkse gedrag, hun leidende principes, hun uitdagingen en hoe zij daarmee omgingen. Het werd een nieuwsgierige zoektocht naar hoe vernieuwend leiderschap (wel) werkt. Ik verzamelde verhalen, perspectieven en hands-on tips. Vanaf eind 2020 tot het schrijven van dit boek toetste ik die aan wetenschappelijke literatuur en methoden die ik gebruik in mijn begeleiding van organisaties en leidinggevenden. Met dit boek geef ik mijn opgedane kennis door én maak ik haar toepasbaar voor de praktijk.

Het wat en het hoe

Dit boek geeft antwoord op zowel het wat als het hoe van vernieuwend leiderschap. Het geeft inzicht in het denken en doen van twaalf vernieuwende leidinggevenden, van uiteenlopende leeftijden, achtergronden en uit zeer verschillende sectoren. De rode draden die duidelijk werden uit het onderzoek, zijn hier beschreven als ‘routes’: een geheel van overtuigingen en concreet gedrag, dat lijkt bij te dragen aan vernieuwend leiderschap. Tussen september 2020 en het moment van schrijven heb ik de routes kunnen toetsen in de praktijk. De beschreven handreikingen komen daardoor uit de praktijk en hebben hun waarde in die praktijk bewezen.

Complexe uitdagingen

Een route is iets anders dan een stappenplan. Hoe comfortabel en efficiënt zo’n stappenplan ook zou zijn, ik geloof niet dat er maar één antwoord bestaat op de vraag welk leiderschap bijdraagt aan duurzaam succes van organisaties in de huidige wereld. De complexe uitdagingen waarvoor organisaties – en daarmee leidinggevenden – zich gesteld zien, vragen sensitiviteit van de leidinggevende om te bepalen welke aanpak op dit specifieke moment nodig is in zijn situatie. In een boek dat impliciet pleit voor het verkennen van andere manieren van denken, kijken en doen, zou het beschrijven van een eenvoudig stappenplan een onlogische keuze zijn. Toch is de bedoeling van dit boek dat het bijdraagt aan begripsvorming van de verschuiving in leiderschap die naar mijn mening nodig is – en dat het een aanpak biedt die ik baseer op mijn werk met en in klantorganisaties, resultaten uit het veldonderzoek en in de praktijk geteste vernieuwende benaderingen.

Acht routes

De acht routes vormen stuk voor stuk een op zichzelf staand geheel, een uitnodiging tot verkennen. Elke route geeft inzicht in wat vernieuwende leiders niet doen (en hoe je dat herkent), wat ze juist wel doen en wat helpt om je deze manier van denken en doen eigen te maken. Kennis wordt pas van waarde als je haar toepast. Om deze reden heb ik elk hoofdstuk voorzien van praktische opdrachten en experimenten. Het zijn oefeningen die ik zelf gebruik in mijn begeleiding van leidinggevenden, en die in hun organisaties zichtbare resultaten geven. Je kunt ze gebruiken om zelf aan de slag te gaan met het vernieuwen van je leiderschap, en daardoor je toegevoegde waarde als leidinggevende – voor je organisatie en de context daaromheen – verder te vergroten.