Van Oosterhout erkent dat ‘het spel’ bestaat en hanteert dat dan ook gedurende haar gehele boek als uitgangspunt. In zeventien hoofdstukken neemt ze de lezer – in mijn geval een startend adviseur – mee in tal van facetten van dit spel, wat om meerdere redenen op een fijne manier gebeurt.
Wie Politieke intelligentie leest, heeft allereerst een enorm praktisch boek in handen. Met heldere praktijkvoorbeelden, theorieën uit verschillende disciplines (van groepsdynamica tot neurologie), reflectievragen en toepasbare rijtjes, krijg je als lezer een veelvoud aan handvatten tot een politiek intelligenter leven. Maar, aan de vele toepasbare rijtjes van Van Oosterhout zit ook een keerzijde. Hoewel er terugkerende thema’s aan te wijzen zijn, kan de veelheid aan opsommingen ervoor zorgen dat de lezer door de rijtjes het geheel niet meer ziet. Hiermee wordt Politieke intelligentie vooral een boek dat je keer op keer opnieuw uit de kast moet pakken als je in een lastige situatie verzeild raakt of – beter nog – als je in een nieuwe positie terecht komt. Naast een praktische insteek, hanteert het boek een prettige verhouding tussen naar jezelf kijken en de ander begrijpen. Wie politiek intelligent wil handelen, moet zowel weten waar eigen weerstand door ontstaat als hoe met een ander om te gaan. In haar eerste hoofdstukken focust Van Oosterhout op het principe dat handelen niet per se afhangt van anderen, maar vooral van wat er in iemand zelf zit. Pas daarna zet ze uiteen hoe in samenwerking met anderen een nuttig netwerk, besluitvorming of commitment kan ontstaan.
Tot slot houdt Politieke intelligentie rekening met de startende professional. Zo benadert Van Oosterhout macht ook vanuit de positie waarin je het nog niet hebt in een hoofdstuk over het verkleinen van machtsafstand. Ook het onderscheid tussen formeel collectief bewustzijn (de afspraken) en het informele gedeelte (de dagelijkse praktijk) is nuttig. Het maakt je als starter bewust dat formele afspraken maar een klein onderdeel vormen van wat er uiteindelijk in de praktijk gebeurt. Vergeet dus vooral ook niet te focussen welke doelen je collega’s daadwerkelijk nastreven.
Hoewel de heldere schrijfstijl en praktische insteek die het boek hanteert over het algemeen prettig zijn, ervaar ik daarin ook een schaduwkant. Soms vervalt Van Oosterhout in clichés. Zo wordt de lezer de standaard inhoudsloze term ‘in je kracht brengen’ voorgeschoteld en is het misschien ietwat kort door de bocht om in een hoofdstuk over het doorzien van de onzichtbare werkelijkheid te stellen dat ‘alles zich in de onzichtbare werkelijkheid afspeelt’. Deze schaduwkant is echter niet opgewassen tegen de waardevolle onderdelen van Politieke intelligentie.
Al met al doet Van Oosterhout haar ondertitel ‘Meer invloed? Weet hoe de hazen lopen’ van haar boek eer aan. Een boek waar iedere starter, en ik vermoed ook de meer ervaren professional, zijn praktijkkennis mee kan verrijken en opfrissen. Politieke intelligentie is een boek om steeds weer opnieuw te pakken als je ergens tegenaan loopt of met een nieuwe opdracht begint: het rijtje dat voor jouw situatie passend is kan in de veelheid rijtjes (bijna) niet ontbreken.
Over Alice Vogel
Alice Vogel is adviseur bij OpMorgen. OpMorgen leidt jonge talentvolle academici op tot breed inzetbare adviseurs en managers. OpMorgen is een initiatief van Twynstra Gudde.
