Margriet Sitskoorn beantwoordt de vraag waarom zondigen zo verleidelijk is aan de hand van de zeven christelijke hoofdzonden: hebzucht, luiheid, lust, afgunst, woede, vraatzucht en trots. Ze wijst de plaats in de hersenen aan waar deze zonden – mits actief – zichtbaar zijn. Ook heeft ze voor elke zonde een of meer remedies. Volgens Sitskoorn zijn deze zonden nog steeds actueel, ze zijn namelijk van iedereen en van alle tijden. Afgezien van de vraag of dat zo is, zijn het allemaal emoties of eigenschappen die een negatieve connotatie hebben. Maar zijn er ook verschillen?
Woede en trots zijn volgens Mark Nelissen (De breinmachine) emoties met een biologische oorsprong. Zo is woede in principe een positieve eigenschap: woede komt op als iemand je tegenwerkt. De wortels van woede zijn erg oud, in vroeger tijd was hij essentieel in levensbedreigende situaties. Ontaarde woede wordt door de cultuur afgekeurd: we slaan elkaar niet met knotsen neer.
Woede is volgens Sitskoorn een slechte eigenschap omdat we de ander pijn willen doen. Woede is ook zichtbaar in de hersenen: in de cortex, maar ook in de aloude amygdala. Om woede te beheersen raadt Sitskoorn aan om een woedetraining te volgen of te leren vergeven. Ook botox schijnt te helpen.
Maar hoort woede wel thuis in het rijtje verleidelijke hoofdzonden? Luiheid is nog weer een andere kwestie. Luiheid definieert de auteur als een soort emotionele apathie: mensen die niets doen om de medemens te helpen, zijn sociaal gevoelloos of lui. Trots heeft 2 gezichten: trots als deugd: trots op je eigen prestaties of die van anderen. De slechte kant is de hoogmoed, de zelfingenomenheid, de opschepperij. In de hersenen kun je waarnemen of het om het een of het ander gaat.
Vraatzucht en lust zitten meer in de richting van verleidelijke hoofdzonden. Hier is sprake van verleiding door eten of seks. Alcohol en drugs hadden in dit rijtje niet misstaan, maar waren toentertijd kennelijk geen probleem. Deze zonden zijn ook gekoppeld aan het ervaringen van genot en pijn en dat 'voelen' we met ons brein. Het gevoel van pijn en genot motiveert tot gedrag dat belangrijk is (was) voor onze overleving. In ons gedrag gaan we voor kortetermijngenot, dat helaas op langere termijn tot onze ondergang kan leiden: hele dikke mensen gaan dood aan de gevolgen van vetzucht en hetzelfde geldt voor alcohol.
De remedie 'beheersing' kan niet iedereen opbrengen. Er zijn in onze samenleving ook veel prikkels die zondigen verleidelijk maken. Vet, zout en suiker in voedsel stimuleren de aanmaak van dopamine en opiaten die je aanmoedigen om op zoek te gaan naar de bevrediging van deze lust. De rol van de hersenen bij deze (en andere) verslavingen is interessant omdat hier wellicht ook de oplossingen te vinden zijn. Ik denk dan niet zo zeer aan hersenchirurgie, maar aan herprogrammeren van de hersenen.
Door de 7 hoofdzonden centraal te stellen vergelijkt Sitskoorn appels met peren en ze maakt het zichzelf onnodig moeilijk. De remedies tegen de hoofdzonden zijn soms moraliserend of vaag. Dit had voor mij niet gehoeven. Echter, alles over het brein blijft natuurlijk interessant om te lezen en we weten ook steeds meer!
Over Joke Verplanke
Joke Verplanke, opgeleid als bioloog, is zelfstandig gevestigd als interim-manager, mediator en coach. Zij organiseert trainingen mediationvaardigheden voor managers en bezwaarbehandelaars. Neem contact met haar op via info@jokeverplanke.nl.
