Waarom die keuze voor tegendraadsheid?
Twee dingen zijn voor mij belangrijk geweest om het op deze manier aan te pakken. In de eerste plaats is dat het inzicht dat ik heel veel leiders geen prettige mensen vind. Het zijn zelfs soms vreemde rare mensen. Neem Steve Jobs. Een geniaal visionair maar ook een buitengewoon onaardig mens die medewerkers geweldig kon bruuskeren. Ik wilde afstand nemen van de gedachte dat leiderschap per definitie iets goeds is. Daarnaast wil ik leiders weer dichter bij de manager brengen.
Een paar citaten uit uw bijdrage aan De leiderschapsbox: ‘heel soms zijn leiders goed, meestal zijn het griezels’, of ‘leiderschap heeft iets engs’…
Leiderschap is een totalitaire verleiding. Mensen die verlangen naar sterke leiders geven zichzelf een brevet van onvermogen.
Hebben we wel leiders nodig of een ander soort leider. Waar pleit u eigenlijk voor?
Wanneer is een scheidsrechter goed? Als hij helemaal niet fluit, als hij zichzelf wegcijfert. Als na afloop niemand over hem praat. Dat komt omdat hij een proces draagt. Zo zou ik leiders ook willen zien. Leiders moeten communicatoren zijn, niet meer zijn dan een medium dat andere mensen in staat stelt processen te sturen.
Ander citaat: ‘We moeten af van die verlammende focus op resultaat. Goede leiders hebben een prettige onverschilligheid ten aanzien van resultaat.’ Kom daar bij de leiders van Philips en Shell maar om….
Maar dat zijn ook geen leiders. Dat zijn technocraten. Leiders zijn personen die buiten hun functie om handelen. Mensen die hun functie overstijgen met hun persoonlijkheid. Een leider is niet geheel onverschillig ten opzichte van resultaat maar hij accepteert binnen een bandbreedte verschillende mogelijke uitkomsten. Het gaat er een echte leider om dat hij dingen in beweging zet en die beweging is belangrijker dan de uitkomst. Hetgeen ik resultatitis noem, frustreert enorm innovaties en vernieuwing.
Charismatisch leiders zijn een beetje ondeugend. Pleit u voor ondeugendheid?
Punt is dat ik er niet voor pleit, maar zonder regels te doorbreken kunnen we het met innovatie en vernieuwing wel schudden. Anderzijds: charismatici zijn riskante mensen. Het gaat erom dat regeldoorbreking nodig is in bepaalde bureaucratische settings, maar dat dat ook risico’s met zich meebrengt.
Waarom is Dominique Strauss Kahn een geniaal leider?
Lange tijd werd DSK in Frankrijk beschouwd als één van de geniale leiders. Als opvolger van Sarkozy. En zijn seksuele puberale gedrag heeft daar ongetwijfeld ook mee te maken. Het is precies dat gedrag wat men vaak van charismatici verwacht. Aardige is dat genialiteit dus ook opeens tegen je kan gaan keren. DSK past in een lange traditie van mannelijke leiders die zich overgegeven hebben aan seksuele uitspattingen. Het is één van de paradoxen dat hij daar aanvankelijk heel populair mee is geworden en uiteindelijk op is afgerekend. Dat laat ook precies zien hoe ambivalent charisma is. Hij was wel ondeugend? Ondeugend is bij DSK een understatement. De man is gewoon een smeerzak….
