De hype rondom zelfsturende teams zorgde voor een enorme stapel aan managementboeken, van OR en zelfsturende teams tot Zelfsturende teams in de praktijk en van Succesvol invoeren van zelfsturende teams tot Coachen van zelfsturende teams – hoe doe je dat?.
Volgens Justus Uitermark, bijzonder hoogleraar Samenlevingsopbouw aan de Erasmus Universiteit, komt het rotsvaste geloof in zelforganisatie uit een miskenning van onze verworvenheden. ‘Als ik mensen soms hoor praten, over hoe verschrikkelijk de zorg is en hoe slecht het schoolsysteem werkt, denk ik: blijkbaar moeten we onze verworvenheden eerst afbreken voordat we eindelijk door hebben hoe goed we het voor elkaar hebben.’
Hoewel ‘de voortdurende schaalvergroting en uitdijende managementlagen’ de schreeuw om meer zelfsturende teams heeft aangewakkerd, moeten we volgens Uitermark ook weer niet de meerwaarde van zelforganisatie overschatten. ‘Werknemers of burgers die zich onbaatzuchtig inzetten voor het collectieve of publieke belang, dat zie je zelden. Zelforganisatie is een trend, maar daaruit kun je niet concluderen dat zelforganisatie de ideale manier is om de samenleving in te richten.’
Zelforganisatie heeft volgens de hoogleraar zin, omdat het de gevestigde orde uitdaagt. ‘Doordat er meer aanbieders op de markt komen die laten zien dat het ook anders kan, worden de bestaande aanbieders - soms monopolisten - uitgedaagd om concurrerend te zijn; om betere producten, diensten en voorzieningen te blijven ontwikkelen en aanbieden.’
Als voorbeeld hiervan noemt hij buurtcentra in Rotterdam die worden gerund door burgers. ‘Aanvankelijk kwamen die er nadat gemeentevoorzieningen werden gesloten, vanwege bezuinigingen. Nu blijkt dat die buurtcentra hun eigen voorziening succesvol overeind houden, kosteloos, krabt de gemeente zich achter de oren: hoe doen die mensen dat en wat deden wij verkeerd? Zelforganisatie werkt inspirerend.’
