Leve het team - Groepsdynamiek: van boosdoener naar bondgenoot

Ons uitgangspunt is dat teamontwikkeling pas plaatsvindt als een team leert de eigen vechtenergie te herkennen, te normaliseren en in te zetten voor het teamdoel. Wij hebben daarom het onderzoeken van vechtenergie in teams - op basis van Systems-Centered® Training, afgekort SCT® - een belangrijke plaats gegeven in Leve het team.

Taboe in teams

Onder vechtenergie verstaan we de impuls die opkomt als er iets gebeurt dat je frustreert of irriteert (trigger). Yvonne Agazarian ziet vechtenergie als kostbare levensenergie die kan helpen (team)doelen te bereiken en zelfs kan helpen de onderlinge relaties in een team te versterken (Agazarian, Gantt en Carter, 2021). Daarvoor is het nodig dat je als team eerst vertrouwd raakt met de uitingsvormen van eigen vechtenergie. Dit is lastig omdat deze uitingen vaak als ‘fout’ worden ervaren: ze zijn eigenlijk taboe.

Frustraties in plaats van samen werken

Vechtenergie op de werkvloer wordt op talloze manieren uitgeleefd. Bijvoorbeeld via afkraken, sarcasme, geinen, beschuldigen, negeren, klagen en meer. Al deze manieren van uitleven triggeren onvermijdelijk anderen: sommige teamgenoten zullen zich terugtrekken of zichzelf dingen kwalijk nemen, anderen doen mee, gaan zich verdedigen of slaan terug. Teams komen daardoor in de vechtstand, waardoor het teamdoel naar de achtergrond verdwijnt. We moeten dus iets anders doen met die vechtenergie dan hem uitleven.

In Leve het team zie je hoe het team van tendermanager Hugo langdurig worstelt met onderling uitgeleefde vechtenergie totdat het - met behulp van een SCT-coach - leert deze te onderzoeken.

Vechtenergie wordt óf naar buiten óf naar binnen uitgeleefd

Het naar buiten uitleven is een vertrouwd gedragspatroon in de werkcontext. Teams zijn er goed in die uitingen te negeren (niks aan de hand) en te vergoelijken (ze heeft een slechte dag). Het is een begrijpelijke ‘vluchtreactie’ op de heftigheid van uitgeleefde vechtenergie, maar een reactie die een team niet helpt te ontwikkelen.

Naar binnen uitgeleefde vechtenergie herken je aan zelfverwijt, zelfbeschuldiging, twijfel aan zelf enz. (ik kan dit niet). Deze is meestal niet zichtbaar voor anderen, maar leidt tot een vervelend gevoel bij degene die de vechtenergie op zichzelf richt.

Als je weet dat zowel naar binnen als naar buiten uitgeleefde vechtenergie ertoe leiden dat je maar op halve kracht kunt werken aan het teamdoel, wat doe je dan wel?

Onderzoeken van vechtenergie

Het team van Hugo leert bijvoorbeeld om time-outs te nemen tijdens discussies die vastlopen door uitgeleefde vechtenergie. In het voorbeeld hieronder zie je dat vastlopen in een uitwisseling van ‘ja-maars’, ook wel het ‘nette’ gevecht.

Het team onderzoekt met de - in het boek uitgelegde - methode ‘functioneel subgroepen’ wat er in de onderstroom (het gevoelsniveau) van het team plaatsvindt.

Een voorbeeld uit Leve het team:

Hugo zegt: ‘Ik merk dat we alleen nog maar ja-maars uitwisselen en dat vind ik frustrerend. Ik stel voor het gesprek even stil te leggen om te subgroepen. Kan iedereen dat ondersteunen?’

Als het team daarna gaat ‘functioneel subgroepen’ parafraseren de teamleden elkaar waarmee ze laten merken dat ze de ander echt begrepen hebben. Daarna brengen ze hun eigen mening in. ‘Oké, Kurt, ik hoor jou zeggen dat het voorlopig architectonisch ontwerp van de brug niet voldoet aan de eisen van de opdrachtgever. Ik wil daaraan toevoegen dat…’

De parafrase zorgt ervoor dat Kurt weet dat zijn inbreng gehoord en begrepen is, waardoor zijn grenzen - die aanvankelijk door het ja-maaren gesloten waren - weer open gaan. Daardoor wil hij de informatie die daarna komt, horen. Het parafraseren vertraagt de uitwisseling, waardoor het team beter verbinding maakt met het gevoelsniveau waar de oplossing van de spanning te vinden is.

Het onderzoek met ‘functioneel subgroepen’ in de time-out stopt het uitleven van vechtenergie en maakt energie vrij om het teamdoel te realiseren.

*SCT® en Systems-Centered® zijn gedeponeerde handelsmerken van het Systems-Centered Training and Research Institute, een organisatie zonder winstoogmerk.