De integere manager

De inleiding van twee bladzijden is een uitstekende appetizer om de leeslust op te wekken. Met de uitdagende woorden 'zeg mij wat de integriteit van uw medewerkers is, en ik vertel u wat de integriteit van u als manager is', weet de lezer precies waar hij aan toe is. Het boek is boeiend geschreven. Geef een manager die weinig tijd heeft om te lezen, maar geïnteresseerd is in het onderwerp, dit boek en zeg: 'Een interessant boekje, je kunt volstaan met het lezen van de eerste twee bladzijden'. Het boek wordt dan prompt in één avond uitgelezen. Althans door mij. Kaptein heeft een jarenlange ervaring als managementadviseur bij KPMG Ethics & Integrity. Het boek is geschreven vanuit die praktijk. Het onderwerp 'het integer handelen van de manager' wordt opgehangen aan het willen bereiken van de top van een organisatie. Daarmee spreekt Kaptein impliciet een voorkeur uit voor een bepaalde organisatiecultuur. Kaptein beschouwt het adequaat oplossen van dilemma's als een wezenlijk onderdeel van het werk van de manager die de top wil bereiken. Toch komt hij aan de top nogal eens managers tegen die menen dat in hun wereld geen dilemma's bestaan. Hoe die managers met deze ontkenning aan de top zijn gekomen maakt Kaptein zijn lezers niet duidelijk. Door een opsomming te geven van de drie typen dilemma's en de factoren waarin dilemma's variëren krijgt de lezer een aardig beeld van de dilemmawereld van de manager. Interessant wordt het als Kaptein beschrijft wat dilemma's met de manager doen. Zij blijken hem te testen, te ontrafelen en te vormen. En spannend wordt het als het omgaan met dilemma's voor de ene manager een mijnenveld blijkt te vormen en voor de andere een bron van energie. Aan de lezer wordt overgelaten of dat herkend wordt. Vervolgens komen wij dichter bij de titel van het boek als we stilstaan bij de definitie van integriteit. Naast het houden aan de regels en het loyaal zijn aan de omgeving typeert Kaptein de integere manager met het woord kleurrijk. Hij doelt daarmee op de manager met een eigen visie, die ergens voor staat, karakter toont en duidelijke waarden en normen heeft. Kortom de manager die een interessant en oprecht mens is. Wat het ideale karakter voor de integere manager is, mag de lezer in het hoofdstuk 'Het ABC van de integere manager' vernemen. Het blijkt beschreven te kunnen worden met de woorden authentiek, betrouwbaar en constructief. Uitvoerig staat Kaptein stil bij deze drie begrippen. Vervolgens geeft hij het instrumentarium aan waarmee de integere manager met het ideale karakter de integriteit van zijn organisatie leidt. Hij doet dat door in de juiste situatie, op het juiste moment en in de juiste dosering het gedrag van zijn medewerkers te stimuleren, te beschermen en te bekritiseren. Zeer begrijpelijk brengt Kaptein onder woorden hoe de ideale integere manager zich in diverse situaties zal gedragen. Sommige lezers zullen zich wellicht afvragen wat een manager moet doen als hij zich wil verbeteren in het managen van de integriteit van zijn organisatie. In de laatste twee hoofdstukken wordt daarvoor de helpende hand geboden. Kaptein geeft de lezer zes vuistregels die houvast bieden bij het hanteren van dilemma's. Met bijvoorbeeld de spiegeltest en de voorpaginatest wordt het voorstellingsvermogen van de lezer geprikkeld om hem achter de aanvaardbaarheid van zijn mogelijke oplossing van een dilemma te laten komen. Met een periodieke uitvoering van wat in het jargon heet een 'leadership integrity scan' kan de manager de ontwikkelingen in zijn eigen integriteit volgen. Het laat zich raden bij welke organisatie de lezer voor deze scan terecht kan. Het is knap dat Kaptein op een vrij makkelijke manier de woorden vindt om over de integere manager te schrijven. Voor velen zal dit boek de ogen kunnen openen voor het persoonlijke en organisatorisch belang van integer handelen. Toch ontkomt ook Kaptein er niet aan om een zekere gevoeligheid voor het onderwerp bij de lezer te veronderstellen. Des te verdienstelijker is het dat Kaptein een zeer zakelijke aanpak van het meten en verbeteren van de integriteit uitwerkt. Al wordt daarbij weinig aandacht geschonken aan complexe psychische mechanismen als weerstand en onbewuste gedragingen. Deze zakelijke aanpak leidt er toe dat het werken aan integriteit een kwestie lijkt van checklists, spiegeltests, zelfbeoordelingen en persoonlijke erecodes. Maar de nauwkeurige lezer merkt dat de zaken niet zo eenvoudig liggen. Dit boek is geschreven vanuit het perspectief van het bereiken van topfuncties in organisaties. Daar zal de praktijkervaring van Kaptein ook liggen. Het boek is een prachtig middel om het belang van integriteit onder de aandacht van managers te brengen. Het lijkt mij dat dit boek jaloezie opwekt bij medewerkers, commissarissen, onderwijzers, dokters, recensenten en andere groepen waarvoor zo'n herkenbaar boek nog niet bestaat.