Oplossingsgerichte mediation

Oplossingsgerichte mediation is een wijze van mediation die toekomstgericht is en cliënten (auteur Fredrike Bannink spreekt niet over partijen) gezamenlijk helpt bouwen aan oplossingen. Oplossingen bouwen is iets anders dan problemen oplossen. Vaak wordt in mediations veel tijd besteed aan het analyseren van het conflict en het bespreken van heden en vooral verleden, om dan vanuit het verleden te zoeken voor het conflict. Snel overstappen naar de toekomst bewerkstelligt een positieve sfeer en een snellere oplossing.

Oplossinggerichte mediation richt zich niet op het conflict, maar vraagt: wat wilt u voor het conflict in de plaats? Vraag naar wat cliënten willen bereiken. Of nog beter: laat ze een gezamenlijk doel formuleren. Bannink onderscheidt drie typen relaties tussen mediator en cliënt. Ze adviseert deze verschillende type relaties verschillend te behandelen en biedt een maatwerkaanpak aan voor elk type.

- de bezoekersrelatie de cliënt is gestuurd en heeft geen hulpvraag;

- de klaagtypische relatie de cliënt heeft last van het conflict maar ziet zichzelf niet als onderdeel ervan: de ander moet veranderen;

- en de klanttypische relatie beide cliënten zien zich als onderdeel van het conflict en zijn bereid hun eigen gedrag te veranderen.

Heel gebruikelijk als mediation-aanpak is de probleemoplossende methode. Deze is sterk probleemgeoriënteerd volgens het oorzaak-gevolg-model of medische model. De oorzaak van die ziekte is een bacterie-infectie en de oplossing is: de bacterie doden. Het voorbeeld van de ziekte is niet voor niets: het achterliggende model is volgens de auteur het medische model van oorzaak en gevolg. Zodra we iets als probleem benoemen, hebben we eigenlijk ook al het soort oplossing ontworpen. Maar conflicten kunnen gebaat zijn bij oplossingen die niets te maken hebben met een analyse van het probleem.

Hoe los je een oorlog op die te maken heeft met een veldslag uit 1359? Partijen kunnen kennelijk niet uit het verleden loskomen en missen een oriëntatie op de toekomst. De bedoeling van de oplossingsgerichte aanpak is niet een analyse van het verleden, maar een uitdaging voor de toekomst. Larry Fong: 'De meeste cliënten kunnen je precies vertellen wat ze niet willen in plaats van wat ze wel willen.' Maar feitelijk willen ze een toekomst zonder hetzelfde probleem dat hen naar een mediator bracht. Dat klinkt mooi en dat wil iedereen die een conflict heeft wel, maar hoe doe je dat in de praktijk?

Vooral door het stellen van toekomstgerichte vragen, help je cliënten zich te richten op de toekomst en na te denken over wat zij daarmee willen. Bijvoorbeeld: vragen naar kleine dingen die al beter gaan, of vragen naar het verschil dat het verschil maakt: exploreren van uitzonderingen. Op welke momenten was het conflict niet aan de orde? Wat is anders? Hoe ziet de toekomst eruit als uw probleem is opgelost? Wat is het doel van deze mediation? Oplossingsgerichte mediation richt zich op de toekomst. Hoever bent u al op weg naar oplossing van uw geschil op een schaal van tien tot nul? Wat brengt u hier? En niet: wat is uw probleem? Bannink noemt dit zelf een methodiek naast de probleemoplossende, de transformatieve en de narratieve mediation en dat is mijns inziens terecht. Deze drie methodieken bespreekt ze apart en uitgebreid in een hoofdstuk en vergelijkt ze ook met de oplossingsgerichte aanpak.

Het gaat er om dat cliënten hun gezamenlijk doel bereiken en om het motiveren van cliënten voor gedragsveranderingen. Vooral dat laatste is zeer uitdagend geformuleerd. De stelling van Bannink luidt namelijk: de oplossingsgerichte mediator is een expert in het motiveren tot gedragsverandering van cliënten. Eén van de belangrijkste, maar tegelijkertijd ook de lastigste vraagstukken voor een mediator, is de bereidheid van de cliënten om het eigen gedrag te veranderen. Cliënten zijn bijna altijd gemotiveerd om -desgevraagd- samen met de ander het probleem op te lossen. Maar meestal hebben ze daarbij toch in het achterhoofd dat de ander zijn gedrag moet veranderen en niet zij.

Het is niet zo gemakkelijk om in deze tijd met al zoveel boeken over mediation met een vernieuwend boek over mediation te komen. Bannink is daar wonderwel in geslaagd. De focus op de toekomst in combinatie met het verlaten van het medisch model, werkt in de praktijk goed, is mijn ervaring. Natuurlijk bouwt ze voort op het werk van anderen, waaronder Steve de Shazer en Insoo Kim Berg (zie bijvoorbeeld www.solution-focused-management.com). Deze theorieën en concepten worden op heldere wijze samengevat.

Het is evenwel niet een wonderrecept: er is ook sprake van mislukkingen. Er zijn genoeg kleine doorbraken, maar sommige mensen blijven toch soms naar hun eigen gelijk streven en raken daarin verstrikt. Bannink wijdt aan stagnatie overigens een apart hoofdstuk en geeft zeven recepten voor een mislukking. Eén ervan is: ga door met iets dat niet werkt. Een aanrader dus.