Schoonheid in organisaties

Managers wees gewaarschuwd: naast maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) moet voortaan ook plaats worden ingeruimd voor esthetisch verantwoord ondernemen (EVO). Om de huidige verloedering en verarming binnen Nederlandse organisaties een halt toe te roepen, geeft de auteur aan het begin van zijn boek inzage in zijn droombeeld van een mooie organisatie. Daarin genieten mensen van elkaars vaardigheden en succes. Ze leren van elkaar leren en moedigen elkaar aan om hun individuele vermogens te benutten en te ontwikkelen. Daarin wordt een omgeving gecreëerd die stimuleert, inspireert, vertrouwen geeft en ruimte biedt voor aandachtigheid, kennisontwikkeling en schoonheidsbeleving. Omdat de auteur, getuige zijn droom, schoonheid met veel meer verbindt dan louter esthetische criteria (en zelfs die blijken in de praktijk nauwelijks eenduidig te omschrijven), is hij gedwongen om als gids te fungeren in het labyrint van aanzetten, ideeën en modellen die allemaal iets vertellen over schoonheid en mooie organisaties. Hij doet dit door gesprekken te voeren met praktijkmensen en hun de vraag voor te leggen wat zij onder een mooie organisatie verstaan. In algemene zin blijkt dan dat organisaties die belangeloos werken of een ideëel doel nastreven meestal als 'mooi' worden omschreven. Hoewel commerciële bedrijven veel geld stoppen in esthetische verfraaiing - variërend van het neerzetten van hoofdkantoren die als architectonische hoogstandjes fungeren tot het ophangen van schilderijen en het sponsoren van kunstprojecten - komen zij in het rijtje van mooie organisaties meestal niet voor. Terecht, meent De Groot, want veel van dit soort activiteiten heeft met uiterlijkheden te maken. Daarmee maak je de organisatie in wezen niet mooier. Gaat men bij de experts te rade, dan blijken deze zich doorgaans op twee strategieën te richten. Enerzijds richten zij zich op het vervaardigen van mooie producten of diensten, terwijl zij zich anderzijds (ook) bezighouden met het op een mooie manier voortbrengen daarvan. In het eerste geval spreekt de auteur van 'schoonheidsproductie', en organisaties die zich daarop richten duidt hij aan als 'kunstfabrieken'. Dit zijn bedrijven die een soort intrinsieke gedrevenheid vertonen om schoonheid te produceren. In het tweede geval, waarbij de esthetiek van het voortbrengingsproces centraal staat, spreekt de auteur van 'productieschoonheid'. De bijpassende organisatievorm duidt hij aan als die van een 'operatieteam'. Operatieteams zijn geoliede machines die uitblinken in perfecte samenwerking. De schoonheid ontstaat quasi vanzelf, als een bijproduct van het perfecte productieproces. Om organisaties te helpen om deze strategieën te verwezenlijken, vermeldt het boek 'Schoonheid in organisaties' een uit zes stappen bestaand 'Organisational Beauty Program'. Externe en interne oriëntatie op de verwachtingen en wensen, spiegeling van de bestaande situatie, opstellen van een korte- en lange-termijnstrategie en een daarop gebaseerd actieplan, en uiteraard uitvoeren en meten, zijn de meest in het oog springende stappen. Zo'n schoonheidsprogramma maakt organisaties niet alleen mooier maar ook rendabeler. Want dit laatste is volgens De Groot boven iedere twijfel verheven: schoonheid rendeert! 'Schoonheid in organisaties' is een prikkelend boek. Het speelt in op de groeiende belangstelling voor meer kwalitatief hoogwaardige wijzen van organiseren. De link met vergelijkbare boeken als 'Schitterend organiseren' en 'Spannend organiseren' is dan ook snel gelegd. Het prikkelt ook vanwege zijn duidelijke stellingname: het boek leest bij tijd en wijle als een pamflet tegen de lelijkheid. Tegelijkertijd is het ook een storend boek. Storend, omdat het voortdurend op meerdere gedachten hinkt. Zo wil de auteur enerzijds managers en bedrijven aan de schandpaal nagelen, terwijl hij ze anderzijds met talloze standaardmodellen en programma's tracht te verleiden om zich met schoonheid bezig te houden. En enerzijds pleit het boek voor bezinning en diepgang, maar anderzijds jaagt de auteur de lezer in duizelingwekkende vaart langs allerlei definities, feiten, modellen, toetsen en weetjes. De lezer blijft uiteindelijk met een wat leeg gevoel achter. Helemaal storend is de lay-out van het boek: het oogt daardoor minstens zo lelijk als al die organisaties die op de achterflap worden aangeklaagd. Gezien het onderwerp is dit een gemiste kans.