Zowel het voorwoord als de inleiding van Tijd voor Transitie roepen bij mij een gevoel op van een uitgebreide reclamefolder van TIAS, de business school verbonden aan Tilburg University. En dat voelt vreemd. Want het boek ziet er serieuzer uit dan dat. Het is ruim 300 pagina’s, gebonden hardcover met klinkende namen op de kaft. In het ‘ter afsluiting’ van de inleiding wordt het me duidelijk: de artikelen, in dit boek verzameld en gesorteerd, zijn een ‘actuele proeve van de TIAS faculty’, over de onderwerpen transformatie en duurzaamheid. Dat zorgt voor meer interesse bij mij - ik wil wel wat wetenschappelijke inzichten over aandachtspunten richting duurzaamheid.
Indeling
Tijd voor Transitie is ingedeeld naar een model, dat de belangrijkste onderwerpen rondom transitie duidelijk maakt. Het model is een cirkel, opgebouwd uit vier ‘domeinen’. Het boek volgt in vier delen het model: verantwoord leiderschap, samenwerking, businessmodeling en duurzame innovatie. Ik lees de uitleg van het model, daarna werkt de globale indeling van het boek goed voor mij. De hoofdstukken, artikelen van in totaal 27 (!) bijdragers, zijn gesorteerd volgens een bepaalde logica. Dat geeft het totale boek meer samenhang.
Omdat de artikelen allemaal een ander onderwerp behandelen, krijg ik inderdaad veel transformatie-inzichten. Strategiebepaling, financieel management, IT en netwerksamenwerking - overal is over nagedacht. En dat vind ik tof. Over sommige onderwerpen zou ik namelijk uit eigen beweging niet zo snel wat lezen. Door elk artikel krijg ik snel en toegankelijk inzicht op een kennisvlak. Voor een praktische en interactieve toepassing staan als laatste alinea van elk artikelen een paar vragen. Dat vind ik ook goed: de vragen zetten aan tot verder denken, tot het inventariseren van de status rondom transitie. Elk deel van sluit af met een dubbelinterview, waarin kopstukken uit de Nederlandse organisatiewereld hun visie op transitie delen.
Leesbaarheid
De veelheid van artikelen en onderwerpen maken de leesbaarheid het zwakke punt van dit boek. Elk artikel hoort weliswaar bij een overkoepelend deelonderwerp, maar staat desondanks op zichzelf. Daar bedoel ik mee dat elk artikel een apart betoog is voor een min of meer afgebakende kwestie. De verschillende onderwerpen, iets dat ik tof vind vanwege meerdere inzichten, geven bij langer doorlezen een probleem in de grote lijn. Want die raak ik soms een beetje kwijt. Normaalgesproken heeft een boek opbouw. Dat elk artikel een apart betoog is, betekent dat de opbouw steeds opnieuw plaatsvindt, zonder bijdrage aan de opbouw van een groter, algemeen betoog.
De moeite met leesbaarheid gaat dus over de verhouding tussen de onderdelen en het geheel. Een voorbeeld: veel artikelen geven een historische schets om transitie te kunnen duiden, wat in het grote geheel herhalingen oplevert. Tegelijk is er fragmentatie, omdat de historische beschrijvingen elk verschillende aandachtspunten brengen.
Samenhang
De aandachtspunten bij de opbouw betekent niet dat er geen samenhang te ontdekken is in het boek. Die samenhang is er, in de vergelijkbare inzichten die in artikelen beschreven staan. Zo benadrukken meerdere artikelen het belang van systeembenadering, in combinatie met visie. Waar het gaat om transitie moeten (top)managers en bestuurders verder kijken dan de eigen organisatiepraktijk en directe effecten. Elke organisatie functioneert in een systeem, waar verschillende krachten invloed hebben op elkaar. Manieren om het breder kijken te integreren is het versterken van de de stakeholderbenadering en het hanteren van een visie vanuit de 3 P's (people, planet, profit).
Meerdere auteurs wijzen ook op het nut en de noodzaak van samenwerking. Dit ligt in het verlengde van het systeemdenken: samen kom je verder. Opvallend is dat meerdere auteurs wijzen naar netwerksamenwerking. Ook regiogebonden samenwerking wordt in een hoofdstuk behandeld, iets waar ik over schrijf in mijn recensie van Krachtige clusters.
Tijd voor Transitie geeft een goed overzicht van aandachtspunten bij transitie naar duurzaamheid. Veel artikelen maken me nieuwsgierig, De genoemde bronnen per artikel zijn een eerste aanzet om verder te lezen.
Over Hans de Witte-van Mierle
Hans de Witte - van Mierle is adviseur, projectmanager en trainer. Hij werkt in het sociaal domein, met als specialisaties participatie, gedragsverandering, brede samenwerking en transitietrajecten.
