De kunst van niet kiezen - ‘Praktisch toepasbare inzichten uit de psychologie’

De kunst van niet kiezen laat zien welke vier kwaliteiten nodig zijn voor het effectief navigeren tussen de paradoxen waarmee leidinggevenden geconfronteerd worden. En dat is meer dan terugvallen op oude oplossingen. De stelling van Danny Mullenders is dat er paradoxen zijn, maar dat je er niet tussen hoeft te kiezen. Het vraagt vooral de bereidheid te zoeken naar een balans binnen een paradox. Tussen bijvoorbeeld sturen en loslaten. Anders gezegd, van leidinggevenden wordt de mentale lenigheid gevraagd van niet kiezen.

VIJF PARADOXEN en 

VIER PERSOONSKENMERKEN

De kunst van niet kiezen is geschreven door assessment psycholoog en personal coach Danny Mullenders, met Tjomme Reeringh als co-auteur. Het bestaat uit twee delen. De kern van het boek bestaat uit de beschrijving van vier persoonskenmerken met als titel ‘Psychologisch navigeren voor leidinggevenden’.

In het eerste - korte deel van 36 pagina’s - beschrijft Mullenders vijf paradoxen waarmee leidinggevenden geconfronteerd worden. Paradoxen die geen hindernissen zijn maar juist mogelijkheden. Deze vijf zijn:

-Individualiteit en verbondenheid
- Authenticiteit en professionaliteit
- Doelgerichtheid en procesgerichtheid
- Sturen en loslaten
- Nederigheid en heldhaftigheid 

Deel twee bestaat uit vier hoofdstukken. Mullenders bespreekt vier kwaliteiten die volgens hem van belang zijn voor het functioneren van leidinggevenden: zelfinzicht, evenwicht, ruimdenkendheid en empathie. Elk van deze kwaliteiten bespreekt Mullenders, in zo’n dertig pagina’s, op dezelfde manier: Perspectieven, Uitdagingen, Ontwikkelen en een beknopte Samenvatting.

ZELFINZICHT

Zelfinzicht is een innerlijk kompas en vormt de basis van effectief leidinggeven. Het helpt om de eigen automatische patronen te zien. Leidinggevenden met zelfinzicht realiseren zich wanneer hun typische gedrag effectief is en wanneer niet. Zelfinzicht wordt belemmerd door psychologische fenomenen, zoals het misinformatie-effect, beschikbaarheidsheuristiek, zelfvriendelijkheid, mere-eposure-effect, het spiegelbeeldzelf, rationalisatie en projectie.

EVENWICHT

Evenwicht wordt vaak gelijkgesteld is iemands vermogen om zich intern geaard te voelen. Evenwicht is de kunst van het balanceren tussen actie en reflectie. Leidinggevenden die over evenwicht beschikken kunnen rustiger reageren op druk en stress. Evenwicht stelt hen in staat om niet overweldigd te raken door emoties. Volgens Mullenders is het reguleren van de eigen emoties een van de belangrijkste vaardigheden om evenwichtig te zijn.

RUIMDENKENDHEID

Ruimdenkendheid verwijst naar de kwaliteit om verschillende gezichtspunten te zien en te overwegen en flexibel te denken. Het is de bereidheid en het vermogen om nieuwe ideeën, perspectieven en ervaringen te overwegen, zelfs als deze in strijd lijken te zijn met bestaande overtuigingen of gewoonten. Het helpt om schijnbare tegenstrijdigheden vanuit meerdere invalshoeken te bekijken en oplossingen te vinden die rekening houden met diverse belangen en perspectieven. Volgens Mullenders is ruimdenkendheid een mindset en geen talent. Het gaat om de bereidheid de eigen overtuigingen uit te dagen.

EMPATHIE

Volgens de auteur is empathie de kwaliteit om je echt in de ander te verplaatsen. Volgens Mullenders verwarren veel mensen empathie met sympathie. Bij empathie staat het redeneren vanuit de belevingswereld van de ander centraal. Bij sympathie staat de emotionele betrokkenheid bij de ander centraal (medeleven). Uit sympathie hebben veel leidinggevenden de neiging om problemen van de ander over te nemen (Mullenders noemt dit het redderssyndroom).

COACH

Mullenders verwijst regelmatig naar zijn ervaring met coachinggesprekken met leidinggevenden. Op die manier krijgt de lezer een inkijkje in de worstelingen van collega leidinggevenden en in het vak van de coach.

Voorbeelden zijn:

‘In mijn gesprekken probeer ik me niet alleen te richten op wat mensen feitelijk zeggen maar zeker ook te focussen op wat ze onderliggend bedoelen’.
‘Kortgeleden startte een personal-coachingstraject, met Sanne. Ze twijfelt of haar functie van salesleidinggevende past.’
‘Zo maakte ik ooit mee dat een aantal mensen het giftige gedrag van een mede-leidinggevende besprak.’
‘Ik reik je een aantal basiselementen aan (over hoe jij jezelf kan leren kennen) waarvan ik in coaching heb gemerkt dat ze voor leidinggevenden effectief zijn.’

PRAKTIJK

Het boek van tweehonderd pagina’s is goed opgemaakt met een rustige bladspiegel. Het is prettig dat de vele praktijkvoorbeelden niet in de doorlopende tekst staan maar in een separaat blok met een groene kleur. De lezer die het meest leert van praktijkvoorbeelden komt daarin ruimschoots aan zijn trekken. En de lezer die meer geïnteresseerd is in de theorie kan het daardoor makkelijk negeren. Hier en daar verwijst Mullenders naar bronnen waarop hij zijn ideeën baseert. Achter in het boek staat een uitgebreide literatuurlijst. Maar vaker verwijst hij naar zijn eigen ervaring. Verspreid in de tekst staan veel suggesties, ideeën en tips, zonder dat het daarmee ook meteen het karakter van een zelfhulp boek krijgt.

HERKENBAAR EN PRAKTISCH

De psychologische modellen zijn niet nieuw, maar wel mooi bij elkaar gezet. En wat voor de ene lezer bekend is kan voor iemand die nieuw is in de rol van leidinggevende nieuw zijn. Hoe dan ook: Al lezend wordt de lezer uitgenodigd de zich keer op keer uit zich af te vragen ‘Hoe zou ik op deze situatie reageren?’

Mullenders wil de lezer aan het denken zetten over zichzelf en hem bewust maken hoe hij omgaat met lastige (of paradoxale) situaties. Volgens mij is hij daarin geslaagd. Psychologische inzichten beschrijft hij op een toegankelijke manier. En dat gecombineerd met praktijksituaties die de theorie illustreren, maken het boek heel herkenbaar en praktisch toepasbaar. Dankzij zijn heldere schrijfstijl leest De kunst van niet kiezen erg plezierig.