Het idee dat de maffia in feite opereert zoals elk willekeurig bedrijf, heeft nogal wat aanhangers. Net als bedrijven streeft de maffia naar winstmaximalisatie en net als bedrijven is de maffia voortdurend op zoek naar nieuwe markten. Dat de van oorsprong Italiaanse misdaadorganisatie daarbij de regels vaak net iets anders interpreteert, doet daar volgens hen weinig aan af.
De Amerikaan Louis Ferrante, een lid van de Gambino-familie die acht jaar in de gevangenis doorbracht, is deze mening ook toegedaan. Na zijn vrijlating besloot hij op het rechte pad te blijven. Hij verheugde zich erop: de legale wereld zou heel anders zijn dan die van de Cosa Nostra, was zijn overtuiging. Maar hij kwam thuis van een koude kermis: ‘Al gauw ontmoette ik in de legale samenleving gluiperds die veel erger waren dan vele van de maffiosi die ik had gekend’, schrijft hij. ‘En al die wolven gingen in schaapskleren gekleed.’
Ferrante heeft natuurlijk gelijk dat je geen lid van de maffia hoeft te zijn om een boef te zijn. Maar of de maffia nou zo’n prettige partij is om je mee in te laten? De voorbeelden die hij noemt, zijn op zijn minst ongeloofwaardig. Hij is er trots op dat hij de rente op leningen nooit heeft verhoogd, maar bij tijdige aflossing juist verlaagde. Hij vergeet erbij te vertellen welke mensen gedwongen waren bij hem aan te kloppen en hoe hoog die rente dan was. Die zal ongetwijfeld marktconform zijn geweest. En de maffia doet niet aan kleine lettertjes, zoals veel financiële instellingen. Nee, nogal wiedes: de maffia houdt er andere, nog minder frisse praktijken op na.
Ondanks de bezwaren die je tegen de maffiaverheerlijking kunt hebben, is Straatwijs een aardig boek geworden. Zoals je van een voormalige maffioso mag verwachten, is het boek strak gestructureerd: er is een deel voor soldaten (werknemers) en een deel voor capo’s (middenmanagement). Veel gaat over onderlinge verhoudingen en gezagsstructuren. Zoals wat je moet doen wanneer je de opdracht krijgt om je beste vriend te vermoorden, zoals Joe Pungitore overkwam. Of dat je nooit iemand publiekelijk voor schut moet zetten. Of waarom je je zoon de trekker moet laten overhalen: om zelfvertrouwen op te bouwen.
In feite gaat het, zoals de titel ‘Straatwijs’ ook duidelijk maakt, over hoe mensen in groepen functioneren. Toen Ferrante na acht jaar uit de gevangenis kwam, kwam hij in een wereld terecht die totaal veranderd was. Zijn vrienden vroegen hem of hij dacht of hij daartegen opgewassen was. ‘Zijn de mensen veranderd’, luidde zijn wedervraag. ‘Nee’, kreeg hij te horen. Waarop zijn antwoord luidde: ‘Dan red ik me wel.’
De acht jaar die hij in de gevangenis doorbracht, heeft Ferrante goed gebruikt. In tegenstelling tot wat de titel van het boek suggereert, is hij al lang niet meer uitsluitend ‘streetwise’. Hij heeft hard gestudeerd en is koket genoeg om de kennis die hij over de klassieken heeft opgedaan, uitgebreid te etaleren. Met alle zogenaamd ‘sappige’ anekdotes maakt dat Straatwijs tot een meer dan overtuigend boek.
Over Hans van der Klis
Hans van der Klis is freelance journalist. Hij schrijft regelmatig artikelen voor Managementboek.
