Tussen Taal & teken
Handschrijftonderwijs in de 21e eeuw
Paperback Nederlands 2020 1e druk 9789001994464Samenvatting
Schrijven is een belangrijke leerstrategie: door iets op te schrijven wordt de opgeschreven kennis geautomatiseerd. Bij het aanleren van spelling is schrijven ook een goede leerstrategie. Tussen taal en teken behandelt vanuit een praktische invalshoek alle onderwerpen die toekomstige leerkrachten helpen om goed schrijfonderwijs te geven.
Dit theorieboek is opgedeeld in drie delen. Het eerste deel biedt studenten de achtergrondkennis die van belang is om goed schrijfonderwijs te geven en hierin keuzes te kunnen maken. Het tweede deel geeft een heldere beschrijving van het schrijfonderwijs in de verschillende jaargroepen, met een duidelijk overzicht van de belangrijkste schrijfmethodes. Het laatste deel gaat in op de meestgestelde vragen over handschriftonderwijs.
Het boek is een praktische handreiking voor pabostudenten en -docenten die hun schrijfonderwijs willen afstemmen op schrijven in de digitale samenleving van nu. Naast dit theorieboek is er ook een praktisch werkboek.
- Deze uitgave maakt het mogelijk om ook met weinig onderwijstijd de basis voor het vak Schrijven te leggen;
- biedt een helder overzicht van de belangrijkste schrijfmethodes;
- helpt pabo-docenten die vanuit een ander vak een brug willen slaan naar het handschriftonderwijs.
Marion van der Meulen is opgeleid als leraar basisonderwijs. Ook studeerde zij Taal- en Literatuurwetenschap aan de Universiteit van Tilburg. Daarna was ze werkzaam als (concept)ontwikkelaar van educatieve methodes op het gebied van lezen en schrijven. Methodes die zij ontwikkelde zijn onder andere de schrijfmethode Pennenstreken en de leesmethode Estafette editie 3.
Lia Hesemans studeerde na de pabo-opleiding Taal- en Literatuurwetenschap aan de Universiteit van Tilburg. Naast haar werk als freelance schrijfdocent en schrijfcoach werkte zij de afgelopen 25 jaar bij diverse educatieve uitgeverijen voor het basisonderwijs als auteur en/of (eind)redacteur aan diverse (taal)methodes. Ook schreef zij het boek Schrijfhulp voor eerstejaars hbo-studenten.
Trefwoorden
handschriftonderwijs handschriftontwikkeling schrijfmethodes onderwijs motorische ontwikkeling verbonden schrift blokschrift schrijfvaardigheid fijne motoriek schrijfmaterialen digitalisering schrijfdidactiek basisonderwijs schrijfhulp lettervormen pengreep schrijfhouding leerbaarheid typen schrijfonderwijs leesbaarheid kerndoelen schrijfsnelheid taal schrijfgerei voorbereidend schrijven aanvankelijk schrijven voortgezet schrijven persoonlijk handschrift schrijfexpressie
Trefwoorden
Specificaties
Lezersrecensies
Inhoudsopgave
Kennis over schrijven 9
1 Kennisbasis, kerndoelen, referentiedoelen en leerlijnen 11
1.1 Kennisbasis voor de pabo: Handschriftonderwijs en schrifteducatie (10 voor de leraar) 12
1.2 Kerndoelen, referentieniveaus en leerlijnen 17
2 Componenten van het vak schrijven 21
2.1 Schrijfproces 22
2.2 Schrijfvorm 30
2.3 Schrijfmateriaal 44
3 Belang van handschriftonderwijs 57
3.1 Wat draagt handschriftvaardigheid bij aan het onderwijs? 58
3.2 Situaties waarbij schrijven met de pen nog altijd handig, functioneel of vereist is 65
3.3 Nieuwe digitale ontwikkelingen in relatie tot handschriftontwikkeling 67
4 Schrijven en motoriek 71
4.1 Algemene ontwikkeling 72
4.2 Ruimtelijke ontwikkeling 72
4.3 Motorische ontwikkeling van kinderen 73
4.4 Ontwikkelingslijnen bezien vanuit observatielijsten 82
5 De schrijfontwikkeling in vijf fasen 87
5.1 Autonome fase (0 tot 4 jaar) 88
5.2 Voorbereidende schrijffase (4 tot 6 jaar) 88
5.3 Aanvankelijke schrijffase (6 en 7 jaar) 91
5.4 Voortgezette schrijffase (8 tot 11 jaar) 97
5.5 Persoonlijke schrijffase (vanaf 11 jaar) 106
6 Handschriftonderwijs in onze (digitale) maatschappij 109
6.1 Oorsprong van ons (hand)schrift 110
6.2 Ontwikkeling van het (handschrift)onderwijs 117
6.3 Schrijfmethodes bekeken 129
6.4 Handschriftonderwijs in andere landen 138
6.5 Schrijfonderwijs en extra hulp 144
6.6 Leren typen en digitale geletterdheid 150
7 Discussie verbonden schrift of blokschrift als handschrift voor de toekomst 155
7.1 Twee soorten handschrift 156
7.2 Herkomst van verbonden schrift in het schrijfonderwijs 158
7.3 De plaats van handschrift in onze maatschappij 161
7.4 Verschillen in aanleren verbonden schrift en blokschrift 166
7.5 Conclusies voor de keuze verbonden schrift of blokschrift 168
DEEL 2
Schrijven in de praktijk 171
8 Schrijven in groep 1 en 2: voorbereidend schrijven 173
8.1 Aandacht voor schrijven in groep 1 en 2 174
8.2 Kansen om bezig te zijn met voorbereidend schrijfonderwijs 178
8.3 Wel of niet letters en cijfers aanleren in de kleutergroepen 182
8.4 Keuze in materialen 183
8.5 Wat zie je in (kleuter) methodes? 186
8.6 Monitoren belangrijke schrijfvoorwaarden 191
8.7 Schrijven als expressie 192
9 Schrijven in groep 3: aanvankelijk schrijven, start 197
9.1 Wat gebeurt er in groep 3? 198
9.2 Didactiek van het schrijven: hoe leer ik letters aan? 201
9.3 Keuze in schriftsoorten: blokschrift / verbonden schrift 212
9.4 Keuze in schrijfmaterialen 214
9.5 Wat zie je in schrijfmethodes? 218
9.6 Wat als het schrijven niet zo goed gaat? 235
9.7 Schrijven als expressie 239
10 Schrijven in groep 4: aanvankelijk schrijven, vervolg 245
10.1 Wat gebeurt er in groep 4? 246
10.2 Didactiek van het schrijven: hoe leer ik hoofdletters aan? 248
10.3 Keuze in schriftsoorten: blokschrift/verbonden schrift 258
10.4 Keuze in schrijfmaterialen 260
10.5 Wat zie je in schrijfmethodes? 263
10.6 Wat als het schrijven niet goed gaat? 276
10.7 Schrijven als expressie 280
11 Schrijven in groep 5 en 6: voortgezet schrijven 285
11.1 Wat gebeurt er in groep 5 en 6? 286
11.2 Didactiek van het schrijven: automatiseren van het handschrift 290
11.3 Keuze in schriftsoorten: blokschrift/verbonden schrift 296
11.4 Keuze in schrijfmaterialen 297
11.5 Wat zie je in schrijfmethodes? 300
11.6 Wat als het schrijven niet lukt? 305
11.7 Schrijven als expressie 308
12 Schrijven in groep 7 en 8: naar de fase van het persoonlijk schrijven 315
12.1 Wat gebeurt er in groep 7 en 8? 316
12.2 Didactiek van het schrijven: naar een persoonlijk handschrift 318
12.3 Keuze in schriftsoorten: blokschrift/verbonden schrift 324
12.4 Keuze in schrijfmaterialen 326
12.5 Wat zie je in schrijfmethodes? 328
12.6 Wat als het schrijven niet goed gaat? 332
12.7 Schrijven als expressie 336
13 Schrijven in het niet-reguliere (basis)onderwijs 343
13.1 Schrijven in het voorgezet onderwijs 344
13.2 Schrijven in het speciaal basisonderwijs 346
13.3 Schrijfonderwijs aan vluchtelingenkinderen 348
14 Veelgestelde vragen over handschriftonderwijs 353
Geraadpleegde literatuur 374
Over de auteurs 378
Register 379
Illustratieverantwoording 383
Rubrieken
- advisering
- algemeen management
- coaching en trainen
- communicatie en media
- economie
- financieel management
- inkoop en logistiek
- internet en social media
- it-management / ict
- juridisch
- leiderschap
- marketing
- mens en maatschappij
- non-profit
- ondernemen
- organisatiekunde
- personal finance
- personeelsmanagement
- persoonlijke effectiviteit
- projectmanagement
- psychologie
- reclame en verkoop
- strategisch management
- verandermanagement
- werk en loopbaan
