Pensioenrecht

I. Algemene inleiding / 1
1.1. Inleiding / 1
1.2. Verschillende regelingen voor ouderdomspensioen / 2
1.3. Drie pijlers, twee financieringen; ’s wereld beste, maar toekomstbestendig? / 3

II. Het wettelijk ouderdomspensioen / 9
2.1. Inleiding/recente geschiedenis van het wettelijk ouderdomspensioen / 9
2.2. De rechtsregeling van de AOW / 10
2.2.1. Volksverzekering / 10
2.2.2. Opbouwkarakter / 10
2.2.3. Buitenlandgevallen / 12
2.2.4. Vrijwillige verzekering / 14
2.2.5. Uitkeringssystematiek / 16
2.2.6. Het samenwooncriterium / 18
2.2.7. Koppeling (indexatie) / 21
2.2.8. Financiering / 23
2.2.9. Uitvoering en handhaving / 24
2.2.10. Geschillen / 24
2.3. Opdat de AOW betaalbaar blijft / 25
2.3.1. De eerste zorgen en voorstellen / 25
2.3.2. Verbreding van de financieringsgrondslag onder AOWgerechtigden of ook wel ‘fiscalisering’ genaamd / 26
2.3.3. Optrekking AOW-gerechtigde leeftijd / 27
2.3.4. Overgangsmaatregelen met betrekking tot optrekking AOW-gerechtigde leeftijd / 32

III. De aanvullende pensioenvoorziening / 35
3.1. Korte geschiedenis van de aanvullende pensioenvoorziening en haarregulering / 35
3.2. Het juridisch begrippenkader van de aanvullende pensioenvoorziening / 41
3.2.1. Pensioen als arbeidsvoorwaarde / 41
3.2.2. De Pensioenovereenkomst / 42
3.2.3. De uitvoeringsovereenkomst, het uitvoeringsreglement en het pensioenreglement / 45
3.2.4. Een driepartijenverhouding / 47
3.2.5. Wijzigingen in de pensioenovereenkomst, het pensioenreglement, de uitvoeringsovereenkomst en het uitvoeringsreglement / 47
3.3. De pensioenuitvoerders / 51
3.3.1. Pensioenfondsen in het algemeen / 52
3.3.2. De bedrijfstakpensioenfondsen / 55
3.3.3. Ondernemingspensioenfondsen / 55
3.3.4. Private/Commerciële Pensioenverzekeraars. / 58
3.3.5. Buitenlandse pensioeninstellingen en verzekeraars / 60
3.3.6. Nieuwe type pensioenuitvoerders: API, PPI, Multi-Opf, Algemeen Pensioenfonds / 61
3.3.7. Wie bepaalt de onderbrenging? / 64
3.3.8. Uitbetaling van pensioenen / 65
3.4. De financiering en de kosten van de aanvullende pensioenvoorziening / 65
3.4.1. Kapitaaldekkings- vs. omslagstelsel / 65
3.4.2. Premie-inkomsten / 65
3.4.3. Premie en kostprijs / 66
3.4.4. Het opbrengen van de premie / 69
3.4.5. De kosten van de aanvullende pensioenvoorziening / 72
3.5. De rol van de wetgever, de sociale partners en de medezeggenschap / 74
3.6. Witte vlekken/pensioenplicht / 80
3.7. Het ambitieniveau van de aanvullende pensioenvoorziening / 84
3.8. Indexatie (toeslagverlening) / 87
3.9. De pensioengrondslag en de franchise / 92
3.10. Pensioenbreuk en waardeoverdracht / 93
3.10.1. Het probleem / 93
3.10.2. Waardeoverdracht in de Pensioenwet / 94
3.10.3. De oude gevallen van pensioenbreuk / 96
3.10.4. De pensioenbreuk van arbeidsongeschikten / 97
3.10.5. De pensioenbreuk door overgang onderneming / 98
3.10.6. Afkoop, vervreemding, invordering en verpanding / 99
3.10.7. Verjaring / 100
3.10.8. Pensioenbreuk door buitenlandsituaties / 101
3.11. De gelijke behandeling in de aanvullende pensioenvoorziening / 101
3.11.1. Ongelijke behandeling mannen en vrouwen / 102
3.11.2. Ongelijke behandeling voltijders/deeltijders / 104
3.11.3. Ongelijke behandeling naargelang functie en in flexarbeid / 106
3.11.4. Ongelijke behandeling naar burgerlijke staat / 107
3.11.5. Ongelijke behandeling naar leeftijd / 107
3.11.6. Ongelijke behandeling gehandicapten / 109
3.11.7. Pensioen en echtscheiding / 109
3.12. Pensioenregelingen / 111
3.12.1. Drie soorten pensioenovereenkomsten / 111
3.12.2. Kapitaalovereenkomsten / 113
3.12.3. Uitkeringsovereenkomsten – eindloon- en middelloonstelsels / 113
3.12.4. Premieovereenkomsten (Beschikbare premieregelingen) / 114
3.12.5. De CDC-regelingen / 120
3.13. Invaliditeitspensioen, nabestaandenpensioen en uitruil ouderdomspensioen en nabestaandenpensioen / 121
3.13.1. Arbeidsongeschiktheid- of Invaliditeitspensioenen / 122
3.13.2. Nabestaanden- of partnerpensioenen / 123
3.13.3. Een recht op uitruil / 125
3.14. Meer variaties in hoogte ouderdomspensioen / 126
3.15. Pensioeninformatie en -communicatie / 128
3.16. Toetredingsleeftijd en wachttijden / 131
3.17. Pensioneringsleeftijd en de VUT-regelingen / 132
3.18. Fiscale aspecten / 135
3.19. Pensioenfondsen en hun nevenactiviteiten / 139
3.20. Het beleggingsbeleid van de pensioenfondsen / 141
3.20.1. Het beleggingsbeleid en het rendementsdenken / 141
3.20.2. De kwaliteit van het beleggingsbeleid / 144
3.20.3. Juridische aspecten van het beleggingsbeleid / 148
3.20.4. De organisatie van het beleggingsbeleid / 151
3.21. De omvang van de pensioenvermogens / 153
3.21.1. Het meten van de pensioenvermogens: de dekkingsgraad / 153
3.21.2. De levensverwachting / 154
3.21.3. De rendementen / 155
3.21.4. De rekenrente / 156
3.21.5. De inflatie / 158
3.22. Van overreserves naar onderdekking / 158
3.22.1. De vette jaren / 158
3.22.2. De magere jaren / 160
3.23. Naar een hardere greep op de solvabiliteit van pensioenfondsen / 163
3.23.1. Naar steeds scherpere eisen / 163
3.23.2. Het vereist eigen vermogen en het minimaal vereist eigen vermogen / 164
3.23.3. Variabele grootheden / 164
3.23.4. Herstelplannen / 165
3.23.5. De pensioenpremie / 167
3.23.6. Eisen aan de solvabiliteit bij niet-uitkeringsovereenkomsten en andere pensioenuitvoerders / 170
3.24. Het bestuur van de pensioenfondsen / 171
3.24.1. Inleiding / 171
3.24.2. De samenstelling van de pensioenfondsbesturen / 172
3.24.3. De kwaliteit van de pensioenfondsbesturen / 175
3.24.4. Splitsing tussen bestuur en uitvoering / 177
3.24.5. Medezeggenschap bij commerciële verzekeraars / 178
3.25. Het extern toezicht op de pensioenfondsen en pensioenverzekeraars / 179
3.26. Het systeem van verplichtstelling van bedrijfstakpensioenfondsen / 180
3.26.1. Het idee van de verplichtstelling / 180
3.26.2. Kritiek op de verplichtstelling / 181
3.26.3. De Wet verplichte deelneming in een bedrijfstakpensioenfonds 2000 / 182
3.26.4. De toekomst van de verplichtstelling / 185
3.27. Pensioengeschillen / 188
3.28. Zelfstandigen / 190
3.29. Toekomst van de aanvullende pensioenvoorziening / 193
3.29.1. Naar een nieuw type uitkeringsovereenkomst / 193
3.29.2. Naar meer marktwerking en flexibiliteit / 196
3.29.3. Overwegingen / 199

IV. De individuele pensioenvoorziening / 203
4.1. Meer nadruk op de derde pijler? / 203

V. Internationaal / 209
5.1. Inleiding / 209
5.2. De internationale minimumnormen / 210
5.3. De internationale coördinatie van de pensioenen / 213
5.3.1. De coördinatie van het wettelijke ouderdomspensioen / 213
5.3.2. De coördinatie van het aanvullend ouderdomspensioen / 215
5.4. De gelijke behandeling / 218
5.5. Meer internationale normen met betrekking tot pensioenfondsen / 219
5.6. Internationale opvattingen over een houdbare pensioenvoorziening / 224
5.7. Pensioenen bij multinationals / 228
5.8. Pensioen bij de buren / 229

Bijlage / 235
De wettelijke uitkeringsregelingen voor nabestaanden en
arbeidsongeschikten / 235
Trefwoordenregister / 239