De relativiteit van wettelijke normen
Paperback Nederlands 2016 1e druk 9789462902350Samenvatting
Geen verplichting tot schadevergoeding bestaat, wanneer de geschonden norm niet strekt tot bescherming tegen de schade zoals de benadeelde die heeft geleden (artikel 6:163 BW). Maar hoe zou de rechter de relativiteit van een wettelijke norm moeten vaststellen?
De meningen over de rechtspraak van de Hoge Raad zijn verdeeld. Volgens sommigen maakt hij met zijn relativiteitsoordeel in zaken als Duwbak Linda, Iraanse vluchteling en de hangmatzaak bedenkelijke ‘rechtspolitieke’ keuzes, waarmee hij de aangesproken overheid ten onrechte uit de wind houdt. Keuzes bovendien die de rechter aan de wetgever zou moeten laten. Anderen menen dat de Hoge Raad met die eigen keuzes juist precies doet waar voor het relativiteitsvereiste is bedoeld: het afbakenen van de reikwijdte van aansprakelijkheid.
Dit proefschrift is een poging een samenhangende visie te ontwikkelen op de definitie en ratio van het relativiteitsvereiste en de toets aan dit vereiste bij wettelijke normen. Sluitstuk van deze visie is een model voor deze toets. Daarin staat het institutionele perspectief van de legitimiteit van het relativiteitsoordeel in het licht van de verhouding van de rechter tot de wetgever voorop. Aan de vraag in welke gevallen de rechter zou moeten oordelen dat wel of juist niet aan het relativiteitsvereiste is voldaan, gaat immers de vraag vooraf of en in hoeverre het aan hem is om dat te bepalen of aan de wetgever. Met dit model als ijkpunt wordt ver volgens onderzocht of alle kritiek op de rechtspraak terecht is en de rechtspraak bijstelling behoeft, of dat de rechter doet wat van hem mag worden verwacht, zoals de bijval wil. Ook de rechtspraak over de relativiteit van wettelijke normen van de Afdeling, in zaken van schadevergoeding voor een onrechtmatig besluit, komt daarbij aan bod.
Specificaties
Lezersrecensies
Inhoudsopgave
1 INLEIDING 1
1.1 Haargroeimiddelen, of: de relativiteit van wettelijke normen 1
1.2 Duwbak Linda en Iraanse vluchteling als ‘rechtspolitiek’ 4
1.3 Rechter versus wetgever 8
1.4 De openlijke ‘keuze’ naar redelijkheid in de hangmatzaak 10
1.5 Veel kritiek, maar ook bijval 13
1.6 Vraagstelling, doelstelling, opzet en afbakening van dit proefschrift 16
1.7 Verantwoording van het onderzoek 21
1.8 Terminologie 24
2 DEFINITIE VAN HET RELATIVITEITSVEREISTE 27
2.1 Twee varianten 27
2.2 Van Gelein Vitringa, Raalter weg en het Schutznorm-vereiste 29
2.3 Aanvaarding van het Schutznorm-vereiste door de Hoge Raad 33
2.4 Schutznorm-vereiste en relatief onrechtmatigheidsbegrip 35
2.5 Codificatie in het Nieuw BW 40
2.6 Het relativiteitsvereiste in de literatuur 44
2.7 Vereenzelviging zonder reden 48
2.8 Herdefiniëring van het relativiteitsvereiste en scheiding van relativiteit en onrechtmatigheid 52
2.9 Scheiding van relativiteit en onrechtmatigheid bij de andere onrechtmatigheidsrubrieken 55
2.10 Een eenduidig relativiteitsvereiste 62
3 RATIO EN MEERWAARDE VAN HET RELATIVITEITSVEREISTE 65
3.1 Een betwist vereiste 65
3.2 De ‘buitenkansjes’ van Van Gelein Vitringa 67
3.3 Ontwikkelingen in het interbellum 71
3.4 Verklaren versus rechtvaardigen 74
3.5 Onrechtmatigheid als normschending 77
3.6 Relativiteit versus de leer van de instructie- en waarborgnormen en de leer-Smits 86
3.7 Relativiteit versus de leer-Demogue-Besier 92
3.8 Relativiteit versus de leer van de redelijke toerekening 98
3.9 Relativiteit versus de belangenleer 104
3.10 Normalisering van een ‘legal transplant’ 106
4 DE TOETS AAN HET RELATIVITEITSVEREISTE 109
4.1 Twee perspectieven 109
4.2 Geen generiek ‘vermoeden’ van relativiteit 114
4.3 Wetsinterpretatie, rechtsvorming, legaliteit en machtenscheiding 118
4.4 De Hoge Raad over de grenzen van zijn ‘rechtsvormende taak’ 123
4.5 Relativiteit volgens Lankhorst 129
4.6 Twee niveaus van abstractie 134
4.7 Een terughoudende opstelling bij de vraag naar het beschermingsdoel 137
4.8 Een actieve opstelling bij de vraag naar de beschermingsomvang 145
4.9 Een institutioneel model voor de relativiteit van wettelijke normen 151
4.10 De correctie-Langemeijer als bijsturingsmechanisme 154
4.11 Relativiteit met beleid 161
5 RECHTSPRAAK VAN DE HOGE RAAD 163
5.1 Het model als ijkpunt in twaalf zaken 163
5.2 De neutrale maatstaf van de Hoge Raad 165
5.3 Beschermingsdoel, geen relativiteit I: Pfizer/Cosmétique 169
5.4 Beschermingsdoel, geen relativiteit II: Duwbak Linda 173
5.5 Beschermingsdoel, geen relativiteit III: Iraanse vluchteling 186
5.6 Beschermingsdoel, wel relativiteit: Vie d’Or 195
5.7 Beschermingsomvang, geen relativiteit I: Astrazeneca/Menzis c.a. 202
5.8 Beschermingsomvang, geen relativiteit II: Nabbe/Staalbankiers 209
5.9 Beschermingsomvang, wel relativiteit I: Gemeente Barneveld/Gasunie 214
5.10 Beschermingsomvang, wel relativiteit II: de hangmatzaak c.a. 220
5.11 Status aparte I: Amsterdamse prostitutiezaak – wettelijke beslistermijn 234
5.12 Status aparte II: Amsterdamse prostitutiezaak – motiveringsplicht 242
5.13 Balans 252
6 RECHTSPRAAK VAN DE AFDELING 255
6.1 De bestuursrechter als aansprakelijkheidsrechter 255
6.2 Beschermingsdoel, geen relativiteit I: Vreemdelingenwet 2000- zaken 257
6.3 Beschermingsdoel, wel relativiteit I: Nederlands-Amerikaans vriendschapsverdrag 266
6.4 Beschermingsdoel, wel relativiteit II: Amelandse benzinestations 268
6.5 Beschermingsomvang, wel relativiteit: Nuthse geluidshinder 278
6.6 Beschermingsdoel, geen relativiteit II: Warnsveldse woning 282
6.7 Balans 285
7 SYNTHESE 287
7.1 Een licht gevoel van verwarring 287
7.2 Herdefiniëren, normaliseren, faseren en differentiëren 289
7.3 Door de bril van het model 293
7.4 Terug naar het debat 300
7.5 Aanscherping en bijstelling van de rechtspraak 307
7.6 Ontwikkelingen buiten het nationale aansprakelijkheidsrecht 315
7.7 De moraal van het verhaal 325
LITERATUUR 331
RECHTSPRAAKREGISTER 353
WETGEVINGSREGISTER 361
TREFWOORDENREGISTER 363
Rubrieken
- advisering
- algemeen management
- coaching en trainen
- communicatie en media
- economie
- financieel management
- inkoop en logistiek
- internet en social media
- it-management / ict
- juridisch
- leiderschap
- marketing
- mens en maatschappij
- non-profit
- ondernemen
- organisatiekunde
- personal finance
- personeelsmanagement
- persoonlijke effectiviteit
- projectmanagement
- psychologie
- reclame en verkoop
- strategisch management
- verandermanagement
- werk en loopbaan
