52 titels heeft de jury van het Managementboek van het Jaar 2021 geselecteerd, voor elke week een goed boek, zoals voorzitter Maaike Vrenken tevreden constateert. Geen slechte score, vindt ze, al zijn er genoeg boeken die de toets van de kritiek niet kunnen doorstaan. ‘We komen van alles tegen: slecht papier, een gebrek aan eindredactie, haastig in elkaar gezette boeken waarvan je de indruk krijgt dat ze aan het begin van de coronacrisis in een paar weken tijd zijn geschreven. We willen alle auteurs een eerlijke kans geven, maar soms valt het niet mee. Bij twee boeken dacht ik na veertig bladzijden: hoe krijg ik dit uit, waar gáát dit over? In beide gevallen heb ik nog even volgehouden, maar toen het me na honderd bladzijden nog niet overtuigde, heb ik ze weggelegd. Maar dat zijn uitzonderingen.’
Jury in coronatijd
De coronacrisis, het woord is gevallen. Net als vorig jaar, toen het jaarlijkse Managementboekengala in De Rode Hoed werd afgelast en de uitreiking van Managementboek van het Jaar online plaatsvond, heeft corona ook nu weer impact op de jury. Eén keer kwamen de zes juryleden fysiek bij elkaar, eind augustus, toen het aantal coronabesmettingen minimaal was. Gelukkig is toen meteen een groepsfoto genomen. Verder zijn alle vergaderingen online. Het went snel, vertelt Vrenken. ‘Vrijwel iedereen in Nederland is eraan gewend, toch? Ik was als adviseur betrokken bij het opzetten van het GGD-callcenter voor de teststraten. Dat deden we ook volledig online. Ik heb nauw samengewerkt met mensen die ik tot op de dag van vandaag nooit in levende lijve heb ontmoet. Voor de jurering zijn de online bijeenkomsten efficiënter, we zijn geen reistijd kwijt. Maar na afloop van een vergadering onder genot van een etentje even stevig doorbomen over de boeken en elkaar beter leren kennen, dat missen we wel.’
Van kaft tot kaft
Vrenken, zelfstandig ondernemer en expert op het gebied van klantcontact en klantbeleving, is net als een aantal andere juryleden zelf ook auteur van een managementboek. Ze beseft hoeveel tijd en energie in een boek zitten. Die ervaring draagt eraan bij dat ze erop hamert dat elke auteur en elk boek een eerlijke kans moeten krijgen in de jurering. ‘Het leuke is dat ik hierdoor andere vakgebieden beter leer kennen’, zegt ze. ‘Normaal lees je vooral over je eigen werkterrein. Maar nu komen we in aanraking met andere onderwerpen. Dat vind ik echt verrijkend, het verbreedt onze blik, ook doordat we gezamenlijk discussiëren en alle juryleden een andere achtergrond hebben. Het lidmaatschap van de jury is pittig, we lezen met z’n zessen in totaal bijna driehonderd boeken. Elk boek wordt in de eerste ronde door twee juryleden gelezen, die gemiddeld acht uur kwijt zijn met een boek. We lezen dus elk tachtig tot negentig boeken, van kaft tot kaft, niet diagonaal. Dus we noemen het af en toe een lees tegen de klok.’
Vastgebeten in de materie
De oogst is vanzelfsprekend divers, vertelt Vrenken. Niet alleen qua onderwerpen, maar ook in kwaliteit. ‘Het lijkt tegenwoordig wel alsof iedereen vindt dat hij een managementboek kan schrijven. Daar hebben we weer een luxe reclamefolder, roepen we dan tegen elkaar, waarmee we bedoelen dat de auteur vooral zichzelf etaleert. Een goed managementboek schrijven, dat is vakwerk. Erop kauwen, met een doorwrocht verhaal komen, prikkelen, een verrassende invalshoek kiezen. En ook: aandacht besteden aan de vormgeving en de eindredactie. We komen nog veel te veel kromme zinnen en spelfouten tegen.’ De jury is ook kritisch op de voorbeelden die auteurs presenteren. ‘Je zou willen dat ze eens met iets anders dan de geijkte cases komen. Of dat ze verder kijken dan die postzegel waar we in Nederland op wonen. Er gebeurt meer in de wereld.’
‘Los daarvan kijken we natuurlijk naar de vraag of ideeën echt vernieuwend zijn. Hebben de auteurs zich vastgebeten in de materie? Hebben ze hun literatuurlijsten op orde? Daar kun je al veel uit afleiden. We letten ook op de vraag of wij de ideeën al eerder zijn tegengekomen. Met dat criterium moeten we een beetje oppassen, want wij zijn halve beroepslezers. We kijken wat een boek kan betekenen voor de gemiddelde lezer.’
Een andere vraag die zich regelmatig opdringt is of een bepaalde titel wel als managementboek moet worden gezien. ‘Vorig jaar stond Het is oorlog maar niemand die het ziet van Huib Modderkolk op de shortlist. Daarvan kun je je afvragen of het een managementboek is. Ook dit jaar voeren we bij sommige titels weer diezelfde discussie.’
Negatieve kanten
De belangrijkste trend in managementboekenland is volgens haar dat steeds meer auteurs hun vraagtekens zetten bij het maakbaarheidsgeloof. ‘We constateren dat meer boeken zijn geschreven met aandacht voor de negatieve kanten van organiseren. Ik heb de indruk dat meer auteurs oog hebben voor het einde van de maakbaarheid, voor het einde van de groei en ‘de zeven stappen naar succes’. Er is ruimte voor twijfel en een zoektocht naar andere of nieuwe antwoorden. Daarmee wil ik niet zeggen dat de gangbare modellen in één keer zijn verdwenen, integendeel. Te vaak lezen we nog over oude wijn in nieuwe zakken. Maar we komen hier en daar gelukkig ook modellen en verhalen tegen die laten zien dat organisaties vol paradoxen zitten, dat niet alles in één model te vatten, laat staan te ‘fixen’ is. Het is niet langer one size fits all.’
En dat levert goede boeken op, vindt de jury. ‘Er zitten echt pareltjes tussen, boeken die duidelijk maken dat oude paradigma’s niet meer werken en die echt een nieuwe visie bieden. Ik kan me indenken dat de coronacrisis die trend zal versterken, maar deze ontwikkeling moet al langer in de onderstroom hebben gezeten.’
Deze medaille kent ook een keerzijde, vervolgt Vrenken. ‘Een van de criteria waarmee wij managementboeken beoordelen is de toepasbaarheid. En die is natuurlijk minder bij boeken waarin openlijk wordt getwijfeld. Een pleidooi voor vertragen is niet nuttig voor een manager die snel moet ingrijpen. En daar vraagt een crisis als deze juist om. Organisaties moeten in coronatijd wendbaar zijn en snel kunnen ingrijpen. Over dit soort inzichten kunnen we binnen de jury dan ook stevige discussies voeren.’
De longlist kunt u hier vinden. De jury bestaat dit jaar uit Patrick Davidson, Dominique Haijtema, Jan Hoogstra, Tessa Janssen, Henk Jan Kamsteeg, en Maaike Vrenken. De shortlist voor het Managementboek van het Jaar wordt op 9 maart 2021 bekendgemaakt.
