‘Uitstelgedrag is iets anders dan luiheid’

In plaats van te vertellen hoe we onze productiviteit kunnen verhogen, gaat uw boek over het verlagen van onze productivity guilt. Waarom heeft u voor deze aanpak gekozen?

Omdat iedereen weleens stresst over een gebrek aan productiviteit en bijna niemand beseft hoe onproductief dat eigenlijk is. Het probleem is dat we gevangen zitten in een cultuur die onze waarde uitdrukt in prestaties, en als je op die manier naar jezelf kijkt is wat we doen nooit genoeg. In plaats van te accepteren dat we soms goede dagen hebben en soms gewoon ook niet, blijven we maar proberen om verloren tijd in te halen, strevend naar een perfectionisme dat simpelweg niet haalbaar is. En de onderstroom van schaamte en angst over die opeenstapeling van onuitgevoerde taken werkt verlammend, waardoor we vervolgens helemáál niets meer van de grond krijgen. Je schuldig voelen over de tijd die je verspilt is de grootste tijdsverspilling van allemaal.

Hoe komen we van dat schuldgevoel af?

Die vraag staat centraal in mijn online interviewreeks Extraordinary Routines, waarin ondernemers, schrijvers en kunstenaars vertellen hoe zij met productivity guilt omgaan. En wat blijkt: iederéén worstelt met het probleem. Zelfs de meest succesvollen onder ons hebben dagen waarin ze zich gedwarsboomd zien worden door omstandigheden waar ze geen controle over hebben. Maar de oplossing daarvoor is een persoonlijk proces dat zich helaas niet in een recept laat vangen. Dingen die je vandaag niet hoeft te doen is wat dat betreft dan ook geen zelfhulpboek. Het is eerder een verzameling ideeën en benaderingen die je kan helpen om je eigen pad te vinden.

Wat heeft u zoal van die gesprekken geleerd?

Dat het geen zin heeft om mezelf met anderen te vergelijken, en dat ik dingen niet hoef te optimaliseren totdat ze perfect zijn. In plaats van mezelf in een door de maatschappij opgelegde routine te dwingen, heb ik geleerd om experimenterend mijn eigen ritme te vinden. Will Rogers, een Amerikaanse radio- en filmster uit het begin van de twintigste eeuw, heeft daar een prachtige uitspraak over gedaan: als je ermee ophoudt om jezelf te veranderen, komt de verandering vanzelf. Dus omarm ik de rommeligheid van het dagelijkse leven en geniet ik van bijzondere momenten wanneer ze zich voordoen. Ik heb daarnaast geleerd om flexibel te blijven en mijn verwachtingen bij te stellen als ik me afgeleid voel of ergens in vastloop. Kennelijk zijn er dingen die op dat moment belangrijker zijn, of heeft de taak waar ik mee bezig was meer tijd nodig dan gedacht. Dat is niets om je slecht over te voelen, die dingen gebeuren nu eenmaal. En bovendien: stel je een bestaan voor waarin je productiviteit altijd optimaal is, een aaneenschakeling van dagen waarin alles gaat zoals je je had voorgesteld. Hoe saai zou dat zijn?

Niet iedereen heeft de luxe om zo naar het leven te kijken.

Sommige mensen hebben geen keus dan op dat hamsterwiel te blijven rennen, ja. Als je verschillende baantjes nodig hebt om rond te komen, of persoonlijk door een moeilijke periode gaat, dan is productivity guilt waarschijnlijk de minste van je zorgen. Maar vaak is werken tot je erbij neervalt iets dat we onszelf aandoen, omdat het onze identiteit bepaalt en ons een gevoel van eigenwaarde geeft. In die gevallen is het helemaal niet zo slecht als de wereld wat minder snel zou draaien. Het zou prachtig zijn als managers meer rekening zouden houden met de eb en vloed van onze aandachtspanne, zodat we meer ruimte krijgen voor het uitdragen van onze creativiteit. Waarom moet productiviteit de maat der dingen zijn?

Omdat bedrijven daarop uiteindelijk worden afgerekend?

Ik wil niet zeggen dat iedereen een kunstenaar moet worden, maar het is een misvatting om te denken dat kenniswerk niet creatief is. Het is wat ons menselijk maakt, en het proces heeft een eigen dynamiek die je niet met een spreadsheet kan afdwingen. Als je wil kan ik dat even toelichten.

Graag.

Creativiteit begint met het voorbereidende stadium, waarin we brainstormen, onderzoek doen en inspiratie vinden. Vervolgens krijg je het incubatiestadium, waarin we een stap terug doen, en verbanden in ons onderbewustzijn vorm beginnen te krijgen. Dat is het moment waarop productivity guilt doorgaans toeslaat, omdat het lijkt alsof we zitten te lummelen. Maar in werkelijkheid bereidt het ons voor op het verhelderende stadium, waarin een oplossing zich als een aha-erlebnis aandient. En als je die eenmaal hebt, kun je naar het verificatiestadium, het moment waarop we de puzzelstukjes bij elkaar brengen en actie ondernemen. Dat is de fase waar managers doorgaans de meeste waarde aan hechten, omdat hierin onze prestaties zichtbaar worden. Maar dit proces is niet lineair en laat zich niet versnellen. Het schiet voortdurend heen en weer tussen de verschillende stadia, die soms ook overlappen. Managers die proberen te overhaasten wat niet te overhaasten valt, snijden zichzelf dan ook in de vingers. Het is contraproductief om mensen lui te noemen, terwijl ze op dat moment juist volledig zijn ondergedompeld in het denkproces.

Dus uitstelgedrag is iets wat we soms moeten koesteren?

Precrastination, de neiging om taken snel te volbrengen zodat ze maar gedaan zijn, heeft inderdaad vaak een veel hogere prijs dan procrastination, uitstelgedrag. Het besef dat het creatieve proces niet zo efficiënt is als je zou willen creëert misschien een hoop onzekerheid, maar dat is iets wat je op de koop moet toenemen. En daarnaast, wat heeft het voor zin om ons te haasten als we daardoor te gehaast zijn om onze dagen bewust te ervaren? Om Will Rogers nog maar eens aan te halen: ‘de helft van ons leven gaat op aan pogingen om te bedenken wat we met de tijd zullen doen die we uit alle macht hebben proberen te besparen.’