Soms, als een start-up ondernemer te opzichtig naar de sterren reikt, wordt hij (of zij!) door aandeelhouders en andere stakeholders in het hightech-universum neergemaaid. Om als afschrikwekkend voorbeeld te dienen, zodat de schijn blijft bestaan, dat er een ethisch fundament onder hun industrie ligt. Technologie had de belofte, sinds de jaren zestig, dat het de mensheid beter zou maken, bevrijden zelfs. Niemand die vromer deze wetten volgde, dan Elizabeth Holmes met haar wonderbedrijf Theranos. Elizabeth, een blonde Engel met grote blauwe ogen en een Steve Jobs-coltrui, is onlangs tot 20 jaar cel veroordeeld, schuldig bevonden aan misleiding en fraude. Theranos had een technologie ontwikkeld waarmee, in de analyse van een enkele bloeddruppel, ontelbare aandoeningen in een bliksemflits ontdekt konden worden. Dat bleek een goed te verkopen verhaal, maar lastig uitvoerbaar. Dat de waarheid daarbij af en toe moest worden geholpen, de feiten verdraaid en gefabriceerd, dat vond Elizabeth geen probleem. Dat was - en is - immers doodgewone praktijk in de Valley. Pas doen de investeerders zich van hun miljarden bestolen voelden, omdat het Theranos kaartenhuis te opzichtig in elkaar stortte en de beloofde gouden bergen achter de horizon verdwenen, kwamen zij in actie. Elizabeth moest op de brandstapel als een postmoderne heks.
In YMCA, maak ik duidelijk dat dit gedrag in de eredivisie van de tech-industrie zijn weg heeft gevonden naar de lagere echelons en naar het wereldomspannende ecosysteem van uitvinders, fabrikanten, handelaren en consumenten in de ICT-business, en naar de bedrijfstakken die de ICT tot lichtend voorbeeld nemen. Het is de heersende moraal. Clemens Osterhaus, de protagonist in YMCA liegt en bedriegt zijn leven bij elkaar onder het mom het goede te willen doen. Met zijn technologisch innovatieve marketingconcept YMCA wil hij bijdragen aan het beter maken van de wereld. Zowel de consument als de fabrikant krijgt daarin de illusie voorgetoverd, dat zijn eigen keuze altijd nobel en ecologisch verantwoord is. Die belofte is een garantie. Dat de technologie die zoiets mogelijk maakt nog niet bestaat, vormt vanzelfsprekend geen belemmering. Clemens' diepere motivatie is namelijk het bij elkaar schrapen van de investeringsmiljoenen. In het spoor van deze duizelingwekkende jacht vernietigt hij alles en iedereen, niet in de laatste plaats zijn eigen zelfrespect. Het wrange is, dat hij intelligent genoeg is, om te beseffen wat er in zijn leven gebeurt, maar het ontbreekt hem aan de moed om de verwoesting een halt toe te roepen. Daarvoor gaat hij te hard; het Tech-adagium van streven naar vooruitgang en daarbij alles vernietigen is bij Clemens in elke vezel van zijn bestaan doorgedrongen, net als bij Elizabeth Holmes.
De exotische locaties, de digitale technologieën, de hype, de elevatorpitches en de opgefoktheid die in YMCA worden beschreven, zullen door professionals in de ICT-business moeiteloos worden herkend. Net zoals de hypocrisie en het opportunisme die zo vaak kleven aan ondernemers met opzichtig nobele intenties. En dat kan wrevel opwekken, confronterend zijn, pijnlijk zelfs. YMCA is een roman, en dat betekent in de eerste plaats ‘fictie'. Maar juist prikkelende fictie slaagt erin, om de lezer een spiegel voor te houden. In dat spiegelbeeld zullen misschien glimlachjes en grimasjes doorbreken. Wie heel diep in de spiegel durft te kijken, slaagt er wellicht zelfs in zijn zelfbeeld open te breken. Uiteindelijk resteert altijd de mogelijkheid, om zelf te kiezen hoe je jouw leven vormgeeft. Nietwaar?
Over Walter Dornstedt
Walter Dornstedt (1963) is schrijver, filosoof en businessman. Hij is een ervaringsdeskundige in de wereld van de ICT en Consumenten Electronica. In de afgelopen twintig jaar is hij in diverse internationale commerciële functies getuige geweest van dubieuze en grensoverschrijdende praktijken – met wisselend plezier en in toenemende mate met poëtisch chagrijn.
