Leiderschap door de rangen heen - Van paleiswacht tot commandant

In 1979 begon ik bij de Koninklijke Marechaussee (KMar) als marechaussee-beveiliger bij paleis Soestdijk. Veertig jaar later nam ik afscheid als de eerste commandant KMar die vanaf de laagste positie binnen de organisatie door de rangen heen deze hoogste functie mocht bekleden.

anders kijken

In de loop van mijn carrière merkte ik dat mensen voortdurend geneigd zijn om van boven naar beneden te kijken. Ze nemen hun eigen positie als uitgangspunt van alles. Ik merkte hoe er werd gewerkt vanuit de hiërarchie, de organisatie, de structuur en de regels. Deze manier van kijken en werken bemoeilijkt vaak de samenwerking met andere groepen en organisaties, zo heb ik ervaren.

Bij mezelf ontdekte ik juist een andere manier van kijken. Ik bekeek mijn werk eigenlijk altijd vanuit de verantwoordelijkheid die ik voelde voor de publieke taak waarvoor de overheid staat. Dus niet in eerste plaats vanuit de organisatie, de structuur, de regels of de hiërarchie, maar vanuit het werk.

Het hele plaatje

Als je vanuit het werk kijkt, wordt het eenvoudiger om ‘het hele plaatje’ te zien. Je ontdekt wie er nog meer een rol hebben. Samenwerken wordt dan vanzelfsprekend. Als je vervolgens met elkaar in gesprek gaat over wat er moet gebeuren, kun je samen een vorm kiezen die iedereen helpt aan de slag te gaan.

Leiderschap gaat over samenwerken en samenwerken gaat over mensen.  Dit is misschien wel de belangrijkste zin uit mijn boek. Mensen zijn voor mij allemaal anders en dus niet gelijk, maar wel ‘evenwaardig’. De commandant en de marechaussee zijn niet gelijk, maar wel van evenveel waarde als mens en medewerker in het team. Leidinggeven en samenwerken vinden dan plaats vanuit onderling respect. Dit legt een fundament van vertrouwen en dat fundament heb je nodig in spannende tijden bij rampen, crises en andere calamiteiten. Hoewel ik daar in de veertig jaar ook mee te maken heb gehad ligt het accent in dit boek niet op deze zaken.

Kleine verhalen en korte ontmoetingen

Het boek bevat 44 korte verhalen over mijn tijd bij de KMar. Het begint met mijn sollicitatie en eindigt op het moment dat ik als commandant aan de minister vraag om voor mij iemand anders te zoeken. De verhalen beschrijven allemaal aspecten van echte gebeurtenissen, zoals militaire oefeningen, de diamantroof, de drugsaanpak, de opvang van vluchtelingen enz., maar ze zijn mijn persoonlijke ervaringen en opvattingen. Het boek heeft drie delen, die de drie fasen van mijn carrière kenmerken; ze volgen mijn pad vanaf de ‘basis’ door ‘groei’ naar het ‘podium’.

Ik beschrijf daarin mijn waarden, geleerde lessen, visie en ervaringen op het gebied van leidinggeven en samenwerking op alle niveaus. De waarden en geleerde lessen zijn niet bedoeld om wie dan ook voor te schrijven hoe leiding te geven. Daar gaat iedereen zelf over. Mensen, tijden en situaties veranderen en ik heb altijd veel moeite gehad met de verschillende modellen die je voorschrijven ‘hoe je iets moet aanpakken’. Hoewel in deze modellen vaak veel goede dingen staan, bestaat het gevaar dat het model centraal komt te staan en niet de werkelijkheid. Het zijn vaak de ‘kleine’ verhalen en ‘korte’ ontmoetingen waaruit we betekenis kunnen halen; als we het willen zien.