Hoe kwam u op het idee om tv-programma’s als verandermanagement instrumenten in te zetten?
Ik was een keer te gast bij De Wereld Draait Door. Na afloop zat ik met coauteur Wouter Hendrikx aan de bar en we kwamen tot de conclusie dat er leerzame elementen in het programma zaten die ook voor bedrijven en veranderprocessen kunnen gelden. Voorbeeld: in DWDD wordt getracht ingewikkelde zaken begrijpelijk te maken. Dat proberen Matthijs van Nieuwkerk en de dienstdoende tafeldame of tafelheer ook. Met De Jakhalzen als hofnarren. In het dagelijks werkleven hebben we een klassieke vergadercultuur met geijkte mensen en bekende routines. Een setting als DWDD met een tafelgast als buitenstaander en een onorthodoxe voorzitter, kan een gesprek een totaal andere wending krijgen. De TV-programma’s zijn een inspiratiebron om anders te kijken én anders aan de slag te gaan met veranderingen in organisaties, in plaats van platgetreden paden te bewandelen die vaak het bekende resultaat opleveren.
En zo kwamen er meer tv-programma’s voorbij…
Ja, niet elk intern vraagstuk leent zich voor DWDD. Andere formats waar we naar gekeken hebben en die bruikbaar zijn, zijn onder andere: Bestemming Onbekend, The Voice of Holland, 24 uur met…, Wie is de Mol?, Boer zoekt vrouw, Keuringsdienst van Waarde, en De Vloer Op. Onderneemster Annemarie van Gaal liet mensen intern eens solliciteren op nummer in plaats van op naam om onbekende talenten een kans te geven (net als de draaiende stoelen bij The Voice). Er kwamen totaal verrassende mensen bovendrijven. Haar secretaresse is nu hoofdredacteur van een blad. En met een programma als Wie is de Mol? kun je prima saboteurs in een organisatie detecteren. Je hoeft al die programma’s niet letterlijk in een setting na te bootsen of bouwen. Het gaat erom dat je het programma-idee transformeert naar het verandervraagstuk en er lessen uit trekt om een doorbraak te realiseren. Doordat de programma’s praktische handvatten hebben, geloof ik dat het veel beter beklijft dan een traditionele heidag. Mensen komen ervan terug en een week later is het effect al weer verdwenen. Doordat dit bekende tv-programma’s zijn, staat het direct bij mensen op het netvlies en zal het ook langer blijven hangen.
Leent elk tv-programma zich voor zo’n aanpak? Dus ook de Slechtste echtgenoot van Nederland, maar dan de slechtste werknemer…
Dat denk ik niet. Het moeten toch programma’s zijn waar een soort ‘haakje’ aan zet. Iets unieks wat het tot een succes maakt. De Jakhalzen en dichter Nico Dijkshoorn bij DWDD, de draaiende stoelen bij The Voice, in één ruimte met Wilfried de Jong. Zo’n programma als 24 uur met… leent zich bijvoorbeeld heel goed voor reflectie. Even jezelf afsluiten van de dagelijkse hectiek en jezelf de vraag stellen: waar zijn we met z’n allen nu eigenlijk mee bezig? ‘Dare to be an island once in a while’, zoals filosoof Bas Haring zegt.
Wordt er niet snel lacherig over gedaan. Wordt het wel serieus genomen zo’n tv-programma in een bedrijfssetting?
Er moet wel iets op het spel staan, anders wordt het gekkigheid. Je moet ook het vraagstuk wel laten aansluiten bij het format. Dus niet redeneren vanuit het tv-programma, maar vanuit een urgent vraagstuk in het werk. Waar loopt de klant tegen aan in het dienstverleningsproces, waar ontbreekt het aan draagvlak voor broodnodige besluiten? Dan kan het inzetten van zo’n tv-programma helpen om een doorbraak te realiseren.
Mag dat eigenlijk wel, zo maar een tv-programma voor intern gebruik? Zitten er geen rechten op?
Er is wel wat gedoe geweest met de VARA. Zo mochten we het logo van DWDD niet voorop het boek zetten. En in Noord-Holland is de gemeente Hollands Kroon even in de media geweest omdat ze het format van The Voice voor sollicitaties gebruikten. Maar je mag het gewoon gebruiken, was ook daar het oordeel van de rechter. Je hoeft geen goedkeuring van een omroep.
Wat kun je met het tv-programma Boer Zoekt vrouw?
Zo’n programma past goed bij slow management. BZV gaat over boeren die oer-Hollands leven en is wat format betreft heel simpel: niet fast dating maar slow dating, en is heel erg terug naar de basis. Zoals samen een boterhammetje eten aan de keukentafel. Vertaald naar het bedrijf komt dan de vraag boven: wat is nu eigenlijk de essentie van waar we in dit bedrijf mee bezig zijn? Zo draait The Voice of Holland om talentontwikkeling en in De Vloer Op (een improvisatieprogramma) is de boodschap om de stap te maken van praten naar doen. Stop met praten over klantgerichtheid of het nieuwe leiderschap, maar organiseer het actie-experiment in het werk. Aan de slag, de vloer op! Nederland van Boven is ook zo’n mooie metafoor. Ga eens ‘in een helikopter’ boven je eigen organisatie hangen en kijk dan eens naar het bedrijf. Het levert verrassende inzichten op.
U heeft deze metafoor nu zelf een aantal keer gebruikt in verandersessies. Wat is het effect op mensen?
Het levert verrassende nieuwe inzichten op. Je kijkt vanuit een totaal ander perspectief naar een vraagstuk en krijgt ook andere antwoorden. Als je vanuit De Keuringsdienst van Waarde, wat wij Keuringsdienst van Klantwaarden hebben genoemd, naar je dienstverleningsproces kijkt, stel je andere vragen en krijg je andere antwoorden. Jij kunt wel denken dat je high level klantwaarde biedt, maar ervaart de klant dat ook zo?
Bent u anders naar tv-programma’s gaan kijken?
Ik had al veel bewondering voor succesvolle tv-programma’s, maar dat is wel versterkt. Het is heel knap hoe bedenkers nagedacht hebben en op details letten. De studio is ook echt vergelijkbaar met een werkvloer. Ik vond het heel leerzaam om te zien hoe vakmensen televisie maken. Als je zo’n programma ontrafelt, dan zie je pas echt hoeveel praktische handvatten erin zitten om met zaken als cultuurverandering, ondernemerschap en klantgerichtheid aan de slag te gaan. Alles moet daarbij gericht zijn op het bereiken van een doorbraak.
