Op 29 maart zal Theresa May artikel 50 in werking laten treden. Het artikel geeft twee jaar de tijd om te onderhandelen, en dat is erg kort. De Brexit onderhandelingen zijn als het ontvlechten van een Perzisch tapijt. Een lange historie van verdragen moeten ontbonden en vervangen worden. Er is een mogelijkheid om het proces te verlengen, maar dat mag niet een uitgangspunt zijn, het is daarom aannemelijk dat er een transitieregeling komt. Om een goede basis te leggen is het onvermijdelijk om te onderhandelen over de onderhandelingen zelf. Het waar, wie, wat en hoe heeft een grote impact op het verloop van de onderhandelingen. De benoeming van EU onderhandelaar Michel Barnier vonden de Britten al een oorlogsverklaring. Deze liet zich al eens ontvallen dat de Franse taal gebruikt zou kunnen worden bij de onderhandelingen. Alleen al over het mandaat van Barnier wordt een speciale top georganiseerd ergens half mei. Het lijken allemaal randzaken, maar zij vormen het plaveisel voor het pad naar een bevredigende uitkomst.
Er is een enorme verscheidenheid aan belangen. In hoofdlijnen gaat het om vier kernvrijheden: die van vrij verkeer van personen, van goederen, van kapitaal en van diensten. Maar de belangen van de 27 landen lopen sterk uiteen. Juncker zegt deze belangen al verzameld te hebben en beweert dat de EU met één mond zal spreken. Dat lijkt vooralsnog een illusie. Maar Juncker’s grootste belang is dat er geen precedenten worden gecreëerd. Het is in zijn ogen alles of niets voor de Britten. Zo staan niet alle leden er in. Nederland heeft bijvoorbeeld meer belang bij een zachte Brexit dan bijvoorbeeld Italië. Onze handel met de Britten is een substantiële 7.6% van het BNP, veel groter dan dat van de Italianen.
En dan zijn er de cultuurverschillen die een rol gaan spelen, zeker als de tijd voortschrijdt en het onderhandelen moeilijker wordt. Binnen Europa is er een aantal markante cultuurverschillen. Onderzoeken hebben uitgewezen dat men in Centraal Europa over het algemeen meer procesgericht. Je kan verwachten dat men op zoek gaat naar duidelijkheid en realisme. De juiste volgorde van zaken. Fransen en Zuid- Europeanen zullen eerder geneigd zijn verontwaardigd te zijn. Die hechten aan de principes en de relaties. In hun ogen verraden de Britten het gedachtegoed van een Europese eenheid. Graag of niet wordt het dan: een harde Brexit. In Nederland zijn we meer koopmannen, we willen er samen uitkomen zodat we er allemaal beter van worden, ook de Britten. Ons belang is een zachte Brexit.
En dan zijn er de Britten zelf. Angelsaksen gaan voor het resultaat. May heeft al gezegd: liever geen deal dan een slechte deal. Je kunt verwachten dat zij willen opschieten en tot zaken willen komen. Britten zullen targets benoemen die door de betrokkenen worden ervaren als een uitdaging. ‘Screw it, let’s do it!’ is een bekende uitspraak van de Engelse ondernemer Richard Branson, ook als de ‘odds against us’ zijn. Ze zullen er manmoedig voor vechten. ‘Courage is being scared to death, but saddling up anyway,’ zeiden de Britten die pas aangekomen waren in het wilde westen. En een deel van de Britten is helemaal niet bang: bij de Brexiteers heerst zelfs een groot optimisme; ‘Europa heeft problemen die willen van ons af en zullen wel snel toegeven!’
Maar dan vinden zij 27 landen tegenover zich met hun eigen belangen en zeker ook hun eigen onderhandelingsstijl. Een formidabele taak voor Barnier om dat in goede banen te leiden. Ondanks de poging van Juncker om als een echte unie op te treden.
Luister ook naar dit interview met Jan Vincent Meertens over de Brexit bij Nieuws en Co, NPO Radio 1.
Jan Vincent Meertens is intercultureel ondernemer, adviseur, trainer en coach. Hij geeft praktische tips om zaken doen met mensen met een andere culturele achtergrond effectiever te maken. Zijn boek Do we have a deal? en trainingen geven inzicht in de verschillen die er zijn tussen de culturen en hoe dat inzicht de kans op succesvolle afspraken verbetert.
Over Jan Vincent Meertens
Jan Vincent Meertens heeft jarenlange ervaring met internationaal onderhandelen als ondernemer, expat en internationaal onderhandelaar. Hij is partner van cultureel instituut Itim International, gastdocent bij onder meer Nyenrode Business University en NHTV/Penn State University en werkt als trainer en adviseur voor onder meer de Europese Unie.
