Niet alleen organisaties hebben te maken met digitale aanvallen. Waarschijnlijk wordt jouw persoonlijke mailbox ook bestookt. Bij hacks denken we aan besmette systemen of objecten. Maar hoe zit het eigenlijk met ons zelf? Kunnen wij als persoon worden gehackt? Gebeurt dat misschien al, zonder dat we dat goed en wel beseffen?
Gezaghebbende instanties blijven ons onvermoeibaar waarschuwen. Zo concludeerde de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid een paar maanden geleden dat organisaties nog steeds succesvol kunnen worden aangevallen, met eenvoudige methoden. Dit leidt tot stevige politieke discussies, bijvoorbeeld over het uitbreiden van het 5G-netwerk met Chinese technologie. Alle waterkeringen worden immers aangesloten op dit netwerk. Allemaal best zorgelijk, maar toch ook wat ver van ons bed.
Een hack komt al een stuk dichter bij als het niet een extern systeem of object betreft, maar iets wat in je eigen lichaam zit. Bijvoorbeeld een pacemaker. Zo bleek een paar jaar geleden een half miljoen pacemakers van Amerikaanse makelij niet goed beschermd tegen hacks. Een digitaal beetje handige persoon zou zo maar de batterij kunnen laten leeglopen, of je hartslag op hol kunnen brengen. De Amerikaanse gezondheidsautoriteit FDA adviseerde alle dragers van zo'n pacemaker dan ook om een software-update in het ziekenhuis te laten uitvoeren.
We laten de hack nóg dichterbij komen. Wat als ons eigen brein wordt gehackt? En vrijwel continue? Niet door een hacker of criminele organisatie, maar door organisaties, politiek en media? Zonder dat we ons hiervan bewust zijn en adequaat reageren? Dit verontrustende fenomeen beschrijft hoogleraar klinische neuropsychologie Margriet Sitskoorn in haar nieuwste boek Hersenhack. Ze beschrijft hierin dat onze waarneming wordt gehackt, bijvoorbeeld met nepnieuws of alternatieve feiten. Zo ook ons angstsysteem, ons genotsysteem, en zelfs onze identiteit. Onze hersenen blijken eenvoudig te hacken en allerlei personen en organisaties maken daar dankbaar gebruik van. Niet in zozeer jouw belang, vooral in hun eigen belang.
Hoe kunnen we dit alles verklaren? De automatische informatieverwerking in onze hersenen is in de loop van duizenden jaren geëvolueerd. Die informatieverwerking was lange tijd ruim voldoende om passend te handelen. Echter, de software van ons oer-brein kan de huidige informatie overload niet meer goed aan. Denk aan al die prikkels en beelden, waar we ons alleen al via de smartphone dagelijks aan blootstellen ...
Het goede nieuws is dat we ons brein kunnen updaten, net als software. De hersenen zijn namelijk plastisch. Ze blijken gemaakt voor aanpassing en vooruitgang. Zo'n brein-update vraagt wel een persoonlijke inspanning: ga kritisch denken én durf te twijfelen. Daarbij hebben overheid en bedrijfsleven de verantwoordelijkheid om ons hierin te stimuleren en faciliteren. Bijvoorbeeld via het onderwijs. En door aanpassingen in de informatievoorziening, zodat die wel behapbaar wordt. Waarom? Om juist in de digi-maatschappij onze levens makkelijker, prettiger en misschien zelfs wel zinvoller te kunnen maken. Dit start door onszelf niet meer continue te laten hacken.
Over Martin van Staveren
Martin van Staveren is adviseur, auteur, docent en spreker. Hij ontwikkelde het gedachtegoed voor risicoleiderschap. Met zijn bureau VSRM helpt hij organisaties doelgericht om te gaan met risico’s én kansen in complexe situaties. Eerder schreef hij onder andere Risicogestuurd werken (2015), Risicoleiderschap (2018) en Iedereen Risicoleider (2020).
