En Richard Branson ging na het afbranden van zijn huis niet bij de pakken neerzitten maar greep deze crisis aan om op dezelfde plek een nog mooier en nog innovatiever huis te bouwen. ‘Een nieuwe stek die als een feniks uit de as van het oude huis zou verrijzen’, zo zegt Branson het in de proloog van Screw business as usual.
En, om toch maar even hard in een totaal andere realiteit te landen, op de vraag hoe men omging met de oorlog, antwoordden de inwoners van Damascus dat ze bezig waren om zichzelf en anderen zo goed en zo kwaad als het ging te voorzien van de noodzakelijke behoeften. ‘Het leven gaat door’ zei een koopman terwijl hij zijn waar uitstalde.
Nederland zit al een tijdje in een nogal lethargische fase, als gevolg van de maar voort etterende politieke en economische crisis. Maar er zijn tekenen dat men het zat begint te worden. En opvallend genoeg lijkt het juist die schier oneindige crisis te zijn die mensen weer in beweging zet. In de woorden van socioloog Jelmer Uitentuis in de Volkskrant: ‘Een economische crisis zet mensen ertoe aan op zoek te gaan naar creatieve en innovatieve mogelijkheden. Zij breken door het slachtofferschap heen.’ En vooral door de gevestigde orde! Een mooi voorbeeld is crowdfunding, een manier om los van vaak gevestigde partijen je droom of doel te verwezenlijken. Kijk even naar de kunstsector, zo adviseert Uitentuis. ‘Aanvankelijk manifesteerde de kunstsector zich met ‘de mars der beschaving’ als slachtoffer. Nu blijkt de sector heel vitaal te zijn en gebruikt hij zijn creativiteit om geld te verdienen.’ Via onder meer crowdfunding dus, en diezelfde creatieve houding zie je ook in andere sectoren, en telkens is het de crisis die mensen als het ware dwingt de gebaande paden te verlaten. If they won’t join you, beat them!
Niet klokkijken maar klokken maken. Dit centrale thema uit Built to Last is actueler dan ooit. Bouwen in plaats van slopen, investeren in plaats van bezuinigen, voortgang in plaats van teruggang. Dit waren in 2005 de dwingende adviezen van Jim Collins en Jerry Porras voor bedrijven om een toekomstbestendige organisatie neer te zetten. Maar ook of juist in 2013 zijn deze adagia nog altijd meer dan bruikbaar: bouwen dus, investeren, en voortgaan! En klokken maken, want blijven kijken op de bureaucratisch tikkende tijdklok van overheden en gevestigde industrieën houd je vast in de trance die lethargie heet.
‘Ondernemen is meer dan het hebben van een bedrijf. Iedereen krijgt als gevolg van de crisis te maken met onzekerheden. We zullen dus vaker beslissingen moeten nemen waarvan de uitkomst onbekend is. Dat is ook ondernemen in mijn ogen. Maar de crisis heeft ook positieve gevolgen. Veel ondernemers hebben het gevoel dat we een betere wereld aan het inrollen zijn. Op het omslag van Iedereen ondernemer staat niet voor niets: Wat nou crisis? Ondernemerschap kan je redden!’
Aldus ‘rasondernemer’ Arko van Brakel begin 2009. Vier jaar later, een nieuw boek (Ondernemen met Lef!) en een directiefunctie (De Baak) rijker zegt hij: ‘Je kunt Griekenland, Spanje en de banken wel overal de schuld van geven, maar dat lost niets op. Het enige dat je in handen hebt, is je eigen gedrag, communicatie, denken en handelen. De rest niet.’
Over Pierre Pieterse
Pierre Pieterse was tot februari 2022 hoofdredacteur van Managementboek Magazine.
