‘Zien jullie die gifpijltjes? Die geintjes die niet leuk zijn’

Waarom een boek?
Sandra: ‘Mensen zeggen de hele dag van alles tegen elkaar, maar als het verkeerd valt dan noemen wij dat Giftige communicatie. Wij kwamen het tegen in de dagelijkse praktijk van onze coaching en wilden graag wat laten lezen over dit onderwerp, maar er was niet zoveel over geschreven.’
Annemarie: ‘We zijn het concept van de giftige pijl wel tegengekomen bij de Amerikaanse psycholoog John Gottman die ontdekte dat giftige communicatie een splijtzwam is voor echtparen. Dat principe namen we als uitgangspunt en daarna zijn we gaan bouwen door veel te lezen en de ervaring in de praktijk te bundelen. Erg interessant om te doen want door het schrijven vorm je je inzichten.’

Wat doen jullie als je giftige communicatie tegenkomt?
Annemarie: ‘Het hoort bij werken en samenwerken, maar de vraag of het giftig is, beantwoordt de ontvanger. Wat is de bodem waarin het valt?’
Sandra: ‘Het is belangrijk om goed te onderzoeken welke wens er achter bepaalde opmerkingen zit. Vaak kom je al een heel eind met die te benoemen. Toevallig had ik gisteren een kennismaking met een team en de leden van het team hebben zelf niet door hoe giftig ze communiceren. Die gifpijltjes geven ons een handvat om samen de oorzaken te onderzoeken. Als ik ze tegenkom, zeg ik: zien jullie die gifpijltjes? Iedereen voelt dat het er is, van die geintjes die nét even verkeerd vallen.’

Vaak zitten er basisemoties achter die giftige pijlen, zo las ik. Levert het dan niet een heel pittig gesprek op als je daar over praat in een training?
Annemarie: ‘Het hoeft niet altijd heel groot te zijn, iemand kan ook toevallig heel ad rem zijn en daar iets te ver in gaan. Wat wij ervaren is dat door de term ‘giftige pijlen’ mensen inzicht krijgen in hun manier van communiceren en het effect daarvan.’

Waarom is het nodig om de giftige communicatie aan te pakken?
Sandra: ‘Als je het kan wegnemen dan geeft dat een hele nieuwe energie in zo’n groep. Er blijft een heel potentieel aan mogelijkheden onbenut als je de giftige pijlen in stand houdt. Als je je immers veilig voelt in een groep dan kan je veel meer brengen. De kwaliteit neemt dan echt toe.’

Hoe werkt dat eigenlijk in de praktijk? Komen mensen naar jullie toe met de vraag: we hebben lastig van giftige communicatie?
Annemarie: ‘Soms zijn het oude onbesproken zaken die spelen, iemand die een conflict heeft met een persoon die nu met verlof is bijvoorbeeld. We doen ook wel individuele gesprekken als er gedoe is tussen twee mensen. We hebben  het adagium: het ligt aan iedereen. Soms is één iemand de trigger, maar die trigger gaat af omdat er een gezamenlijk probleem is. Je doet het wel mét elkaar uiteindelijk.’

Sarcasme is een voorname vorm van giftige communicatie. Moet je dat er snel uithalen?
Sandra: ‘Het is wel menselijk, maar het gevaar is vaak dat mensen gaan vermijden er iets over te zeggen. Dus dan hanteert de ontvanger van de giftige pijlen een soort modus waarin hij of zij meegaat met de grappen, maar dan kom je nooit met de werkelijke gedachtes en emoties van mensen uit. Ook dat is een gedeelde verantwoordelijkheid.’

Is het altijd wel weg te nemen?
Annemarie: ‘Het wordt complex als iemand zegt: het interesseert me niets wat een ander ervan vindt, maar dat komt gelukkig bijna nooit voor.’

Vinden mensen het niet lastig om daar zo open over te spreken met elkaar. Het kan toch pijnlijk zijn, persoonlijk ook.
Sandra: ‘Als het lukt om ze te verleiden om open te zijn dan verbindt dat enorm. Ik had laatst een groep vrouwen en een van hen zei: ik ga zeker níét over persoonlijke dingen spreken. Later durfde ze dat toch en toen gebeurde er echt iets met die groep. Ze stond opeens niet meer alleen en daardoor groeide de groep ook.’

Geeft jullie dat voldoening als je het gedoe kan helpen wegnemen?
Sandra: ‘Er gaat soms echt een gevoel van opluchting door zo’n groep. En weet je wat ook belangrijk is? Dat je in plaats van gifpijlen wat gouden pijlen gooit. Dus geen sarcasme of plagerijtje, maar een oprecht compliment.’

Ik las in jullie boek dat het soms kan werken om niet alles uit te spreken.
Annemarie: ‘Wij hebben daar ook over nagedacht en kwamen met drie simpele vragen als je twijfelt of je iets met de giftige communicatie moet doen; zit het mijn eigen functioneren in de weg, is het nodig om als team te groeien, en als derde: staat het de taak van het team in de weg?
Sandra: ‘Wij werken onderling veel samen en bij ons hoeft ook niet alles gezegd te worden. Soms ben je gewoon even moe. Alleen als het opstapelt dan ga je het bespreken. Je moet een serieuze afweging maken of het nodig is.’

Jullie hebben dus onderling ook nog wel eens iets giftigs?
Sandra: ‘Zeker, wij houden wel altijd een schoonmaak. Als we bijvoorbeeld samen iets hebben gedaan dan zeggen we: zijn er nog open eindjes? Dat kan thuis ook wel goed werken trouwens, probeer het eens!’

Is het uiteindelijk niet onvermijdelijk als je mensen acht uur per dag bij elkaar zet dat je giftige communicatie krijgt?
Sandra: ‘Zeker, want mensen verschillen nu eenmaal. En mensen pleiten er vaak voor om het goed te houden door iets niet zeggen dat wél belangrijk is. Daar wordt het meestal niet beter van.’

Tijdens het schrijven kom je vaak op nieuwe ideeën. Jullie ook?
Sandra: ‘Ooit zou ik nog wel eens een  boek echt voor teams willen schrijven want dat is zo interessant. Alleen het werken met een team is al complex, laat staan dat op papier zetten. Er zitten immers zoveel elementen in.’