Leiderschap is niet alleen het schrijven van rapporten, het strooien met geld, het benoemen van veel dezelfde mensen als minister en staatssecretarissen en het aansturen van ministeries die nog steeds bemenst worden met veelal dezelfde mensen die zitten te wachten op richting en sturing naar een nieuwe toekomst. Het betekent vooral verantwoordelijkheid nemen voor de ecologie, onze aarde, onze maatschappij in de setting van Europa en de wereld. Ik spreek over toekomstmakers en niet over toekomstige leiders. Nu is het belangrijk leiders te hebben die vormgeven aan die toekomst, die nu start. Iedereen kan toekomstmaker zijn.
Elementen
Omdat mijn boek spreekt over leiderschap voor toekomstmakers vanuit ecologische intelligentie is het belangrijk om te weten welk leiderschap ik daar onder versta, wat de ecologie omvat en ecologische intelligentie en hoe je dat kunt aanwakkeren in jezelf.
In dit verband gaat het te ver om dat allemaal uit te leggen, maar in mijn boek kom je drie belangrijke elementen tegen:
Leiderschap- Ecologie - Ecologische intelligentie
Bovendien geef ik voorbeelden van ecologisch intelligent gedrag en daag ik de lezer uit om een persoonlijke classificatie in te vullen. Ook geef ik een tegengeluid en inzicht in een fractie van de bronnen die er zijn, ter aanmoediging dat verantwoorddelijken hun eigen bronnen gaat raadplegen om zelf tot conclusies te komen. Niet napapagaaien wat commissies en onderzoeken allemaal zeggen, maar zelf op onderzoek uitgaan om te bepalen wat de juiste keuzes zijn.
Begrenzing van onze biosfeer
De context van deze drie elementen is dat we leven binnen de begrenzing van onze biosfeer, het gedeelte van de aarde waar leven mogelijk is. En deze biosfeer wordt, door de manier waarop we leven en consumeren veel geweld aangedaan. Een gezonde biosfeer is van levensbelang, zeker nu we weten dat we inmiddels 65% (bron: Global footprint Network National footprint Accounts 2020) van de grondstoffen van onze aarde hebben verbruikt. Niet alleen de reductie van CO2-uitstoot is belangrijk maar ook de realisatie dat ons huidige consumptie- en leefpatroon ons en de generaties na ons schaadt. Dat vraagt leiderschap vanuit bewustwording dat zich niet alleen richt op het verdienen van geld maar vooral op behouden en zekerstellen van de biosfeer vanuit een ander perspectief dan we gewend waren.
Het wordt inmiddels door velen onderschreven, dat we leven we in een kwetsbaar dynamisch evenwicht. Niet alleen met andere levensvormen maar ook met onze natuurlijke omgeving.
EGO denken
We hebben allemaal geleerd dat de mens aan het einde van de voedselketen staat en dat gegeven heeft ons een gevoel van superioriteit gegeven over alles wat leeft en alles wat de aarde ons te bieden heeft. Het is een houding van arrogantie en macht waarbij wij de aarde en alles wat daarop leeft ondergeschikt hebben gemaakt aan ons zijn. Het is EGO denken van de bovenste plank. Wie het boek van Professor Anne Sverdrup-Thygerson, ‘Op de schouders van de natuur’ leest, zal leren dat nederigheid ons beter past.
Beheerder
De werkelijkheid is inmiddels wel doorgedrongen dat het anders moet. Maar dan ook echt anders en niet een herhaling van zetten of oplossingen binnen een denkkader waarin de problemen zijn ontstaan. Dat is mijn vrees voor het nieuwe kabinet, dat zij met hun nieuwe elan oplossing verzinnen vanuit een bestaand denkkader: de neoliberale economie.
Het nieuwe denkkader moet zijn de ecologische economie waarin natuur de meest centrale plaats inneemt.
De mens maakt deel uit van deze leefwereld en van het ecologisch systeem. Als dat denken dieper tot ons doordringt dan beseffen we dat wij niet alleen gebruiker zijn van wat de aarde ons verschaft, maar ook beheerder. En dat we als zodanig zijn ‘aangesteld’ om ons leefsysteem optimaal te onderhouden en te preserveren.
De Earth Overshoot Day, dat is het moment in een jaar waarop de mens alle natuurlijke bronnen heeft verbruikt die de aarde in een jaar kan leveren, valt steeds vroeger. De dag waarop we roofbouw gaan plegen op onze aarde daarmee ook. En als we in dit tempo doorgaan dan houdt het een keer op en zullen we geconfronteerd worden met een onomkeerbaar tekort. En dan zijn we mogelijk te laat om het tij te keren.
EcQ
In mijn boek neem ik je mee in een leiderschapsfilosofie die nodig is om het tij te keren. Tevens wil ik je daarbij inzicht verschaffen dat we daarvoor een ander intelligentieniveau moeten aanspreken: EcQ (spreek uit eccu) dat staat voor Ecologische Intelligentie, en zal ik dit koppelen aan de andere intelligentieniveaus.
Ook schets ik een beeld van wat ik zie als onze ecologie en welke aspecten deze bevat. Want alleen als we rekening houden met al deze aspecten zullen we in staat zijn de aarde te herstellen zodat generaties na ons daar ook hun vruchten van kunnen plukken.
Ik ben, voor zover ik weet, de eerste die het begrip EcQ hanteert, maar niet de eerste die spreekt over ecologische intelligentie. In 2009 verscheen het boek van Daniel Goleman onder de Engelse Titel Ecological Intelligence, en in datzelfde jaar in Nederland onder de titel Groene intelligentie. Het kreeg weinig aandacht. Daniel Goleman vult zijn boek met een psychologische oplossing en voorbeelden hoe het ook kan, zonder dat hij een duidelijke definitie of betekenis geeft aan het begrip ecologische intelligentie. Dat poog ik wel te doen in mijn boek. Ik geef het een duiding, in navolging van de andere intelligentieniveaus en hang er een definitie en betekenis aan.
Bovendien zet ik het in relatie tot de andere intelligentieniveaus. Dat doe ik bewust omdat alle niveaus met elkaar samenhangen en een tijdsvolgorde in ontwikkeling hebben waardoor er ook een tijdsvolgorde van ecologisch bewustzijn is ontstaan. Alle niveaus maken ons tot een volledig en volwaardig mens die in staat geacht mag worden zijn/haar verantwoordelijkheid te pakken op het niveau van de ecologische intelligentie.
In dit boek laat ik ook het ‘tegengeluid’ horen. Mensen, waaronder wetenschappers en wetenschapsjournalisten, die een andere mening zijn toegedaan en aan willen tonen dat de aarde zichzelf wel redt, zonder hulp van de mens. Welk stroming jij ook aanhangt, het maakt ecologisch intelligent leven relevant.
Leefwereld
Misschien denk je ‘het loopt wel los’ met de ecologie of dat dit een taak van de overheid is. Ik zie het als ons aller verantwoordelijkheid omdat het om onze leefwereld gaat. Mijn boek wil bijdragen aan dat besef en aan een ecologische economische leefstijl. Daarbij roep ik ook verantwoordelijken op ons daarbij te helpen door hun focus te verleggen van de neoliberale economie naar een ecologische economie en verduidelijking van wet- en regelgeving te verschaffen alsook een andere classificering te gebruiken die ons helpt in te zien of dat wat wij kopen veilig is of schade aanricht.
Onze nieuwe toekomst begint iedere dag opnieuw!
Over Daan Fousert
Daan Fousert is ruim 40 jaar werkzaam in het vakgebied personeelsmanagement en organisatie-ontwikkeling (P&O) en leiderschap. Voor hem heeft de balans tussen mens en bedrijf in zijn vak altijd centraal gestaan en hij heeft zijn verbazing nooit onder stoelen of banken geschoven dat leidinggevenden zich niet beter bewust zijn van het zakelijk nut van de factor mens.
