In ons Handboek procesbegeleiden voor teamcoaches schrijft Karin de Galan in het voorwoord: Procesbegeleiden is soms net magie. De magie zit hem erin dat wij, procesbegeleiders, in teams zichtbaar maken wat net niet zichtbaar is. In de titel lees je een werkwoord: procesbegeleiden. Het boek gaat dus over een activiteit. Die activiteit is het doen van hier-en-nu interventies. Interventies die je in een split second moet formuleren, op basis van een observatie of gevoel van jou. Procesbegeleiden wordt gedaan door teamcoaches, trainers en soms zelfs door leidinggevenden. In ons boek gaan we in op wat de magie van het procesbegeleiden is.
Een deel van de magie is, dat je balans houdt in het continue spanningsveld waar je met het team in zit.
Het spanningsveld bestaat uit drie soms tegenstrijdige krachten:
- de autonome teamdynamiek. Het team ontwikkelt zich in een bepaalde richting en doet dat ook zonder dat jij als procesbegeleider iets doet.
- de ontwikkelopdracht. Het doel van de teamcoaching of het ontwikkeltraject. Dit doel geeft een duidelijke richting aan wat je te doen hebt als procesbegeleider.
- jouw persoonlijke stijl met jouw persoonlijke behoeftes en voorkeuren. Deze persoonlijke stijl kleurt je observaties en gedrag als procesbegeleider.
Wanneer je als procesbegeleider een team begeleidt richt je je dus in eerste instantie op je inhoudelijke ontwikkelopdracht. Terwijl je daar mee bezig bent, gebeurt er iets in de dynamiek waardoor je niet verder kan met de inhoud van het gesprek of de oefening. Je ziet bijvoorbeeld dat inhoudelijke standpunten zich verharden, dat er kampen ontstaan, of je ziet dat niet elk teamlid even gemotiveerd meedoet aan de teamsessie. Signalen dat er iets aan de hand is.
Als procesbegeleider heb je altijd een keuze: doe ik wel iets of doe ik niks. Heel vaak is niks doen een prima optie. Maar soms kom je niet verder met je ontwikkelopdracht en dan moet je wel interveniëren. De interventie die je kiest moet helpend zijn aan je ontwikkelopdracht. Vaak zien wij teamcoaches de diepte induiken zonder de ontwikkelopdracht voor ogen te hebben. Dan moet ‘alles' maar eens op tafel komen. Dan ontstaat er teamtherapie. Zulke sessies zijn vaak heftig emotioneel, bekende disfunctionele patronen komen op tafel en het is maar de vraag of je verder komt met de ontwikkelopdracht. Vaak niet.
Een ander deel van de magie is dat je vanuit het spanningsveld, een bewuste keuze hebt waar je wel en waar je niet met het proces werkt. En waar je het wel doet, dat je daar concrete interventies hebt die je kan maken. Allemaal met een andere aanleiding, allemaal met een andere aanpak, allemaal met hetzelfde doel voor ogen; het werken aan het ontwikkeldoel van het team.
Zo beschrijven we in het boek zeven procesinterventies voor zeven veel voorkomende situaties in de begeleiding van teams:
Inhoudelijke discussies lopen vast:
1. Er zijn verschillende standpunten - Verbindende procesinterventie
2. Iemand blijft volharden in zijn standpunt - Verdiepende procesinterventie
Er is opvallend of verstorend groepsgedrag:
1. ‘Onschuldig' gedrag valt jou op - Ontschuldigende procesinterventie
2. Een teamlid vertoon ineffectief gedrag - Openleggende procesinterventie
3. Door gedrag van het team is het doel niet haalbaar - Confronterende procesinterventie
Er zijn persoonlijke aanvallen in het team:
1. Iemand reageert emotioneel op een ander - Individueel ontschuldigende procesinterventie
2. Iemand uit rechtstreekse kritiek op jou - Kritiek oplossende procesinterventie
Met dit boek hebben we voor iedereen die wil werken met wat nét niet zichtbaar is in teams, houvast willen geven om de magie van het procesbegeleiden beter in de vingers te krijgen. Want wat voor anderen misschien magie lijkt, blijkt een heuse professionele vaardigheid te zijn. Geen magie dus, maar wel magisch om als teamcoach en procesbegeleider goed te kunnen.
Jaco van der Schoor is organisatiepsycholoog en expert op het gebied van teamontwikkeling. Hij is directeur/eigenaar van Mensen in Bedrijf. Hij adviseert en begeleidt managementteams van grote organisaties op het gebied van samenwerking. Daan V. Rookmaaker begeleidt behalve teams ook vaardigheidstrainers in hun ontwikkeling. Daan is eigenaar van Leading Edge Training. Daan en Jaco van der Schoor zijn oprichters van de School voor Procesbegeleiden. Ze zijn de auteurs van Handboek procesbegeleiden voor teamcoaches.
Over Jaco van der Schoor
Jaco van der Schoor is organisatiepsycholoog en expert op het gebied van teamontwikkeling. Hij adviseert en begeleidt managementteams van grote organisaties op het gebied van samenwerking.
