Een praktijkcase: de Poolse Jacek Malecki werkt voor Toshiba, en krijgt promotie. Nu geeft hij niet alleen leiding aan Europeanen en Amerikanen, maar opeens ook aan Japanners. Zijn managementstijl is gebaseerd op ieders persoonlijke doelen en hij vertelt in 1-op-1-tjes ieder Japans staflid wat hij van hem/haar verwacht, diens korte en lange termijndoelen en de gerelateerde individuele bonusregeling. Het valt hem wel op dat er veel vragen over ‘randzaken’ worden gesteld, maar toch denkt hij het allemaal goed uitgelegd te hebben. Echter, als hij na een paar weken terug is in Japan, ziet hij dat de werkverdeling heel anders is dan hij had geregeld, en helemaal niet meer overeenkomt met de individuele doelstellingen en bonusregelingen. Zijn team heeft eerst heel veel tijd besteed om met elkaar te praten over ieders taken, hebben daar de ‘big picture’ uit afgeleid, en hebben toen zelf een werkverdeling gemaakt. De individuele bonusregeling blijkt al helemaal niet te werken. Japanners werken ‘holistisch’ terwijl Europeanen en Amerikanen ‘specifiek’ werken.
Het boek The Culture Map bestaat uit 8 hoofdstukken die elk een cultureel aspect behandelen waar je in het internationale zakenleven tegen aan loopt: 1. Communiceren (context, al dan niet tussen de regels door lezen of luisteren), 2. Evalueren (direct of indirect negatieve feedback geven), 3. Overtuigen (principe- of toepassingsgericht), 4. Leidinggeven (egalitair of hiërarchisch), 5. Beslissen (consensus of top-down), 6. Vertrouwen (taak- of relatie-gebaseerd), 7. Het oneens zijn (al dan niet confronteren) en 8. Plannen (lineaire of flexibele tijd).
Er worden 38(!) landen gebruikt om die culturele verschillen toe te lichten, waarvan Nederland er één is en de overige landen goed verdeeld zijn over de rest van de wereld (Canada, US, Mexico, Brazilië, Peru, Argentinië, Denemarken, Zweden, Noorwegen, Finland, UK, Polen, België, Duitsland, Zwitserland, Frankrijk, Portugal, Spanje, Italië, Tsjechië, Turkije, Rusland, Israël, Iran, Saudi-Arabië, Singapore, Filipijnen, Indonesië, India, Thailand, Korea, China, Japan, Kenia, Nigeria, Ghana, Australië). Je vindt dus altijd iets van je gading!
Het Engelstalige boek uit 2014 is (nog) niet in het Nederlands vertaald, maar prima te lezen zonder woordenboek. Het geeft in elk hoofdstuk een stukje theorie, meerdere praktijkvoorbeelden, een schaal waarop een selectie van de 38 landen gerangschikt staan, en tips hoe je deze cultuurverschillen kunt aanvliegen, ongeacht uit welke cultuur je zelf komt. Een van die tips is altijd om in een internationaal team éérst iedereen bewust te maken van de mogelijke cultuurproblemen, en dat kan dus prima met dit boek.
Een mooi voorbeeld komt uit het hoofdstuk Overtuigen. In de VS begin je (als adviseur) in een presentatie met de toepassing: je aanbevelingen en je tips hoe deze te implementeren. In Duitsland kun je beter starten met de principes: hoe je je onderzoek hebt aangepakt, wie je hebt gesproken, welke theorieën eraan ten grondslag liggen. Maar wat als je een internationaal team / publiek hebt, met deelnemers uit Duitsland èn de VS? Begin dan met uit te leggen waarom Overtuigen in allerlei culturen anders werkt. Dit zorgt voor bewustwording. Gebruik ook een ‘brug’: geef bijvoorbeeld veel verantwoordelijkheid aan een collega die in beide culturen heeft gewerkt. Begrijp de cultuur van een ander en pas je daaraan aan. Doe je presentaties bijvoorbeeld zo: een beetje principes, daarna een beetje toepassingsgericht, dan weer wat principes. Beide culturen worden zo een beetje tegemoetgekomen, en als ze zich bewust zijn van de cultuurverschillen, zullen ze dit zeer waarderen. Wees geduldig en flexibel. Om cross-cultureel effectief te worden moet je veel tijd uittrekken!
In het boek is vrij veel overlap tussen de theorie en de verschillende voorbeelden die worden gebruikt over de vorm waarin de cultuurverschillen zich kunnen manifesteren. De voorbeelden maken het boek levendig, maar het is soms wel wat te veel van hetzelfde. Leuk is wel dat de voorbeelden altijd worden gegeven vanuit de extremen (bijvoorbeeld negatieve feedback: hetzij heel indirect, hetzij heel direct), dus uit welke cultuur je ook komt, je herkent jezelf in de verhalen.
Ik wilde dat ik The Culture Map had gelezen voordat ik aan mijn internationale carrière begon! Maar ja, toen was het nog niet geschreven. Heel veel situaties zijn zeer herkenbaar voor me: hoe doe je een audit in Japan en vertel je ze wat te verbeteren (zonder gezichtsverlies voor hen)? Hoe ga je om met een baas uit de VS (‘ik hoef jou niet uit te leggen waarom ik dit beslis’)? Hoe vaak ga je uit eten met je gastheren? En (hoeveel) drink je dan? Dit boek geeft de antwoorden en ook de achterliggende redenen voor bepaald gedrag, zodat je zelf ook hierop kunt voortborduren. Supernuttig voor iedereen die met collegae of klanten uit andere landen werkt, en wie doet dat tegenwoordig niet?
Over Elly Stroo Cloeck
Elly Stroo Cloeck is project- en interim-manager op het gebied van Finance, Internal Audit en Risk Management. Daarnaast schrijft ze recensies en samenvattingen van managementboeken.
