Wie kent het niet? Een organisatie wil de mening van haar medewerkers inventariseren en besluit om een vragenlijst op te stellen en die in te laten vullen om zo de meningen te peilen van alle betrokkenen. Een veel voorkomend verschijnsel, dat - zo schat ik in - vaker teleurstelling oplevert dan dat het goed doet. Kilian Bennebroek Gravenhorst laat treffend zien dat het werken met vragenlijsten meer behelst dan het bedenken van de vragen en het uitwerken van de resultaten.
Allereerst beschrijft hij in 'Beweging in veranderende organisaties' waarop de methode van 'survey-feedback' zich richt, namelijk op die van complexe veranderingen. Hij ziet het werken met vragenlijsten als een veranderaanpak, een interventie die een organisatie kan gebruiken wanneer zij samen met haar medewerkers veranderstappen wil zetten. Dat is een belangrijk uitgangspunt, omdat het werken met vragenlijsten eerder gekoppeld wordt aan een top down-aanpak, waarbij de resultaten sturingsinformatie opleveren voor het management.
De auteur - die zijn promotieonderzoek hieraan gewijd heeft - prefereert daarentegen de zogenaamde 'ontwikkelbenadering'. Een benadering waarin het management samen met de medewerkers het veranderpad bewandelt. Deze aanpak staat lijnrecht tegenover de ontwerpaanpak, waarin een hiërarchische scheidslijn aanwezig blijft en de veranderingen volgens een spoorboekje verlopen. De waarde van 'Beweging in veranderende organisaties' is voor mij erin gelegen dat de auteur er duidelijk in slaagt om te laten zien dat naast de inhoudelijke kant (het wat) er ook een proceskant (het hoe) van het werken met vragenlijsten is.
Die laatste kant wordt vaak vergeten, met alle kwalijke gevolgen van dien. De auteur ziet het werken met vragenlijsten als een geschikt middel om verbinding aan te brengen tussen leren, veranderen en sturen. Hij onderscheidt daarbij twee centrale elementen: het verzamelen van gegevens en het terugkoppelen. Beide elementen licht hij uitvoerig toe.
Dit boek is niet bedoeld om vragen op te leren stellen. Dat wordt verondersteld bekend te zijn bij de lezer. Wel reikt het heldere stappen aan om het werken met vragenlijsten tot een succes te maken. U krijgt leerzame fouten voorgeschoteld, afkomstig uit de adviespraktijk van de auteur. Gelukkig toont de auteur vervolgens hoe het wél moet, zodat u uw eigen praktijkervaringen kunt toetsen aan de gewenste werkwijze.
Verhelderend is de casus die de auteur heeft opgenomen waardoor u de beschreven theorie kunt vertalen naar de praktijk. Al met al een zeer nuttig boek over een zeer specialistisch onderwerp.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.