Laloux heeft een eigen kleurentheorie opgesteld waarbij de kleur cyaan van de hoogste orde is. Lezers die bekend zijn met de theorie van Spiral Dynamics zullen veel herkennen. Maar het is Laloux niet begonnen om een typering te geven van wat is, maar vooral wat we ermee zouden kunnen. Een inspirerend boek dat uitdaagt om een ander paradigma aan te nemen dan het gebruikelijke beheers- en controldenken.
Het boek opent door kort de verschillende kleuren (lees: waarden) te typeren. Zo worden achtereenvolgens de kleuren rood (impulsief), amber (conformistisch), oranje (prestatiegericht) en groen (pluralistisch) besproken.
Cyaan is de kleur die na groen komt en die Laloux ook wel aanduidt met ‘evolutionair’. De term cyaan heeft Laloux geleend van Ken Wilber, de filosoof onder andere bekend van het boek ‘Een beknopte geschiedenis van alles’.
Het cyane wereldbeeld wordt door Laloux als volgt weergegeven: mensen die luisteren naar hun innerlijke stem en gaan waar het leven hen roept, die zich losmaken van het ego en een gemeenschapsgevoel hebben.
Om de cyane waarden nader uit de doeken te doen, vertelt Laloux het Nederlandse verhaal van organisatie Buurtzorg dat geleid wordt door Jos de Blok. De lezer ziet waar dit bedrijf vandaan kwam, waar het naar toe ging, en wat het succes bleek te zijn. Buurtzorg is inmiddels hèt voorbeeld dat in veel boeken en op congressen en seminars wordt opgevoerd. Een organisatie waarbij niet de schaalvergroting voorop staat maar de client. Onder dit kleine zinnetje blijkt veel te hangen, zo legt Laloux uit. Dat is meer dan lippendienst in termen van: ‘bij ons staat de client centraal’. Veel vanzelfsprekendheden uit het managementparadigma vinden daar niet langer plaats zoals: tijd is geld, planning boven de client, financiën moeten op orde, etc. Het managementparadigma is verruild voor cyane waarden waarbij menselijke behoeften, verlangens en capaciteiten centraal staan.
In een dergelijke organisatie, zo stelt de auteur, is geen plaats meer voor een hiërarchische aansturing. De cyane organisatie kent daarom volgens Laloux drie doorbraken: zelfsturing, heelheid en een evolutief doel. Buurtzorg blijkt van alle organisaties het meest ver te zijn met betrekking tot deze doorbraken. We lezen dat wanneer Jos de Blok advies wil hebben over iets van de leden hij dat doet via een blog. De volgende dag reageert men daarop, en dezelfde avond neemt De Blok er een beslissing over. Een beslissing binnen 24 uur. Geen vergaderingen dus omdat de tijd voor de client is bedoeld.
Deze drie doorbraken worden uitgebreid toegelicht in het boek. De illustraties in de vorm van kleurige tekeningen zijn ondersteunend bij het betoog van de auteur.
Natuurlijk vraag je je af hoe reëel dit alles is, heb je twijfels of de voorbeelden niet mooier zijn gemaakt om het commerciële succes van het boek te vergroten en of dit allemaal wel kan voor organisatie X of Y. Maar misschien zijn dat de verkeerde vragen, falsificeren is goed, maar het ultieme bewijs zoeken zal er nooit zijn. Organisaties die hiertoe over gaan, zullen dit doen omdat ze erin geloven, omdat het bij hun past, omdat ‘het klopt’.
Natuurlijk is het zeer moeilijk om in een bestaande organisatie iets dergelijks in te voeren. Maar de voorbeelden die Laloux beschrijft zijn niet van achter zijn bureau beschreven, ze komen uit de praktijk. Het gaat om de moed hebben ergens in te geloven en er naar te handelen en de moed hebben om ergens mee te stoppen. Het bleek dat geen van de organisaties die Laloux onderzocht een strategisch document hadden. Wat ze wel deden was dat ze ‘aanvoelden’. Ze hadden een antenne weten te ontwikkelen om aan te voelen wanneer er iets nodig was. Geen checklist of Smart geformuleerde doelen, nee zelf in the lead en eigenaarschap vertonen.
Ik vind het een inspirerend boek dat laat zien dat diverse bedrijven een enorme stap gemaakt hebben om het ècht anders te doen. Het boek roept om tot een revolutie, een paradigmawisseling, een disruptie. Maar zoals wetenschapper Kuhn ons al leerde, paradigma’s zijn niet te vergelijken, ze zijn ‘incommensurabel’: onvergelijkbaar. De mensen in de cyane organisaties zullen zich hier niet mee bezig houden, Laloux wellicht. Maar zijn missie staat op de kaart om op weg te gaan naar een cyane organisatie die vooral ingewikkelde dingen wil afleren en het simpeler wil doen.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.
