Werk in uitvoering

In een attractief vormgegeven boek beschrijven Alieke van der Wijk en Henk van der Steen, beide van Troje Training en Theater, de basisspelregels van het improvisatietheater. Zij koppelen die met veel voorbeelden aan ons dagelijks leven, met name aan het leven en werken in organisaties. Veranderen is in het denken van de improvisatieartiest een constante. En omdat het steeds weer anders is wat ons overkomt, is het handig verstand te hebben van veranderen en improviseren. 'Iedere dag schrijft de improvisatiekundige z'n eigen script op basis van wat hij in het hier en nu tegenkomt', schrijven de auteurs. Dat vraagt om beheersing van een paar spelregels (de Troje Tips), die de basisprincipes betreffen van improvisatietheater, zoals zeg 'ja en...' in plaats van 'ja, maar...', zoek het gevaar op en laat de ander schitteren. Aan elk basisprincipe wijden de auteurs een hoofdstuk. Ieder hoofdstuk begint met een kantoorscène met Irma als hoofdrolspeelster. Hierin wordt een herkenbare situatie uitgebeeld. Na de uitleg van het basisprincipe volgt dezelfde scène opnieuw, maar nu met toepassing van het beschreven basisprincipe. Het verschil in benadering wordt snel duidelijk. En elk basisprincipe wordt verhelderd in een paragraaf '...op de werkvloer'. Zo blijft het geen theaterkunstje. Bij het basisprincipe 'zoek het gevaar op' beschrijven de auteurs een bijzonder praktijkvoorbeeld van Southwest Airlines. In plaats van de saaie standaardveiligheidsinstructie iedere vlucht op te ratelen, voert het cabinepersoneel tegenwoordig een hele act op. Rap en zang maken de veiligheidsinstructie een waar stukje entertainment, met als resultaat dat de passagiers wel echt opletten en luisteren. Met applaus worden de optredens beloond. Op YouTube zijn hier zelfs filmpjes van geplaatst. Daar kan geen reclamebureau tegenop. Je moet natuurlijk wel even durven, maar als je kunt rekenen op de steun en hulp van collega's dan is de angst voor het optreden al gauw verdwenen. Het is vooral een kwestie van doen. Je voelt het verschil vrijwel meteen. Probeer maar eens een dag geen 'ja, maar...' te zeggen. Het zal even wennen zijn als iets niet helemaal uitpakt zoals jij het voor ogen had, maar het is ook een goede uitkomst, die op een veel prettigere manier wordt bereikt, met misschien zelfs een kwalitatief betere oplossing. Dit is nou niet de set levensregels die je in de bedrijfskundeboeken aantreft, hetgeen dan ook tot gevolg heeft dat het improvisatievermogen van veel organisaties vrijwel tot het minimum is gedaald. Met vooraf bedachte scripts en procedurehandboeken probeert men het hoofd boven water te houden. En met macht en geweld probeert men de werkelijkheid passend, planbaar en beheersbaar te maken, naar hun procedures en scripts. Erg goed wil dat echter niet lukken. Gelukkig hebben veel organisaties ergens in hun gelederen nog wel wat improvisatietalent rondlopen. Dat zijn van die mensen die zich niet aan de gebaande paden houden en die durven af te wijken van procedures en voorschriften. Het zijn de mensen die zelf nog durven te twijfelen en denken en op basis van hun (eigen) levenswijsheid oordelen wat er moet gebeuren. Voor de procedurevolgers en het andere vinkvee zijn zij anarchisten, activisten, ordeverstoorders of onrustzaaiers. Zonder deze improvisatietalenten zouden vele organisaties echter volledig vastlopen. Bekende improvisatieartiesten zijn de acteurs van het bekende televisieprogramma De Lama's. Het plezier, de humor en de kunde waarmee deze mensen met elkaar op het podium werken, is aanstekelijk en voor velen een genot om naar te kijken. Het publiek doet dan ook graag mee. De spelregels van het improvisatietheater herkent u gemakkelijk als u improvisatieartiesten aan het werk ziet. U kunt uzelf en uw collega's oefenen in het toepassen van de spelregels. De auteurs hebben ieder hoofdstuk voorzien van eenvoudige oefeningen. Het bijzondere van dit boek is echter de koppeling die de auteurs maken tussen de organisatiekunde en de realiteit van de werkvloer. Nog niet eerder ben ik een Nederlandstalig boek tegengekomen dat deze koppeling maakt. De oefeningen zijn helder uitgelegd en je kunt ieder principe vrijwel meteen toepassen. Oefening baart kunst als we Van der Steen en Van der Wijk mogen geloven. Let op: improvisatievermogen laat zich niet managen. Uw leven overigens ook niet. U kunt volgens mij wel proberen uw leven goed te organiseren en daarmee zelf de regie over uw lot houden. Dit boek kan u daar prima bij helpen. Improviseren als levenskunst, omdat het leven nooit af is en daarom niet gepland kan worden. Elke dag in ons leven is werk in uitvoering!