Voor wie met enige regelmaat LinkedIn bezoekt is Danny Mullenders waarschijnlijk geen onbekende. In 2017 begon hij er verhalen en reflecties vanuit zijn assessment- en coachingpraktijk te delen, wat leidde tot een flinke schare volgers. De vele reacties op zijn posts inspireerden hem tot een bundeling in een boek. Waarom een boek? ‘Eenvoudigweg omdat ik van boeken hou. Boeken hebben mij altijd zoveel gebracht: kennis, inzicht, verbeelding, taal en nog veel meer’. Dat is precies wat Danny ook met zijn eigen boek doet.
Speels en toegankelijk
Wat mij opvalt is hoe vorm en inhoud van dit boek met elkaar samenvallen: speels en toegankelijk. Neem alleen al de subtiele afbeelding op de voorkant, vormgegeven door Jessica Wieberdink. Je ziet iemand die zelf de touwtjes doorknipt. Touwtjes waar ongetwijfeld iemand anders – een leidinggevende? – aan trekt. Om zo zelf de regie over het eigen werkleven in handen te nemen. Want ‘zekerheid boven vrijheid verkiezen is het recept voor kolossale moeilijkheden’, zoals één van de 99 verhalen leert.
Kiezen
Maar toch. Steeds weer ligt het veelal onbewuste kiezen voor vermeende zekerheid op de loer. Dit blijkt uit veel van de praktijkverhalen. Die spanning tussen zekerheid en onzekerheid, vaak met angst gepaard, loopt als een rode draad door het boek. Een andere constante vormt een drietal psychologische basisbehoeften, die elk mens nou eenmaal heeft. Dit zijn de behoefte aan veiligheid of geborgenheid, aan autonomie en aan erkenning. Onvervulde basisbehoeften kunnen, samen met die drang naar zekerheid in ruil voor vrijheid, nogal eens leiden tot disfunctioneel en soms zelfs destructief gedrag. Voor jezelf, of voor de ander. Hier kom ik nog even op terug.
Kleur bekennen
De 99 verhalen zijn ondergebracht in tien delen, waarbij de auteur in het eerste deel zelf kleur bekent. Immers, ‘De ene psycholoog is de andere niet’. De drie principes die Danny kleuren zijn aandacht als bron van verbinding, en/en denken om weg te blijven ‘van absolute waarheden als goed-of-fout-denken’ en dat er altijd iets te kiezen valt. Ook al leidt dat laatste soms tot ‘kiespijn’, een nieuwe invulling van een oud begrip.
Levenslessen
Verwacht geen heldere structuur in de tien delen van het boek. Dat was volgens mij ook niet de bedoeling, want ‘het boek is zo opgebouwd dat je het op iedere willekeurige pagina kunt openslaan en lezen’. Zo kun je je 99 dagen lang trakteren op één random levensles per dag. Wel zal je ervaren dat elk deel een thema heeft, dat telkens kort wordt ingeleid, samen met een pakkende illustratie. Denk daarbij aan de noodzaak om jezelf te leren kennen, de rol van percepties en de (belemmerende) werking van overtuigingen. Die laatste zijn gelukkig wel te veranderen, zij het met wat inspanning.
Kaders
Voor een goed begrip zijn veelvoorkomende psychologische termen in korte kaders helder uitgelegd. Wat mij in het boek verder aangenaam verraste was het bonte gezelschap filosofen dat voorbij kwam. Ze variëren van de Oosterse Lao Zi tot Westerlingen als Epictetus, Habermas, Nietzsche en Arendt. Vaak met een pakkend citaat geven deze filosofen hedendaagse praktijksituaties een tijdloze diepgang. Daarbij nodigen ze uit tot reflectie. Misschien vervulden de filosofen van vroeger de rol van de psychologen van nu?
Kwaadaardig narcisme
Ik zou nog even terugkomen op het verkiezen van zekerheid boven vrijheid. Dit is een uitspraak van de beroemde psycholoog Erich Fromm. Narcistische leiders benutten angst van mensen door ze ogenschijnlijk zekerheid te bieden. Dit met een lonkend perspectief en door het uitsluiten van andere mensen. Erich Fromm schreef in 1964: ‘Kwaadaardig narcisme is de ernstigste vorm van pathologie. Het is de oorsprong van de meest wrede verwoestingsdrift en onmenselijkheid.’ Deze bewering, in de geschiedenis helaas bewezen, plaatst dit boek in een actueel daglicht. Zo bevat een speels, toegankelijk boek over de psychologie van het individu tevens een belangrijke boodschap voor ons allen, als collectief. Immers, de optie om steeds weer te kiezen, die hebben we allemaal. Dus laat je niet kiezen en vlieg!
Over Martin van Staveren
Martin van Staveren is adviseur, auteur, docent en spreker. Hij ontwikkelde het gedachtegoed voor risicoleiderschap. Met zijn bureau VSRM helpt hij organisaties doelgericht om te gaan met risico’s én kansen in complexe situaties. Eerder schreef hij onder andere Risicogestuurd werken (2015), Risicoleiderschap (2018) en Iedereen Risicoleider (2020).
