‘We leven in het tijdperk van greenwashing. Daardoor gebeurt er te weinig om klimaatverandering tegen te gaan. Het grote publiek moet eisen dat hierin verandering komt, maar dat doet ze niet, omdat ze de ernst van de problematiek niet begrijpt. Door gebrek aan kennis. Ik wil dat veranderen.’ Dit is de motivatie van Greta Thunberg om zoveel mogelijk kennis in één boek te stoppen. Kennis = actie. Heeft ze een punt?
Inertie
Is gebrek aan kennis werkelijk de reden van onze inertie? Er wordt zoveel over gesproken! Maar het zou zomaar kunnen en daarom is dit initiatief zeer zeker nuttig. Daarbij is het wetenschappelijk gehalte van het boek zó hoog, dat het ook voor degenen die zich wél goed (denken te) informeren veel nieuwe informatie bevat.
Het klimaatboek bestaat uit ongeveer 100 korte bijdragen van de 100 verschillende auteurs, verdeeld over 5 delen:
- Hoe het klimaat werkt
- Hoe onze planeet verandert
- Hoe het ons beïnvloedt
- Wat we eraan hebben gedaan
- Wat we nu moeten doen
Biodiversiteit
Bepaald confronterend in ‘Hoe het klimaat werkt’ vond ik de bijdrage over het uitsterven van diersoorten. In 500 miljoen jaar zijn er 5 gevallen van massaal uitsterven (>70%) geweest, door klimaatverandering na vulkaanuitbarstingen of asteroïde-inslagen. We zijn nu op weg naar het Zesde Uitsterven, ditmaal met een biologische oorzaak: wij. Vóórdat er mensen aan land kwamen, leefde er ‘megafauna’ in Australië en Noord-Amerika. Mammoets, maar ook bevers van 2,5 meter lang en soortgelijke enorme dieren. Een paar duizend jaar later waren ze uitgestorven, door de combinatie van zéér traag voortplanten en menselijke jagers. Daarna gingen we op ontdekkingsreis en brachten ratten en andere dieren mee, die inheemse soorten opvraten. En toen kapten we de bossen en visten we de zeeën leeg … En nu warmen we de aarde op. De meeste soorten die nu nog leven hebben het in verschillende ijstijden volgehouden, ze kunnen wel tegen lagere temperaturen. Onduidelijk is of ze ook allemaal tegen hógere temperaturen kunnen. Dat is trouwens ook een sterk punt van dit boek: er wordt ook aangegeven wat we (nog) níét weten.
Aerosolen en wolken
In ‘Hoe onze planeet verandert’ las ik onder andere fascinerende bijdragen over aerosolen en wolken. Aerosolen (luchtvervuiling) zijn slecht voor ons, we gaan er dood aan. Maar ook goed voor ons, want ze gaan opwarming tegen doordat ze zonlicht terugkaatsen. Wolken zijn ook zo bijzonder. Laaghangende wolken zorgen voor afkoeling, hooghangende wolken voor opwarming, maar opwarming heeft invloed op de hoogte en dichtheid van wolken, een feedbackloop dus. En op dit moment versterken de wolken de opwarming omdat laaghangende wolken in de oceanen van de tropen minder worden, en hooghangende juist toenemen. Heel wat wolkjes aan de lucht dus!
Gezondheid
‘Hoe het ons beïnvloedt’ gaat onder andere in op onze gezondheid. Van hitte ga je dood en opwarming verlengt het malariaseizoen. Verder neemt de voedingswaarde in oogsten af. Maar ook: door een stijgende zeespiegel verdwijnen er (bewoonde) eilanden. De Sahel krijgt steeds minder regen. In Sapmi, noord Scandinavië, verdwijnen de rendierkuddes door het kappen van bossen. Het Amazonegebied … spreekt voor zich.
Confronterend vond ik de bijdrage over hoe ongelijk de effecten van opwarming verdeeld worden. Noorwegen, dat er (qua sterftecijfers, maar ook financieel) op vooruit gaat met een paar graden temperatuurstijging, terwijl die paar graden India nóg onleefbaarder maken. Voor Rusland zou het gewéldig zijn, voor Afrikaanse landen een drama.
We doen nog niet genoeg
In het wat deprimerende ‘Wat we eraan hebben gedaan’ leerde ik veel over Carbon Capture & Sequestration (afvang). Dit leek me altijd een heel veelbelovende techniek, maar de informatie in de bijdragen is minder positief. Het is enorm veel duurder dan natuurlijke afvang, te weinig schaalbaar, nog erg experimenteel en niet effectief. Ook ons consumentisme komt aan bod.
In ‘Wat we nu moeten doen’ gaat het over ons leef- en eetpatroon, de media (waarom zoveel aandacht voor de Kardashians en zo weinig voor het klimaat), lessen uit de Coronapandemie (en de vraag waarom we daar wél snel maatregelen troffen en nu niet), en het belang van klimaatrechtvaardigheid. Dit deel wil met name activeren.
Kennis en politiek
Als je ervan uitgaat dat gebrek aan kennis de oorzaak is dat er zo weinig gebeurt, dan is dit boek een uitstekend begin om daar een eind aan te maken. De wetenschappelijke bijdragen dekken heel veel onderwerpen af en gaan vrij diep. Maar het boek doet meer dan kennis overbrengen. Thunberg gebruikt haar eigen, verbindende bijdragen om heel wat politieke onwil en multinationale hebberigheid aan de kaak te stellen. Je merkt dat ze boos is, heel boos, op de gevestigde orde. Haar stukken zijn sarcastisch, soms zelfs vilein. Het is een stevig boek, zowel qua omvang als qua inhoud maar goed geschreven. Ik stak er heel wat van op!
Wat me opviel (omdat ik daar minder bekend mee ben, denk ik) is de grote aandacht die het geeft aan ongelijkheid. De ongelijkheid tussen de paar superrijken en de vele armen, tussen het Globale Noorden en het Globale Zuiden, tussen landen, tussen de generaties. Het Klimaatboek is zo naast een wetenschappelijke schatkist ook een politiek manifest. Met die politieke insteek hoef je het niet eens te zijn om plezier aan dit boek te beleven. Het duidt op een uitstekende manier alle factoren van klimaatverandering.
Over Elly Stroo Cloeck
Elly Stroo Cloeck is project- en interim-manager op het gebied van Finance, Internal Audit en Risk Management. Daarnaast schrijft ze recensies en samenvattingen van managementboeken.
