Idealiter is een groep in balans en benutten we de collectieve wijsheid van de groep. Maar hoeveel groepen hebben die balans? De dynamiek van een groep wordt vaak duidelijk als het niet goed gaat. De valkuilen die Van Kesteren in het eerste hoofdstuk beschrijft zijn zo herkenbaar. De titel van dit hoofdstuk is niet voor niets voorzien van ‘Aaargh…’ als uiting van frustratie. Zes dynamieken kunnen het groepsproces belemmeren, waaronder weerstand en beïnvloeding. Weerstand kan verschillende verschijningsvormen hebben, sommige meer zichtbaar dan andere. Ze herkennen is een belangrijke eerste stap in het oplossen van weerstand. Beïnvloeding kan bewust of onbewust worden gebruikt; het is goed te herkennen. Want iedereen wordt beïnvloed of beïnvloed zelf. Een belangrijke beïnvloeder is de zogenaamde ‘luide minderheid’. Je herkent ze vast wel, die mensen die heel enthousiast zijn over een voorstel of juist heel kritisch. De rest zit er stil bij. Van Kesteren benadrukt dat zwijgen niet meteen betekent dat deze meerderheid niet betrokken is. Het risico is dat het ineens om deze luide minderheid gaat (zoals in het voorbeeld hierboven) en we niet de wijsheid van de hele groep benutten.
Frameworks
In het volgende hoofdstuk gaat Van Kesteren de diepte in. Dit klinkt (saai) theoretisch maar dat is het totaal niet. Allereerst legt hij uit wat frameworks zijn, de kaders waarbinnen we de wereld om ons heen waarnemen. ‘What you see is all there is.’ Wat buiten het kader valt zien we niet, of negeren we. Als we weten dat we allemaal ons framework meenemen in de groep, begrijpen we ook dat verschillende frameworks mogelijk kunnen botsen. Hoe we van elkaar kunnen leren, wordt beschreven in het proces van ‘learning loops’. Dit proces kent drie fasen: bewust worden van jouw eigen frameworks, leren zien wat anderen zien en open staan voor nieuwe inzichten.
Echokamers en draagvlak
Als een groep al wat langer bij elkaar is en iedereen elkaar goed kent, is het risico dat er ‘echokamers’ ontstaan. Dat wil zeggen dat de groep de denkbeelden in de groep continu bevestigt. Er is geen stroom van nieuwe ideeën meer.
Het idee van ‘draagvlak creëren’ vond ik heel interessant. Het wordt zo makkelijk geroepen, maar wat bedoelen we er werkelijk mee? Is het niet vaak bedoeld als ‘zorgen dat jij net zo denkt over hetgeen ik wil bereiken’? Draagvlak creëren klinkt nu eenmaal sympathieker dan de ander iets opleggen. Het risico is dat we schijndraagvlak creëren. Je zegt misschien ja, maar bedoelt eigenlijk nee.
Backward thinking
Veel van de belemmerende dynamiek die plaatsvindt, is terug te voeren op ‘Backward Thinking’. Dat wil zeggen we denken aan dingen die gebeurd zijn en blijven daardoor stilstaan, of erger, gaan achteruit. We kunnen daardoor niet meer vooruit. Daarvoor is ‘Forward Thinking’ nodig, wat globaal neerkomt op het vermijden van bovengenoemde valkuilen en zorgen voor een context waarin de groepsdynamiek gunstige resultaten levert.
Drie poorten voor forward thinking
1. Het continue bewustzijn van de groep. De dynamiek maakt of breekt de groep. Door te observeren gaan we interactiepatronen herkennen.
2. Het openstaan voor jouw individuele leerproces in de groep. Richt je op je eigen framework, leer luisteren en buig om van Backward Thinking naar Forward Thinking. En als het nodig is: red de groep door groepsleden te verwijderen.
3. Het benutten van de collectieve intelligentie van de groep. Dit is waar alles samenkomt en nieuwe ideeën door de groep stromen.
Bij veel boeken mis ik praktische oefeningen, waardoor het risico groot is dat het boek de kast ingaat zonder dat ik de inhoud gebruik. Dat moet Van Kesteren ook hebben bedacht, want de laatste pagina’s heeft hij bestemd voor oefeningen. Voor elk onderdeel een, dus dat is goed om een gevoel te krijgen en zelf met de onderdelen aan de slag te gaan. Ook al heb ik heel wat over teams en groepsdynamiek gelezen, ik werd erg enthousiast van dit boek. Dit boek kijkt op meta-niveau naar groepen, vooral naar interactiepatronen, en combineert dat met een praktische oplossing in Forward Thinking. Een aanrader voor iedereen die groepen leidt of die meer wil weten over groepsdynamiek.
Over Carla Verwijs
Carla Verwijs is managementconsultant met een specialisatie in kennismanagement.
