Over moed gesproken in een notendop: indrukwekkend hoe ze haar leiderschapsboodschap zo ogenschijnlijk makkelijk aan het papier heeft toevertrouwd. Ik schrijf ‘ogenschijnlijk’, omdat ik in haar dankwoord lees dat het lang duurde voordat het boek daadwerkelijk af was. Ze schrijft dat ze zichzelf alleen tijdens vakanties en een sabbatical de rust en tijd gegund heeft om eraan te werken. Met een drukke baan bij Maastricht University als hoogleraar, decaan, leidinggevende en opleidingsverantwoordelijke bij UMIO bleef er waarschijnlijk weinig tijd over. Of, vanuit een ander perspectief: misschien is Heijltjes wel een enthousiaste, gretige alleseter, met de uitdaging om scherpe prioriteiten te stellen.
Maken of breken
Te lezen valt verder dat Heijltjes al heel wat jaren geboeid is door de vraag waarom leiders doen wat ze doen. Dat was me al bekend. Ook schrijft ze dat de impact van de manier waarop leidinggevenden hun rol vormgeven groot is. Dat is zo binnen organisaties, maar ook thuis en in de samenleving.
Leidinggevenden kunnen de boel maken of breken. Overigens heeft ze het vooral over het ‘maken’, het ‘breken’ komt slechts beperkt aan bod. Heijltjes heeft het onder andere over de moed die nodig is om leidinggeven voor elkaar te krijgen. Ze vertelt de lezer daarbij niet hoe een effectief leider te worden, wat vele boeken doen.
Complexiteit leiderschapsgedrag
Dit boek helpt vooral om de complexiteit waarbinnen leiderschapsgedrag plaatsvindt te doorzien. De persoon van de leidinggevende met al z’n facetten, in een VUCA omgeving... Het zorgt voor een interessante mix. VUCA staat voor Volatility, Uncertainty, Complexity en Ambiguity. Heijltjes komt er rond pagina 30 mee, en even bekroop me het gevoel dat hierna nog vele managementmodellen of fashions zouden volgen. Gelukkig bleek niets minder waar. Heijltjes boek biedt een variatie van originele columns, evidence-based inzichten en concrete, praktische opdrachten. Daarmee laat ze de leidinggevende zien hoe deze z’n effectiviteit kan onderzoeken en ontwikkelen.
Cognitieve flexibiliteit
De kwaliteit spat er vanaf wat mij betreft, Over moed gesproken is uitstekend leesvoer voor de leidinggevende die een stapje terug wil doen en wil reflecteren op het eigen gedrag. Een diversiteit aan concepten weet ze concreet te vertalen naar de leidinggevende praktijk van alledag. Ik kan me voorstellen dat zowel de startende leidinggevende als de gevorderde bestuurder iets aan dit boek heeft. Tenminste, als die – in de woorden van Heijltjes – voldoende cognitieve flexibiliteit heeft. Dat is zeg maar het vermogen om iets vanuit verschillende perspectieven te kunnen analyseren, beschrijven en begrijpen.
Ingrediënt
Kritiek? Heijltjes zet in de titel van het boek ‘moed’ behoorlijk centraal. Terwijl als ik het boek lees moed een ingrediënt is voor effectief leiderschap. Zonder het belang ervan te willen bagatelliseren, moed is niet de kern. Voor mij is de kern dat leiders vooral bewust en soepel om moeten gaan met paradoxen. In zichzelf, in de omgeving en vooral in de interactie tussen zichzelf en de context. En dat is wat Heijltjes eigenlijk ook wel expliciet beschrijft in haar boek. De leider heeft zichzelf naar voren te schuiven, én tegelijkertijd de medewerker het podium te bieden. De leidinggevende heeft een balans te vinden tussen focussen op grip en controle én tussen zich kunnen overgeven en genieten van onduidelijkheid. En om die schijnbare tegenstrijdigheden effectief te hanteren, moet de leider zichzelf, de context en de bijbehorende interactiemechanismen terdege kennen.
Kwetsbaar
Over moed gesproken biedt geen ultiem recept voor leiderschap, het biedt vooral haarscherpe perspectieven en aanknopingspunten. Mooi vind ik dat Heijltjes zichzelf als mens en professional inbrengt. Ook neemt ze haar omgeving soms op de hak, zo lezen we over een conferentie waar een aantal keynote sprekers de plank finaal misslaan door geen verbinding met hun publiek te maken. Ze beschrijft dit met mildheid. Ze stelt zich ook zelf kwetsbaar op, in navolging van Brené Brown, die ze aanhaalt in het boek. Zo lezen we bijvoorbeeld dat Heijltjes haar angsten overwonnen heeft en inmiddels de trapeze hanteert. In haar verhaal daarover staat, naast het thema ‘moed’, het overwinnen van niet-helpende overtuigingen centraal.
Er zijn behoorlijk wat leiderschapsboeken. Een stevig aantal daarvan is een - goedbedoelde - samenvatting van alombekende managementmodellen. Heijltjes voegt daarentegen met Over moed gesproken echt iets nieuws toe aan het leiderschapsgenre. Lezen dus, dit compacte boek.
Over Danny Mullenders
Danny Mullenders is assessment- en ontwikkelpsycholoog, coach, auteur en spreker. Hij schreef de # 1 bestsellers Daarom doen ze dat en Laat je niet kiezen. 28 januari 2025 komt zijn derde boek uit, De kunst van niet kiezen.
