Iedereen heeft zuurstof nodig om te functioneren. Niet alleen voor het lichaam; we hebben ook mentale zuurstof nodig. Alleen is daar vaak geen ruimte voor. De nadruk bij organisaties ligt veelal op de rationele beheersing van het werk. Efficiëntie, KPIs, controle – het leidt tot wantrouwen. Daardoor is er weinig ruimte voor menselijkheid. Er is een balans nodig tussen de rationele efficiëntie en de menselijke natuur. En dat is wat Moens noemt het echte doel van zijn boek Zuurstof: een bijdrage leveren aan de vermenselijking van de organisatie.
Vijf sleutels
Achtereenvolgens behandelt Moens de vijf sleutels, waarbij hij ook aangeeft wat er gebeurt als de sleutel ontbreekt. Allereerst: het voelen van urgentie. Daarbij ligt de nadruk op ‘voelen’ (sense). Urgentie is er misschien wel, de aanwijzingen zijn daar, maar het wordt niet gevoeld. Moens ziet twee mechanismen: het mijden van onlust en het opzoeken van lust. De tweede krijgt vaak weinig aandacht, het is een ‘nice to have’, terwijl beide (lust en onlust) nodig zijn.
Tweede sleutel: de kracht van verlangen. Dit verwijst naar intrinsieke motivatie van mensen, een innerlijke drang (Moens noemt het zo mooi: goesting) om iets te doen. Zolang leiders de drang houden te controleren en beheersen, waarbij te weinig aandacht is voor het verlangen naar iets nieuws, zal de verandering moeilijk verlopen.
Derde sleutel: Een aanlokkelijk perspectief. Hier spreekt Moens de verbeelding aan. Een aantrekkelijk vooruitzicht geeft energie. Rationele doelen zijn ook nodig, maar zullen alleen niet inspirerend zijn. Voor een generieke, zakelijke visie loopt niemand warm.
Vierde sleutel: een groeimindset ontwikkelen. Veranderen vanuit een fixed mindset is vrij onmogelijk. De kunst is een leercultuur en positieve mindset te ontwikkelen. Leiders hebben hierbij een voorbeeldfunctie.
Sleutel 5: regie en inbedding. Bij deze sleutel gaat het over inbedding in de organisatie. De mindset die verbonden moet worden met de ambities. Hier komen de rationele en menselijke kant samen en is betrokken leiderschap nodig die de koers uitzet, verbindt, maar ook ruimte geeft (ruimte geeft immers zuurstof).
Essentieel
In Zuurstof laat Jempi Moens zien dat de menskant van veranderen zo essentieel is, maar vaak ook ontbreekt. De vijf sleutels helpen inzichtelijk te maken wat zo’n meer menselijke benadering nodig heeft. Wat ik juist heel herkenbaar vind, is wat er merkbaar is als de sleutel ontbreekt. Daar zit de valkuil bij leiders die denken dat ze echt wel een aanlokkelijk perspectief, om er maar een te noemen, hebben geboden. Elke organisatie is anders, dus de balans in de verschillende sleutels zal ook anders zijn. Van mij had de hoe-kant van de sleutels meer uitgewerkt kunnen worden, daar blijft de beschrijving wat oppervlakkig. Wat dat betreft helpen de voorbeelden uit de praktijk, die zijn inspirerend. Zuurstof is een prima boek en ik ben blij met de aandacht voor de menselijke kant van veranderen, maar blijft wat de sleutels betreft aan de beschrijvende kant.
Over Carla Verwijs
Carla Verwijs is managementconsultant met een specialisatie in kennismanagement.
