Ligthart gebruikt de metafoor van het stoplicht. Bij groen is er een prettige spanning, bij oranje is de spanning al behoorlijk opgelopen, terwijl hij bij rood bijna niet meer te hanteren is. Als het licht op groen staat, voelt iemand zich senang, slaapt hij lekker en piekert hij niet. Bij oranje steken stresssignalen de kop op. Die kunnen zich uiten op vier verschillende terreinen: lichamelijke, mentale, stemmings- en/of gedragsveranderingen. Wat er precies gebeurt, verschilt van mens tot mens. Bijvoorbeeld: hoofdpijn, neiging tot piekeren, gejaagdheid en/of meer gaan drinken. Bij rood krijgen deze signalen de overhand en dreigen ze iemand te verlammen of - voor zijn gevoel - helemaal gek te maken.
Ligthart laat zien dat, als het stoplicht al op oranje staat, mensen veel heftiger reageren op lastige en vervelende situaties dan wanneer het licht nog op groen staat. Ook leert ze je hoe je, wanneer het stoplicht op oranje dreigt te springen, de spanning kunt verminderen. Dat doet ze aan de hand van 13 verschillende valkuilen die - als je niet uitkijkt - je stress alleen maar vergroten. Maar wie uitkijkt, heeft het gelukkig zelf in de hand dat hij de spanning verkleint.
Een belangrijke valkuil van veel mensen is bijvoorbeeld ‘doemdenken’. In hun hoofd zien ze de vreselijkste beelden van wat er kan gebeuren als zich een ongewenste situatie voordoet. Ligthart vergelijkt de bijna vanzelfsprekendheid waarmee het rampscenario zich daarna aan iemands geestesoog voltrekt met een rij dominostenen: er hoeft maar een kleine aanleiding te zijn of ze vallen allemaal volgens een van te voren vastgesteld script om.
Wie zich ervan bewust is dat hij in gedachten (weer) een rampenfilm maakt, kan zichzelf ook terugfluiten en proberen een positief scenario te zien. Hoe eerder en hoe vaker iemand de doemfilm stopzet, hoe gemakkelijker dat op den duur wordt en des te beter leert hij de spanning te verkleinen.
Zo geeft Ligthart bij alle dertien door haar gesignaleerde spanningsvalkuilen suggesties voor wat je kunt doen als je merkt dat je er in bent getrapt. De praktische en pretentieloze manier waarop zij haar adviezen heeft opgeschreven, maakt Ontdek je gebruiksaanwijzing tot een uiterst waardevolle aanvulling in het nog steeds groeiende aanbod van anti-stressboeken.
Over Annegreet van Bergen
Annegreet van Bergen is econoom, auteur van de bestseller Gouden jaren en journalist.
