Netwerkregie

Ook de talloze bestuurders en leidinggevende professionals in het semi-publieke domein zouden Netwerkregie moeten lezen. Vooral voor de vele gemeentelijk transitie- of transformatiemanagers in het sociaal domein is het boek verplichte kost.

Door bestuurskundigen en politicologen wordt de laatste decennia steeds meer over een netwerksamenleving gesproken. Daarbij wordt enerzijds gedoeld op het verdwijnen van hiërarchische maatschappelijke structuren, anderzijds op de opkomst van de nieuwe sociale media. Het denken en werken in netwerken, of dat nu formele of informele netwerken zijn, is in de huidige netwerksamenleving een niet meer weg te denken fenomeen. Dat het werken in netwerken belangrijker is geworden heeft evenwel niet alleen te maken met het verdwijnen van hiërarchische structuren en de opkomst van nieuwe sociale media. Daarnaast is de samenleving steeds complexer geworden en hebben we te maken met een explosie aan informatie. De maatschappelijke uitdagingen van vandaag zijn niet meer oplosbaar door daar als één bedrijf aan te werken of daar als overheid één organisatie voor verantwoordelijk te maken. Meer en meer wordt het van belang om kennis van verschillende organisaties en vakgebieden, zowel binnen het publieke domein als tussen het publieke en private domein, met elkaar te verbinden. Ook organisaties in het publieke en semi-publieke domein ontkomen er niet meer aan om naar hun werk in de vorm van netwerken te kijken.

Netwerkregie van Hans Licht komt daarmee als geroepen. Hoewel het gaat over de samenwerking in en tussen organisaties in het publieke domein, is het niet alleen leerzaam voor degenen die in het publieke domein werkzaam zijn. Het boek gaat over de manier waarop je samenwerking effectief kunt maken zonder dat je dat doet vanuit bevoegdheden. Sturing van samenwerking in netwerken en in teams wordt op diverse manieren vormgegeven. Vooral in kleinere groepjes zijn goede ervaringen opgedaan met zelfsturende teams, en ook met facilitering door bijvoorbeeld een scrum master. Is samenwerking in organisaties soms al ingewikkeld, samenwerking tussen organisaties en in netwerken is nog vele malen ingewikkelder. Netwerkregie als een andere manier over hoe in organisaties met elkaar om te gaan en met andere organisaties samen te werken, kan daarbij goed helpen. Het is, zo zegt Hans Licht, een nieuwe sturingsfilosofie waarin samenwerkende partijen op basis van gelijkwaardigheid worden aangesproken op het nakomen van hun verantwoordelijkheden zonder dat ze worden aangetast in hun autonomie en bevoegdheden. Het is een vorm van beïnvloeding gebaseerd op persoonlijk leiderschap die wordt toegepast om een gezamenlijk afgesproken doel te bereiken.

Netwerkregie geeft veel praktische tips hoe je energie creëert en hoe je partners aanspreekt op hun verantwoordelijkheid. Elk hoofdstuk bevat diverse voorbeelden uit de adviespraktijk van Hans Licht. Elk hoofdstuk wordt ook afgesloten met een heldere samenvatting. Veel voorbeelden van samenwerking in de zorg, gebiedsontwikkeling en milieu laten zien dat de rollen en verantwoordelijkheden van de partners veranderen. De voorbeelden laten zien hoe zonder gebruik te maken van machtsposities er effectief kan worden samengewerkt. Wat doe je als een partner enthousiast meepraat, maar de organisatie zich weinig gelegen laat liggen aan de samenwerking? Wat doe je als een partner het eigenbelang voorop stelt? Hoe ga je om met een ambtenaar die zich bureaucratisch op formele verantwoordelijkheden beroept en zich absoluut niet verantwoordelijk voelt voor de opgave van het netwerk? Dit soort vragen staan centraal in dit boek.

Netwerkregie is, zo zegt Hans Licht het reeds zelf op pagina 18, toch eerder een boek over een organisatiefilosofie, gebaseerd op de ervaringen van Hans Licht in de publieke sector van Nederland en Zweden, dan een 'evidence based' theorie. Onder de paraplu van netwerkregie worden door hem vooral voorstellen gedaan om samenwerking in en tussen organisaties te verbeteren. Dat het netwerk waarin deze organisaties actief zijn soms breder is dan alleen de betreffende organisaties, en de organisaties zelf ook onderdeel zijn van de maatschappelijke 'kanteling' die gaande is, blijft in het boek wat onderbelicht. Ook de spanning tussen netwerkregie en netwerksturing had wat mij betreft wat meer mogen worden uitgediept. Maar voor iedereen die het leuk vindt om op verschillende borden tegelijk te schaken is dit boek niet alleen een bron van herkenning, maar biedt het ook een stevige basis om de kunst van het regievoeren in netwerken verder te verbeteren.

Dave van Ooijen studeerde tussen 1979 en 1985 sociologie en politicologie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij studeerde twee keer 'cum laude' af; bij de vakgroep Toegepaste Sociologie en de vakgroep Internationale Betrekkingen. Van 1979 tot 2014 was hij werkzaam bij Vereniging Milieudefensie, de gemeente Amsterdam, Nicis Institute en Platform31. Vanaf maart  2014 is hij raadslid/fractievoorzitter voor de PvdA in de gemeente Castricum. Sinds 1 juli 2017 is hij strategisch adviseur bij de gemeente Den Haag op het gebied van sociale zaken en werkgelegenheid. Zijn blogs, artikelen en recensies verschijnen (op persoonlijke titel) onder meer op zijn website.