Hans Vermaak schreef eerder Leren veranderen en Plezier beleven aan taaie vraagstukken, boeken voor leidinggevenden. Wanneer verandering tot stand komt, is dat vaak niet op hun conto te schrijven, maar juist op dat van hun medewerkers die als eerst het nieuwe gewenst gedrag vertonen. Juist op die brede doelgroep heeft Vermaak zijn nieuwe boek gericht.
We zijn gewend groot te denken in complete systemen en ingewikkelde organisaties. De eindgebruiker, het individu moet dan in de mallen en hokjes van het systeem passen. Nu de complexiteit om ons heen exponentieel toeneemt, is deze manier van denken steeds minder effectief. Bij complexiteit heb je een andere manier van kijken nodig, van klein naar groot. Samen met een kleine groep anderen in de eigen omgeving uitvogelen hoe je kunt vernieuwen en het daarna gewoon uitproberen. Niet te veel denken, want dan komen de oude patronen die ons eerder hebben vast laten lopen weer naar voren en krijg je meer van hetzelfde. In deel 1 van zijn boek gaat Vermaak juist hierop in. Door samen concrete klussen op te pakken en al doende te leren, meerwaarde voor anderen realiseren. Die meerwaarde maakt dit deel het belangrijkste van het boek. Zo dien je het vraagstuk.
Iedere verandering vindt plaats in een context die kan blokkeren of ondersteunen bij lokale vernieuwing. Die omgeving meenemen en de weg tonen, is randvoorwaarde voor het slagen van je proces. Te weinig aandacht voor de context zorgt ervoor dat je tegen de stroom in moet roeien en minder voor elkaar krijgt. In deel twee van het boek behandelt de auteur het DNA van de organisatie, hoe een werkbaar veranderontwerp eruitziet, welke rollen te verdelen zijn, hoe je mensen meeneemt en de verandering verspreidt. Kortom, welke voorwaarden je moet scheppen voor vernieuwing.
Het derde deel gaat over de veranderaar zelf, die leert doen wat in deel 1 en 2 is langsgekomen. Vermaak laat zien hoe je de benodigde kennis en kunde kunt ontwikkelen en hoe je dat hanteert bij de aanpak van problemen en het scheppen van de organisatorische condities daarvoor. Het gaat over het oprekken van je vak, het organiseren van steun en reflectie, hoe je kennis uit literatuur en ervaring haalt en ideeën en verhalen kunt delen.
Iedereen verandert – nu wij nog is een genot om te lezen. Hans Vermaak heeft zich ingespannen zijn teksten in normale mensentaal te schrijven. Ieder deel van zijn boek bestaat uit acht bondige hoofdstukken. Maar laat je door het taalgebruik en de lengte van de teksten niet bedriegen: het is een heel inhoudelijk boek, waarin je veel te verwerken krijgt en dat is precies de stelling van waaruit de auteur vertrekt: als je echt verschil wilt maken, moet je verbreden. Dat kan uitstekend met behulp van dit prachtige boek.
Over Nico Jong
Nico Jong is senior adviseur bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.