Er zijn verschillende definities van netwerken, van het aangaan en onderhouden van contacten tot die in dit boek: ‘een samenspel van individuen, organisaties of kleine verbanden die zich tijdelijk en gelijkwaardig verbinden rondom een opgave, thema of uitdaging’.
Door de vele werkbladen hebben de auteurs een praktisch boek met heldere toelichtende teksten geschreven. En dat, versterkt met een overzichtelijke opmaak, maakt het tot een handig werkboek. Er staan 22 werkbladen in. Door de gerichte vragen naar het expliciteren van bijvoorbeeld de identiteit van het netwerk, de behoefte aan leiderschap of naar spontaan ontstane spelregels, worden leden van een netwerk geholpen bij het (vaak lastige en gevoelige) gesprek hierover. In taal en voorbeelden richten ze zich tot mensen die in en met netwerken werken.
Al lezend werd het me wel duidelijk waarom ik me vaak onttrek aan netwerkachtige constructen. De auteurs hebben een verhelderend rijtje onzekerheden die blijkbaar inherent zijn aan netwerken, zoals de afwezigheid van een duidelijk machtscentrum terwijl ik houd van enige duidelijkheid vanaf het begin. Maar ook hoort er het gevoel van ‘we kunnen niet met elkaar maar ook niet zonder elkaar (de auteurs noemen dat fenomeen interdependentie). Ook onzeker makend, of eigenlijk het ongemak, van het anders zijn van de anderen (Heterogeniteit). Daarbij komt ook nog dat de gezamenlijkheid geen traditionele hiërarchie met de bijbehorende vormen van klassieke controle kent. En toch hebben netwerken in sommige situaties hun meerwaarde.
Netwerken, dat is dus wel duidelijk, vragen van alle betrokkenen aandacht en zorg, het wordt niet vanzelf een productief samenspel. Om een productief netwerk op te bouwen hebben de auteurs een handige aanpak ontwikkeld die bestaat uit vier bouwstenen:
- Actoren – bepalen wie er mee doen met welke belangen en met welke bijdrage
- Identiteit – verkennen wat de deelnemers verbindt en welke passie ze hebben
- Ambities – wat er met elkaar gedaan wordt, wat er bereikt moet worden en hoe de samenhang van ambities bewaakt wordt
- Fundament - hoe het netwerk wordt ingericht en welke vorm van leiderschap er nodig is
De bouwstenen worden ieder in een apart hoofdstuk helder uitgewerkt. Deze vier hoofdstukken vormen ook de ‘harde’ kern van het boek: van de 127 pagina’s beslaan ze er 90. In het boek staat een ‘Netwerk Canvas’, dat de netwerkers zou kunnen helpen om samen de bouwstenen van het netwerk te ontdekken en tot de kern van het netwerk te komen. Ook al zeggen ze hun Netwerk Canvas te baseren op de moeder aller canvassen, het Business Model Canvas, het lijkt er wat betreft vorm en gebruiksgemak niet op. Het bevat bijvoorbeeld geen lege blokken die ingevuld kunnen worden. Het canvas is daarentegen wel een mooie samenvatting van de vier bouwstenen.
De auteurs hebben voor elk van de vier bouwstenen ook een ‘analysemodel’ opgenomen, dat in hun vermogen tot ordening, steeds consequent uit drie ‘bollen’ (aspecten, invalshoeken, aandachtspunten?) bestaat. Zo bestaat de ‘fundamentanalyse’ uit drie ‘bollen’: spelregels, vorm en leiderschap.
Bij de ‘bol’ spelregels onderscheiden ze regels die gaan over hoe men zich wenst te gedragen, wie er mee mogen doen, hoe er omgegaan wordt met halen en brengen van bijdragen en opbrengsten, hoe er naar buiten binnen verantwoording wordt afgelegd en hoe besluiten worden genomen.
Ten aanzien van de ‘bol’ leiderschap stellen ze dat ieder netwerk behoefte heeft aan iets of iemand die dingen regelt, enige richting geeft en organiseert. Er is volgens hen dan leiderschap nodig, dat faciliterend en ondersteunend kan zijn, maar het kan ook heel sturend en directief zijn. En er niet een beste vorm van netwerkleiderschap, soms is de rol van Strateeg nodig, op een ander momenten die van Verkenner, Organisatieontwikkelaar of Procesmanager.
Afrondend: De zeven auteurs geven in 127 pagina’s praktische handreikingen, onderbouwd met leesbare theorieën, over het voeren van - de vaak lastige gesprekken - over het organiseren van netwerken.
Over Rudy Kor
Rudy Kor is zelfstandig organisatieadviseur en auteur van diverse managementboeken. Tot voor kort werkte hij (als senior partner) bij Twynstra Gudde. Hij startte zijn werkzame leven bij Philips in Eindhoven. Als adviseur helpt hij (project)managers bij het effectiever inrichten van hun projecten. Als veellezer wordt hij gedreven door nieuwsgierigheid en schrijft regelmatig boekrecensies.
