In het oude paradigma doet de opvatting opgeld dat risico’s beheerst kunnen worden. In een dergelijke situatie wordt een risicomanager aangesteld die de risico’s in kaart brengt, er een waarschijnlijkheidsanalyse op los laat, en allerlei modellen gebruikt om het geheel maar onder controle te houden. Wie herkent dit niet?
Maar Van Staveren maakt duidelijk dat de wereld om ons heen veranderd is en blijft veranderen. Hij spreekt van de ‘VUCA wereld’ dat staat voor: volatiel, onzeker, complex en ambigu. Hier moest ik meteen denken aan Nassim Nassim Taleb (lees: De Zwarte Zwaan), met zijn onderscheid tussen Mediocristan en Extremistan. In Mediocristan zou de risicomanager zich thuis voelen. De wereld is voorspelbaar, planbaar, maakbaar, en de risico’s zijn goed onder controle te houden. Maar dat is allang niet meer de echte wereld. We leven tegenwoordig in Extremistan aldus Taleb: niets is zeker, extrapoleren is onzinnig, en geen enkele theorie werkt.
Vanuit deze context komt Van Staveren dus met de risicoleider. Het is geen nieuwe functie want iedereen kan het zijn. Maar het is een manier van denken en doen die breekt met de oude wetten. De risicoleider kan iedereen zijn op een bepaalde afdeling, van hoog tot laag. Risico’s worden dus overal besproken en niet langer op een geïsoleerde afdeling. Dat is een uitstekend inzicht. Vaak hebben organisaties het over eigenaarschap. Welnu, Van Staveren geeft een concreet advies hoe je het eigenaarschap van mensen in een organisatie kunt vergroten: maak mensen risicoleider. Klinkt dat niet wat doorgeslagen? Ja! Maar per definitie is een paradigmawisseling een (te) grote overgang voor mensen die zich vast willen klampen aan het oude paradigma.
De aanvaarding van een nieuw paradigma gebeurt volgens wetenschapper Kuhn grotendeels op buitenwetenschappelijke gronden. Kuhn spreekt in dit verband van een Gestalt-switch. Paradigma’s zijn incommensurabel: onvergelijkbaar. We kunnen dus ook niet zeggen dat het ene paradigma beter is dan het andere. Na een wetenschappelijke revolutie zijn we op een andere planeet gekomen. Waar in dit boek geen aandacht aan wordt besteed, en wat mijns inziens zeer de moeite waard van het verkennen zou zijn, is de vraag: wat zijn de gevolgen van de paradigmatische verschillen?
In Risicoleiderschap breekt Martin van Staveren dus een lans voor een nieuw paradigma. En dat doet hij met verve. Hij bespreekt maar liefst twintig vaardigheden. Twintig? Jawel, twintig, maar de auteur weet de valkuil te voorkomen dat het dwingend opgelegde vaardigheden moeten worden. Ze hoeven niet afgevinkt te worden, zoals men in Mediocristan zou doen. De vaardigheden zijn een soort kompas waarmee elke organisatie zijn koers moet kunnen uitzetten. Elke vaardigheid is goed beschreven en wordt teruggebracht tot een samenvatting met de vijf belangrijke aspecten. Voorbeelden van die vaardigheden zijn onder andere: doelen leidend maken, het toelaten van variatie, onzekerheid toelaten, en het uitnodigen tot het omgaan met risico’s. Bij de eerste vaardigheid (doelen leidend maken) zou de risicomanager nog wel aanhaken. Maar bij de volgende drie genoemde vaardigheden haakt hij echt af.
Ik heb dit boek met veel interesse gelezen ondanks dat het begrip risico’s niet zo speelt in mijn dagelijks werk. Dacht ik. Maar na het lezen van Risicoleiderschap ben ik daar toch wat anders naar gaan kijken. Door de prettige schrijfstijl van Van Staveren die hij heeft gecombineerd met zijn enorme kennis en ervaring, is er een uitstekend boek tot stand gekomen dat ook nog eens prettige lay-out heeft.
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat. Hij is auteur van de boeken Meegaan of dwarsliggen, Werkvormen voor managers en Leidinggeven kun je zelf. Samen met meerdere auteurs schreef hij onder red. van Rob van Es het boek Praktijkboek Veranderdiagnose en samen met Peter van den Boom schreef hij Theatervoorstellingen in organisaties. Naast zijn schrijfactiviteiten is hij spreker en organiseert hij trainingen en seminars over actuele managementthema's.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.
