trefwoord
Liminaliteit: de krachtige tussenruimte in tijden van transformatie
Liminaliteit komt van het Latijnse woord 'limes', dat 'drempel' of 'grens' betekent. Het is een antropologisch concept dat de ambigue, vloeibare tussenruimte beschrijft tussen twee toestanden - het oude is niet meer, maar het nieuwe is nog niet volledig gevormd. Deze tussentijd is essentieel voor persoonlijke groei, organisatieverandering en maatschappelijke transformatie. Zowel individuen, groepen, organisaties als hele samenlevingen kunnen zich in een liminale fase bevinden.
Jitske Kramer
Tricky Tijden
In 'Tricky Tijden' onderzoekt Jitske Kramer liminaliteit als centraal concept. Ze duidt onze huidige maatschappelijke situatie als een liminale fase waarin oude structuren en verhalen niet meer functioneren maar nieuwe nog niet zijn uitgekristalliseerd. Ze belicht de kansen, gevaren en verleidingen die in deze tussenruimte aanwezig zijn.
Boek bekijken
Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis
De drie fasen van transformatie
Antropologisch onderzoek toont aan dat transformatieprocessen universeel drie fasen kennen, die door rituelen worden gemarkeerd:
1. Separatiefase: Het verbreken van het oude, afscheid nemen, ruimte creëren.
2. Liminale fase: De tussentijd of 'ondertussen', waarin verbeelding centraal staat en we zoeken naar nieuwe mogelijkheden.
3. Integratiefase: Het verbinden en vormgeven van de nieuwe werkelijkheid, waarin het nieuwe normaal wordt.
Tricky tijden - ‘Jitske Kramer toont leiderschap met dit boek’
Henk Jan Kamsteeg
Dit artikel bespreekt hoe 'Tricky Tijden' van Jitske Kramer het concept liminaliteit toepast op persoonlijke en maatschappelijke verandering. De recensent herkent in zijn eigen geloofsontwikkeling de liminale fase, die hij tegelijk als 'doodeng, boeiend én noodzakelijk' ervoer - precies zoals Kramer beschrijft dat liminale ruimtes voelen.
SPOTLIGHT: Jitske Kramer
Corporate antropoloog Jitske Kramer is een autoriteit op het gebied van liminaliteit. Ze reist de wereld over om te leren van traditionele leiders en healers, en brengt deze kennis naar organisaties en leiderschap. In haar werk maakt ze wat vertrouwd is vreemd, en wat vreemd is vertrouwd.
Meer over Jitske Kramer
Jitske Kramer
Werk heeft het gebouw verlaten
In 'Werk heeft het gebouw verlaten' gebruikt Kramer liminaliteit om de periode van grote onzekerheid en verandering door corona te duiden. Ze toont hoe dit antropologische concept praktische handvatten biedt om de onduidelijke tussentijd te begrijpen en er constructief mee om te gaan in de werksituatie.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 2 werkdagen
Kenmerken van de liminale ruimte
In een liminale fase ontstaat een bijzondere situatie met eigen karakteristieken:
- Normale grenzen en regels vervagen of vervallen tijdelijk
- Hiërarchieën en gevestigde normen verdwijnen
- Autoriteit wordt in twijfel getrokken
- Emoties schieten alle kanten op
- Er is rouw om wat was en onzekerheid over wat komt
- Creativiteit en vernieuwingsdrang bloeien op
- Machtsverhoudingen kunnen verschuiven
"Om nieuwe wegen te vinden, moeten we niet bang zijn om onbekend terrein te onderzoeken. Dat betekent dat we toelaten dat we het even niet meer weten."
Uit: Tricky Tijden
Jitske Kramer - In welke verandering werk jij?
Jitske Kramer
In dit artikel legt Jitske Kramer uit dat organisaties vaak vastlopen in veranderprocessen omdat ze de liminale fase niet goed doorlopen. Ze beschrijft hoe kick-off sessies vooral separatie-rituelen zijn, terwijl de echte transformatie plaatsvindt in de daaropvolgende zoekende liminale fase.
Angela Stoof
Perspectief
In 'Perspectief' behandelt Angela Stoof liminaliteit als één van de vijf hoofdtheorieën over verandering. Ze beschrijft het als een essentiële tussenfase in persoonlijke transities met een U-vormige structuur, waarin mensen zich losmaken van het oude en openstaan voor het nieuwe.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 2 werkdagen
De gevaren van liminaliteit
Hoewel de liminale fase noodzakelijk is voor transformatie, brengt deze ook risico's met zich mee die Jitske Kramer in haar werk benoemt:
1. Permanente liminaliteit: Wanneer we niet doorpakken en geen nieuwe keuzes durven maken, blijven we hangen in het 'ondertussen'.
2. Verleidelijke ervaringen: We kunnen verslaafd raken aan de kick van nieuwe ervaringen zonder daadwerkelijk te transformeren.
3. Wilde verhalen en tricksters: In de verwarring zijn we extra vatbaar voor mensen die zeggen de waarheid te kennen en simpele oplossingen beloven.
Jitske Kramer - Vijf gevaren van de tussentijd
Jitske Kramer
Dit artikel bespreekt de vijf grote gevaren van liminaliteit volgens Kramer. Vooral de tricksters vormen een risico - personen die gedijen in onduidelijke situaties, spelen met grenzen en ons verleiden met schijnwaarheden. Het grootste gevaar komt echter niet van hen, maar van mensen die te weinig weerstand bieden.
SPOTLIGHT: Danielle Braun
Dr. Danielle Braun is als corporate antropoloog een belangrijke stem in het duiden van liminaliteit binnen organisaties. Ze promoveerde op organisatiecultuur en combineerde de klassieke antropologie met organisatiekunde. In haar werk laat ze zien hoe antropologische concepten waardevol zijn bij verandering.
Meer over Danielle Braun
Danielle Braun
Da's gek - Een antropologische kijk op 'normaal'
In 'Da's gek - Een antropologische kijk op 'normaal'' gebruikt Danielle Braun liminaliteit om processen van verandering en transformatie te begrijpen. Ze laat zien hoe we in de tussenruimte juist onze aannames en vooronderstellingen kunnen bevragen en zo tot nieuwe inzichten komen.
Boek bekijken
Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis
Da's gek - 'Wijst op aannames en vooronderstellingen'
Anke Tijtsma
In deze recensie wordt beschreven hoe Braun in 'Da's gek' uitlegt dat de liminale fase juist waardevol is, hoewel we als westerlingen deze fase vaak als ongemakkelijk ervaren. Juist in de tussentijd kunnen we grenzen overschrijden en veranderen, omdat ons brein wordt aangezet tot nieuwe ideeën.
Tricky Tijden
In liminale fases is het contraproductief om meteen naar controle en oplossingen te zoeken. Juist door de verwarring en onzekerheid toe te laten, creëer je ruimte voor echte transformatie. De beste aanpak is om nieuwsgierig te blijven, je oordeel uit te stellen en bereid te zijn om heilige huisjes ter discussie te stellen.
Liminaliteit in coaching en begeleiding
Professionals die anderen begeleiden door veranderingsprocessen moeten bekend zijn met het concept liminaliteit. Het vraagt een specifieke aanpak om mensen door deze vaak ongemakkelijke en onzekere tussenruimte te leiden.
Jakob van Wielink
Klaartje van Gasteren
Marnix Reijmerink
Anne Verbokkem-Oerlemans
Leo Wilhelm
Riet Fiddelaers-Jaspers
Het ambacht van de secure-base coach
In 'Het ambacht van de secure-base coach' wordt liminaliteit beschreven als de ruimte waarin het grootste deel van transitiewerk plaatsvindt. De secure-base coach begeleidt cliënten door deze vaak ongemakkelijke tussenruimte en biedt de veilige basis die nodig is om transformatie mogelijk te maken.
Boek bekijken
Op werkdagen voor 21:00 besteld, volgende dag in huis
Persoonlijke transformatie door liminale ervaringen
Op individueel niveau ervaren we allemaal liminale fases tijdens belangrijke levensovergangen. Denk aan adolescentie, huwelijk, scheiding, een nieuwe baan, pensionering of ziekte. Deze periodes kunnen ons diepgaand veranderen als we ze bewust doormaken.
De kracht van Liminaal Denken
Frank van Kuijck
Dit artikel bespreekt 'De kracht van Liminaal Denken', waarin wordt uitgelegd hoe we vastzitten in bestaande overtuigingen en gewoonten. Liminaliteit wordt hier beschreven als de drempel tussen niet meer en nog niet - een tussenfase waarin we open kunnen staan voor nieuwe ideeën en vrij van de ballast uit het verleden.
Signatuur in de zorg - 'Een reisgids met inzichten en ervaringen'
Paul Misdorp
In deze recensie van 'Signatuur in de zorg' wordt beschreven hoe leiderschap zich ontwikkelt in de voortdurende beweging tussen het geleerde uit het verleden en de uitdaging van de toekomst - een vorm van professionele liminaliteit waarin leiders hun eigen signatuur en moreel kompas ontwikkelen.
Liminaliteit in organisaties en systemen
Ook organisaties en maatschappelijke systemen doorlopen liminale fasen, vooral tijdens grote veranderingen zoals fusies, reorganisaties of systeemtransities. Deze periodes vragen om specifiek leiderschap dat de tussenruimte kan faciliteren zonder te snel naar oplossingen te willen grijpen.
Danielle Braun
Patronen
In 'Patronen' laat Danielle Braun zien hoe liminaliteit een essentiële fase is bij het veranderen van patronen in organisaties. Ze beschrijft hoe deze tussentoestand strategisch benut kan worden voor duurzame organisatieverandering en legt uit waarom dit antropologische concept zo waardevol is in veranderprocessen.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 2 werkdagen
Jitske Kramer - Luisteren naar de toekomst
Jitske Kramer
Jitske Kramer beschrijft in dit artikel hoe we in liminale tijden zoeken naar nieuwe antwoorden. Ze benadrukt dat de crux om tot iets nieuws te komen niet zit in het lawaai van acties, maar in de stilte ertussen: 'In de adempauze kan zich een nieuwe gedachte vormen.'
Conclusie: Het belang van liminaliteit begrijpen
Het concept liminaliteit biedt een krachtig perspectief op veranderingsprocessen. Door te erkennen dat verwarring, onzekerheid en ambiguïteit niet vermeden moeten worden maar juist essentiële elementen zijn van echte transformatie, kunnen we anders omgaan met grote veranderingen. Of het nu gaat om persoonlijke ontwikkeling, organisatieverandering of maatschappelijke transities: de tussenruimte is waar nieuwe mogelijkheden ontstaan.
Zowel Jitske Kramer als Danielle Braun laten met hun antropologische benadering zien dat we veel kunnen leren van hoe verschillende culturen door de geschiedenis heen met deze overgangsfasen zijn omgegaan. Door rituelen te ontwikkelen die de verschillende fasen markeren en door ruimte te maken voor het 'niet weten', kunnen we de liminale fase beter benutten en uiteindelijk tot diepgaandere transformaties komen.
