VOORWOORD BIJ DE ZESDE DRUK V
AFKORTINGEN XIII
1 EEN VERKENNING 1
1.1 Inleiding 1
1.2 Bestuur en rechter 2
1.2.1 Procesrecht en materieel recht 2
1.2.2 Bestuurlijke en rechterlijke rechtsvorming 8
1.2.3 Het bestuur als partij; de onpartijdigheid van de bestuursrechter 19
1.3 Korte historische schets 25
1.3.1 Verdeeldheid en verbrokkeling 25
1.3.2 De ontwikkeling tot de herziening van de rechterlijke organisatie 26
1.4 De rol van de gewone rechter 28
1.5 De herziening van de rechterlijke organisatie 38
1.5.1 De Staatscommissie 38
1.5.2 De Grondwetsherziening 38
1.5.3 Het Benthem-arrest 39
1.5.4 De herziening van de rechterlijke organisatie 39
1.6 De Algemene wet bestuursrecht 44
1.7 Uitgangspunten van het bestuursprocesrecht 45
1.7.1 Objectieve en subjectieve procedures 45
1.7.2 Positionering van het huidige stelsel van rechtsbescherming 48
1.7.3 Het begrip individuele rechtsbescherming 50
1.7.4 Voortgaande subjectivering en de gevolgen voor het materiële bestuursrecht 53
1.7.5 De bijdrage van Tak 56
1.8 Bestuursrechtspraak en civiele rechtspraak 60
1.8.1 De aard van beide vormen van rechtspraak 60
1.8.2 Subjectiveringstendensen in het bestuursprocesrecht 65
1.8.3 Harmonisatie van procesrecht 79
1.9 Bovennationale invloeden op het procesrecht 80
1.9.1 EVRM en IVBPR 80
1.9.1.1 Burgerlijke rechten en verplichtingen en strafvervolging 80
1.9.1.2 Het recht op toegang tot de rechter 88
1.9.1.3 Beginselen van behoorlijke rechtspleging 93
1.9.2 Het communautaire recht 115
1.10 Geschreven en ongeschreven procesrecht 122
1.10.1 Beginselen van behoorlijke rechtspleging 122
1.10.2 Misbruik van procesrecht; behoorlijke procesorde 123
1.11 De structuur en het bereik van het wettelijke bestuursprocesrecht 132
1.11.1 Hoofdstuk 1 Awb 132
1.11.2 De hoofdstukken 6 en 7 Awb 134
1.11.3 Hoofdstuk 8 Awb 135
1.11.4 Andere wettelijke regelingen 136
2 DE TOEGANG TOT HET ALGEMENE STELSEL VAN BESTUURSRECHTELIJKE RECHTSBESCHERMING 139
2.1 Het uitgangspunt: art. 8:1 Awb 139
2.1.1 Het begrip besluit 142
2.1.1.1 Schriftelijke beslissing 142
2.1.1.2 Beoogd rechtsgevolg 143
2.1.1.3 Aan het publiekrecht ontleend rechtsgevolg 173
2.1.1.4 Bestuurlijke rechtsoordelen 179
2.1.1.5 Bestuursbevoegdheden, ongeschreven recht en schaderecht 187
2.1.1.6 Soorten besluiten 196
2.1.2 Het begrip bestuursorgaan 212
2.1.3 Het begrip belanghebbende 229
2.1.3.1 Inleiding 229
2.1.3.2 Rechtstreeks belang 240
2.1.3.3 Individueel belang; besluiten van algemene strekking 254
2.1.3.4 Bestuursorganen als belanghebbenden 256
2.1.3.5 Algemene en collectieve belangen; rechtspersonen 261
2.2 Op grond van de Awb beroepbare besluiten 269
2.2.1 Overzicht 269
2.2.2 Gelijkstellingen 270
2.2.2.1 Artikel 6:2 Awb; inleiding 270
2.2.2.2 Artikel 6:2, onderdeel a Awb 272
2.2.2.3 Artikel 6:2, onderdeel b Awb; algemeen 273
2.2.2.4 Artikel 6:2, onderdeel b Awb en de bevordering van tijdig besluiten 282
2.2.2.5 Artikel 6:2 Awb en besluiten ex lege 294
2.2.2.6 Artikel 8:2 lid 1 en 2 Awb 298
2.2.3 Uitsluitingen 299
2.2.3.1 Voorbereidingsbesluiten 299
2.2.3.2 Besluiten inzake regelgeving 302
2.2.3.3 De art. 8:3 lid 2 tot en met 8:5 Awb 307
2.2.3.4 Bijzondere competenties; jurisdictiegeschillen 315
2.3 De relatieve competentie van de rechtbanken 320
2.4 De voorschakeling van bezwaar of administratief beroep 323
2.4.1 Verplichte bestuurlijke voorprocedures 323
2.4.2 De bezwaarprocedure als algemene regel 324
2.4.3 Administratief beroep in plaats van bezwaar 330
2.5 Overige ontvankelijkheidseisen 331
2.5.1 Het geschrift 332
2.5.1.1 Artikel 6:5 Awb; de aan het geschrift gestelde eisen 336
2.5.1.2 Herstel van gebreken 344
2.5.1.3 Intrekking 352
2.5.2 De indieningstermijn 354
2.5.2.1 Ratio en lengte van de termijn 354
2.5.2.2 Aanvang van de termijn; bekendmaking 358
2.5.2.3 Bewijsperikelen rond de verzending van het besluit en de ontvangst van het geschrift 371
2.5.2.4 Verschoonbaarheid van termijnoverschrijding 384
2.5.2.5 Premature rechtsmiddelen 396
2.5.3 Art. 6:13 Awb; berusting en afstand van recht 398
2.5.3.1 Inleiding; het oude art. 6:13 Awb 398
2.5.3.2 Art. 6:13 Awb en de zienswijze in de openbare voorbereidingsprocedure 404
2.5.3.3 Art. 6:13 Awb en de onderdelen van het besluit 412
2.5.3.4 Art. 6:13 Awb en de bezwaarprocedure 415
2.5.3.5 Nadere beschouwing 419
2.5.5 Procesbelang 427
2.6 Voorlichting over openstaande rechtsmiddelen; doorzending; duiding van verzoeken en rechtsmiddelen 449
2.7 Gevolgen van het niet opkomen tegen een besluit 460
2.7.1 De onaantastbaarheid in rechte van besluiten 460
2.7.2 Rechterlijke toetsing van hernieuwde besluitvorming in dezelfde zaak 472
3 BEZWAAR EN ADMINISTRATIEF BEROEP 493
3.1 Algemeen 493
3.1.1 Bestuurlijke heroverweging 493
3.1.2 Nadere besluiten hangende bezwaar of beroep 515
3.1.3 Schorsing hangende bezwaar en administratief beroep 518
3.1.4 De kosten 519
3.2 Bijzonderheden over bezwaar 526
3.2.1 Het karakter van de bezwaarprocedure 526
3.2.2 Primair besluit en besluit op bezwaar 531
3.2.3 Reële heroverweging; adviescommissies 538
3.3 Bijzonderheden over administratief beroep 544
3.4 Procedureregels voor bezwaar en administratief beroep 548
4 HET GEDING VOOR DE BESTUURSRECHTER IN EERSTE OF ENIGE AANLEG 561
4.1 Inleiding 561
4.1.1 De normering van de rechterlijke procedure 561
4.1.2 De opzet van hoofdstuk 8 Awb 563
4.2 De omvang van het geding 564
4.2.1. Geschillenbeslechting; art. 8:69 Awb 564
4.2.1.1 De buitengrens van het geschil: het bestreden besluit 564
4.2.1.2 Het geschil en de gronden van beroep; art. 8:69 lid 1 Awb 582
4.2.1.3 De aanvulling van de rechtsgronden; art. 8:69 lid 2 Awb 591
4.2.1.4 De ambtshalve aanvulling van de feiten; art. 8:69 lid 3 Awb 660
4.2.2 Ambtshalve toetsing en beoordeling 662
4.2.3 Het onderzoek naar de feiten; bestuursrechtelijk bewijsrecht 675
4.2.3.1 Inleiding; bestuursrechtelijk bewijsrecht 675
4.2.3.2 De hoofdregel: de onderzoeksplicht van het bestuur; art. 3:2 Awb 699
4.2.3.3 De informatie- en medewerkingslast van de burger; formele verplichtingen van het bestuur 739
4.2.3.4 Verschuiving en omkering van de bewijslast 750
4.2.3.5 De doorwerking van de verdeling van informatie- en onderzoekslast in de rechterlijke procedure 764
4.2.4 Nadere besluiten hangende de procedure 772
4.2.4.1 Inleiding 772
4.2.4.2 Het bereik van artikel 6:19 lid 1 Awb 775
4.2.4.3 De toepassing van artikel 6:19 Awb en vergelijkbare concentratiebepalingen 785
4.2.4.4 Herstelbesluiten 799
4.2.5 Hangende de procedure alsnog genomen besluiten 808
4.2.6 Voeging en splitsing 813
4.3 De rechter 815
4.3.1 Onafhankelijkheid en onpartijdigheid; wraking en verschoning 815
4.3.2 De positie van de rechter in het geding 823
4.3.3 Enkelvoudige of meervoudige kamer en de grote kamer 827
4.3.4 De rechter-commissaris 828
4.3.5 De conclusie 829
4.4 Partijen 830
4.4.1 Algemeen 830
4.4.2 De afbakening van de kring van partijen 830
4.4.3 Vertegenwoordiging 834
4.4.4 Rechtsopvolging 840
4.4.5 Rechten en bevoegdheden van partijen 842
4.4.6 Op partijen rustende verplichtingen; geheimhouding 843
4.5 Getuigen, deskundigen en tolken 858
4.5.1 Getuigen 858
4.5.2 Deskundigen 865
4.5.3 Tolken 872
4.7 De gang van de procedure 877
4.7.1 Algemeen 877
4.7.2 Het vooronderzoek 878
4.7.3 Het onderzoek ter zitting 888
4.7.4 Versnelde behandeling 904
4.7.5 Vereenvoudigde behandeling 906
4.7.6 De afzonderlijke vergoedingsprocedures 910
4.7.7 De schadestaatprocedure 913
4.7.8 De bestuurlijke lus 914
4.7.9 Massaal procederen 930
4.8 De uitspraak 932
4.8.1 De uitspraak en haar rechtskracht 932
4.8.1.1 Einduitspraken en tussenuitspraken 932
4.8.1.2 De rechtskracht van uitspraken 942
4.8.2 Afdoening van het geschil; passeren gebreken 949
4.8.3 Termijn, vorm en opzet, bekendmaking en tenuitvoerlegging van de uitspraak 960
4.8.4 De beslissing op het beroep en de motivering van de uitspraak 965
4.8.4.1 De beslissing op het beroep 965
4.8.4.2 De motivering van de uitspraak 970
4.8.5 Verwijzingen tussen civiele en bestuursrechters 990
4.8.6 Vernietiging en het in stand laten van de rechtsgevolgen 991
4.8.6.1 Vernietiging 991
4.8.6.2 Het in stand laten van de rechtsgevolgen 1002
4.8.7 Opnieuw voorzien na vernietiging; rechterlijke bevelen 1017
4.8.7.1 Opnieuw in de zaak voorzien 1018
4.8.7.2 Rechterlijke bevelen 1030
4.8.8 Het zelf in de zaak voorzien 1038
4.8.9 Voorzieningen bij uitspraak ten principale 1066
4.8.11 Proceskostenveroordeling 1070
4.8.11.1 Inleiding 1070
4.8.11.2 De gronden voor kostenveroordeling 1075
4.8.11.3 Voor vergoeding in aanmerking komende kosten; berekening 1078
4.8.12 Schadevergoeding 1087
5 VOORLOPIGE VOORZIENING EN KORTSLUITING 1099
5.1 Algemeen; de aard van de voorlopige voorziening 1099
5.2 De bevoegdheid van de voorzieningenrechter 1103
5.3 De ontvankelijkheid van het verzoek 1107
5.3.1 De indiener 1107
5.3.2 Het verzoekschrift 1107
5.3.3 Andere ontvankelijkheidvoorwaarden 1108
5.4 Partijstelling en omvang van het geding 1109
5.4.1 Afzonderlijke partijstelling 1109
5.4.2 De omvang van het geding 1110
5.5 De beoordeling van het verzoek 1111
5.6 De procedure 1116
5.7 De uitspraak 1118
5.7.1 Termijn, vorm en openbaarmaking 1118
5.7.2 De beslissing op het verzoek 1118
5.7.3 De werking van de uitspraak; doorlopende voorzieningen 1120
5.8 Kortsluiting 1123
6 RECHTSMIDDELEN 1129
6.1 Algemeen 1129
6.1.1 De functie van rechtsmiddelen 1129
6.1.2 Uitputtend stelsel 1130
6.1.3 Gewone en buitengewone rechtsmiddelen 1136
6.2 Hoger beroep 1137
6.2.1 De aard van het hoger beroep; bevoegdheidsgrondslag 1137
6.2.1.1 De taak van de appèlrechter 1137
6.2.1.2 De vormgeving aan de appèlrechtspraak; coördinatie van rechtspraak 1141
6.2.1.3 De bevoegdheid van de appèlrechters 1147
6.2.2 Uitsluiting van hoger beroep; het beperkte hoger beroep in vreemdelingenzaken 1152
6.2.2.1 De algemene appèluitsluitende bepalingen 1152
6.2.2.2 De reikwijdte van het appèl in vreemdelingenzaken 1154
6.2.2.3 Doorbreking van appèlverboden 1155
6.2.3 De ontvankelijkheid 1158
6.2.3.1 De uitspraak en de appèlgerechtigden 1158
6.2.3.2 Berusting en procesbelang 1163
6.2.3.3 Overige ontvankelijkheidseisen 1175
6.2.3.4 De ontvankelijkheid van het appèl in vreemdelingenzaken 1177
6.2.4 Het object en de reikwijdte van de beoordeling 1178
6.2.4.1 Inleiding: aangevallen uitspraak of bestreden besluit 1178
6.2.4.2 De rechtspraktijk bij de CRvB 1184
6.2.4.3 De rechtspraktijk bij de Afdeling 1198
6.2.4.4 Nadere beschouwing van de rechtspraktijk 1217
6.2.4.5 Het hoger beroep ingevolge de Vreemdelingenwet 2000 1228
6.2.5 Bijzonderheden over de procedure in hoger beroep 1232
6.2.5.1 Algemeen 1232
6.2.5.2 Meervoudige of enkelvoudige kamer en de grote kamer 1232
6.2.5.3 De partijstelling 1233
6.2.5.4 Conclusies 1235
6.2.6 De nadere afbakening van het geding 1236
6.2.6.1 De doorwerking van het geding in eerste aanleg 1236
6.2.6.2 De toepassing van artikel 8:69 Awb 1256
6.2.6.3 De positie van verweerder en andere belanghebbenden; het incidenteel appèl 1268
6.2.7 Nadere besluiten hangende hoger beroep 1278
6.2.7.1 Wijziging en intrekking van voor de rechtbank bestreden besluiten en herstelbesluiten 1278
6.2.7.2 Art. 6:19 Awb in hoger beroep bij opnieuw voorzien 1281
6.2.7.3 Art. 6:19 Awb in hoger beroep: uitspraak en besluit 1286
6.2.7.4 Art. 6:19 Awb in hoger beroep en de toepassing van art. 6:2 Awb 1291
6.2.7.5 Art. 6:19 Awb bij hoger beroep van het bestuur 1294
6.2.7.6 De actuele rechtspraktijk; meeliften 1297
6.2.7.7 De bestuurlijke lus in hoger beroep 1303
6.2.7.8 Andere concentratiebepalingen 1308
6.2.8 De afdoening 1308
6.2.8.1 Beoordeling en correctie van de aangevallen uitspraak; de devolutieve werking van het hoger beroep 1308
6.2.8.2 Vernietiging of verbetering van gronden 1318
6.2.8.3 Terugwijzing 1335
6.2.9.2 De kostenveroordeling in hoger beroep 1342
6.2.9.3 De beoordeling van de kostenveroordeling in primo 1345
6.3 Verzet 1347
6.3.1 De aard van het verzet; bevoegdheidsgrondslag 1347
6.3.2 Toegang tot en omvang van het geding 1350
6.3.3 De verzetprocedure 1351
6.3.4 Verzet na verstek en derde-verzet 1354
6.4 Herziening 1355
6.4.1 De aard van de herzieningsprocedure; bevoegdheidsgrondslag 1355
6.4.2 De ontvankelijkheid van het verzoek 1358
6.4.3 Partijstelling en procedure 1360
6.4.4 Afdoening 1361
6.5 Beroep in cassatie 1362
6.5.1 De aard van cassatierechtspraak 1362
6.5.2 Bevoegdheidsgrondslag 1364
6.5.3 Ontvankelijkheid en procedure 1367
6.5.4 Afdoening 1370
Trefwoordenregister 1373
