Afkortingen 11
1 Inleiding 13
1.1 Aanleiding voor het onderzoek 13
1.2 Centrale probleemstelling en onderzoeksvragen 15
1.3 Onderzoeksmethoden 16
1.4 De afbakening van het onderzoek 17
1.4.1 Verduidelijking van gebruikte terminologie 17
1.4.2 Beperkingen 18
1.5 De begeleidingscommissie 21
1.6 Leeswijzer 21
2 Het kader voor de herbeoordeling van de levenslange gevangenisstraf 23
2.1 Inleiding 23
2.2 De herbeoordeling van de levenslange gevangenisstraf volgens de wet en jurisprudentie 23
2.2.1 Levenslang in het Wetboek van Strafrecht 23
2.2.2 Levenslang en de tenuitvoerlegging ervan in het licht van het EHRM 24
2.2.3 De opmaat naar het Besluit: de reactie op de rechtspraak van het EHRM 30
2.2.4 Het arrest van de civiele Kamer van de Hoge Raad van 6 november 2020 31
2.2.5 De keuze voor inrichting van het stelsel op de basis van gratiëring 32
2.3 Het Besluit en het ACL: de totstandkoming ervan 35
2.3.1 Het opstellen en wijzigen van het Besluit en het toepassingsbereik ervan 35
2.3.2 De instelling en de positie van het ACL 36
2.4 De taken en bevoegdheden van het ACL volgens het Besluit en het Reglement 36
2.4.1 De taken van het Adviescollege levenslanggestraften 36
2.4.1.1 De taken van het ACL volgens het Besluit 36
2.4.1.2 De taak van adviseren en de wijze waarop daaraan uitvoering wordt gegeven 37
2.4.1.3 De taak van informeren 40
2.4.1.4 Andere onderdelen van de taakuitoefening door het ACL 41
2.4.2 De bevoegdheden van het ACL 42
2.5 De samenstelling en ondersteuning van het ACL volgens het Besluit en het Reglement 42
2.5.1 Samenstelling van het ACL 42
2.5.2 Ondersteuning van het ACL door het bureau 43
2.5.3 Bezoldiging van de leden van het ACL en begroting van het ACL 44
2.5.4 Huisvesting van het ACL 45
2.6 De procesbeschrijving in het Ketenwerkproces 45
2.6.1 De totstandkoming, status en openbaarheid van het Ketenwerkproces 45
2.6.2 De trajectbeschrijving van de drie fasen van het Ketenwerkproces in het kort 46
2.6.2.1 Fase 1: de eerste drieëntwintig jaren van de detentie 46
2.6.2.2 Fase 2: het werk van het ACL, de doorlopende beoordeling van de re-integratiemogelijkheden 46
2.6.2.3 Fase 3: de (voorbereiding van de) gratiebeslissing door de Kroon 49
2.7 Afsluiting; enige beschouwingen 51
3 De wijze waarop het stelsel van de herbeoordeling van de levenslange gevangenisstraf in de praktijk functioneert 53
3.1 Inleiding 53
3.2 De wijze waarop het Besluit in de praktijk functioneert en het ACL zijn taak uitoefent 54
3.2.1 De eerste jaren; de periode 2017-2019 54
3.2.2 Voortzetting werkzaamheden; de periode 2020 tot heden 58
3.3 Perspectief 1: de wijze waarop het ACL naar zijn rol en het Besluit kijkt 61
3.4 Perspectief 2: de omgeving over het functioneren van het Besluit 65
4 Bevindingen 71
4.1 Inleiding 71
4.2 Algemeen 71
4.3 Praktische aandachtspunten 72
4.3.1 Het ACL uit de pioniersfase 72
4.3.2 Toegang tot informatie voor het ACL 74
4.3.3 Update Ketenwerkproces en ketenorganisaties samen naar de hei 74
4.3.4 Gefinancierde rechtsbijstand 75
4.4 Juridische aandachtspunten 75
4.4.1 De voorbereiding van de procedure voor herbeoordeling 75
4.4.2 Aanmelding van de zaak bij het ACL 77
4.4.3 De positie van slachtoffers en nabestaanden 78
4.4.4 De inhoud van de criteria van artikel 4 lid 4 Besluit 82
4.4.5 De voorbereiding van het advies en de (rechts)positie van de levenslanggestrafte 87
4.4.5.1 Geen bijzonder rechtsmiddel tegen de beslissing geen toegang te verlenen tot re-integratiefase 87
4.4.5.2 Eisen te stellen aan de voorbereiding van het advies door het ACL 88
4.4.5.3 Verbetering van de positie van de levenslanggestrafte 90
4.4.6 De fase van aanbieding van re-integratieactiviteiten 92
4.4.6.1 De duur van de re-integratiefase 92
4.4.6.2 Aard, vorm en inhoud van (de uitvoering van) een positieve beslissing tot toelating tot re-integratieactiviteiten 93
4.4.6.4 Het verlof in de re-integratiefase 95
4.4.6.5 Plaatsing levenslanggestrafte gedurende de re-integratiefase 99
4.4.6.6 Conclusie: de re-integratiefase is te kort, te onduidelijk en daarom in veel opzichten in zijn huidige opzet niet effectief voor hetgeen waarvoor deze fase bedoeld is 101
5 Conclusie en aanbevelingen 105
5.1 Inleiding 105
5.2 Conclusie: het functioneren van het Besluit en het ACL 106
5.2.1 Inleiding 106
5.2.2 Het Besluit 106
5.2.3 Het ACL 107
5.3 Aanbevelingen naar aanleiding van aandachtspunten en knelpunten 108
5.3.1 Inleiding 108
5.3.2 Knelpunten en daaruit voortvloeiende aanbevelingen 108
5.3.2.1 De opzet, inclusief de duur van de re-integratiefase moet opnieuw worden doordacht 108
5.3.2.2 Het ACL moet als organisatie worden verstevigd 110
5.3.3 Aandachtspunten (die geen knelpunten zijn) en daaruit voortvloeiende aanbevelingen 111
5.3.3.1 Veranderingen tijdens de detentie van levenslanggestraften tot aan toepassing van het Besluit 111
5.3.3.2 Tijdige beschikbaarheid en volledigheid van informatie: strafdossier, penitentiair dossier, justitiële documentatie 111
5.3.3.3 Vervroeging van de start van de werkzaamheden van het Adviescollege 112
5.3.3.4 Verbetering van de begeleiding van het slachtoffer 112
5.3.3.5 Voorziening voor gefinancierde rechtsbijstand 113
5.3.3.6 Verbeteringen in de informatievoorziening aan en in positie van levenslanggestrafte 114
5.3.3.7 Actualiseren Ketenwerkproces, institutionaliseren van overleg 115
5.4 Tot besluit: de aanbevelingen in onderlinge samenhang bezien 115
Naschrift 117
Relevante rechtspraak en beleidsdocumenten 121
Bijlage Samenstelling begeleidingscommissie 123
