Cybercrime en witwassen

Samenvatting 9

1 Inleiding 15
1.1 Aanleiding voor het onderzoek 15
1.2 Onderzoeksvragen 17
1.3 Onderzoeksmethoden 18
1.4 Opbouw 19

2 Cybercrime en witwassen 21
2.1 Typologie van cybercrime 21
2.1.1 Target cybercrimes 22
2.1.2 Tool cybercrimes 24
2.2 Banking malware 25
2.3 Ransomware 28
2.4 Typologie van witwassen 34
2.4.1 De eenvoudige witwasconstructies 34
2.4.2 De complexere witwasconstructies 35
2.4.3 Strafbaarstelling witwassen in Nederland 37
2.5 Relatie tussen cybercrime en witwassen 44
2.6 Tussenconclusie 45

3 Digitale betalingsmiddelen 47
3.1 Terminologie 47
3.2 Virtueel geld 51
3.2.1 Typologie 51
3.2.2 Verschijningsvormen 53
3.3 Hoe werken cryptocurrencies? 59
3.3.1 Technische werking 59
3.3.2 Gebruik van bitcoins in het dagelijks verkeer 60
3.3.3 Voor- en nadelen van virtueel geld 62
3.3.4 Anonimiteit 63
3.4 Juridische status en toezicht 64
3.4.1 Juridische status 65
3.4.2 Toezicht en strafrechtelijke handhaving 66
3.5 Tussenconclusie 68

4 Witwassen van geld verkregen uit banking malware en ransomware 71
4.1 Witwasproces bij banking malware 71
4.1.1 Witwassen via money mules en directe ‘cash-out’ 72
4.1.2 Witwassen via aankoop van goederen of diensten van webdienstverleners 75
4.2 Witwasproces bij ransomware 80
4.2.1 Witwassen van vouchers 81
4.2.2 Witwassen van bitcoins 84
4.3 Tussenconclusie 89

5 Kenmerken van actoren bij het witwassen van opbrengsten uit banking malware en ransomware 91
5.1 De banken 92
5.1.1 Rol bij banking malware 92
5.1.2 Rol bij ransomware 93
5.2 Money mules 94
5.2.1 Omgevingskenmerken 95
5.2.2 Leeftijd, geslacht en nationaliteit 100
5.2.3 Ronselen 101
5.2.4 Antecedenten 102
5.3 Geldtransferkantoren 104
5.4 Payment Service Providers 105
5.5 Webwinkels 106
5.6 Voucherdiensten 106
5.7 E-wallet-diensten 107
5.8 Bitcoin exchanges 108
5.9 Mixing services 109
5.10 Bitcoin-handelaren 110
5.11 Tussenconclusie 110

6 Conclusie 113
6.1 Antwoorden op de onderzoeksvragen 113
6.1.1 Conclusies 117
6.2 Aanbevelingen voor een verbeterde aanpak 118
6.3 Discussie en verder onderzoek 122

Summary 125
Literatuur 129
Bijlage 1 Begeleidingscommissie 135
Bijlage 2 Lijst van respondenten 137
Bijlage 3 Lijst van (geanonimiseerde) zaken 139
Bijlage 4 Overzicht kenmerken van betalingsdiensten 141
Bijlage 5 Overige resultaten kwantitatief onderzoek 143