Elektronisch contractenrecht

1 Inleiding 11
1.1 Het onderwerp van dit boek 11
1.2 Drie typerende voorbeelden voor het elektronisch contractenrecht 12
1.3 Ontwikkelingen 17
1.4 Hoofdstukindeling 21

2 Regulering 23
2.1 Inleiding 23
2.2 Internationale bronnen 23
2.3 Europese Unie 25
2.3.1 Inleiding 25
2.3.2 Autonome rechtsorde en interpretatie 26
2.3.3 Richtlijn elektronische handel 32
2.3.4 Richtlijn consumentenrechten 32
2.3.5 Andere Europese regelingen 34
2.4 Nederland 36
2.5 Zelfregulering 39
2.6 Technoregulering 44

3 Elektronische totstandkoming 47
3.1 Inleiding 47
3.2 Juridische context 48
3.2.1 De elektronische bedrijfsomgeving 48
3.2.2 De elektronische bestelomgeving 50
3.3 De computer als actor 54
3.3.1 Inleiding 54
3.3.2 Actorschap in AI-perspectief 54
3.3.3 Actorschap in organisatorisch perspectief 57
3.3.4 Actorschap in juridisch perspectief 58
3.3.5 Ontwikkelingen 65
3.4 De wilsvertrouwensleer 66
3.4.1 Juridisch kader 66
3.4.2 Jurisprudentie over menselijke invoerfouten 70
3.4.3 Problemen bij automatisch contracteren 71
3.5 Aanbod en aanvaarding 74
3.5.1 Het juridische model 74
3.5.2 Aanbiedingen in de elektronische omgeving 80
3.6 Verzenden en ontvangen 86
3.6.1 Bereiken als uitgangspunt 86
3.6.2 Afwijkingen van het uitgangspunt 97
3.6.3 Geautomatiseerde ontvangst 101
3.7 De verstoorde totstandkoming 102
3.7.1 De veranderde verklaring 102
3.7.2 De onbevoegd aangegane rechtshandeling 103
3.7.3 Fraude door derden 104

4 Authenticatie,vorm en bewijs 109
4.1 Inleiding 109
4.2 Juridische context 114
4.2.1 Inleiding 114
4.2.2 Modelwetgeving Verenigde Naties 114
4.2.3 Europa 115
4.2.4 Nederland 119
4.3 Vertrouwensdiensten en de eidas-verordening 120
4.3.1 Inleiding 120
4.3.2 De elektronische handtekening 121
4.3.3 Zijstap – de elektronische akte 128
4.3.4 De overige vertrouwensdiensten 131
4.4 De elektronische vorm 134
4.4.1 Vormvrijheid en vormvereisten 134
4.4.2 Mogelijkheden tot regulering van de elektronische vorm 140
4.4.3 De nationale regeling van het elektronisch equivalent 142
4.4.4 Naar een wenselijke regeling 150
4.5 Het elektronische bewijs 151
4.5.1 Inleiding 151
4.5.2 Enkele ijkpunten uit het bewijsrecht 151
4.5.3 Elektronische bewijsmiddelen met dwingende bewijskracht 154

5 De bestelomgeving op websites 159
5.1 Inleiding 159
5.2 Juridisch kader 160
5.3 Informatieplichten 164
5.3.1 Een oriëntatie op het begrip informatieplicht 164
5.3.2 Verhouding tot de richtlijn consumentenrechten 166
5.3.3 Algemene informatie 167
5.3.4 Informatie bij het bestellen 170
5.3.5 Informatie over de wijze van contracteren 170
5.3.6 Informatie over kernbedingen 174
5.4 Algemene voorwaarden 174
5.4.1 Het kader van de regeling voor algemene voorwaarden 174
5.4.2 Aanbod en aanvaarding algemene voorwaarden 175
5.4.3 Elektronische terbeschikkingstelling 176
5.5 De ontvangstbevestiging 190

6 De overeenkomst op afstand 193
6.1 Inleiding 193
6.2 Juridische context 193
6.3 Informatieplichten 208
6.3.1 Precontractuele informatieplicht 209
6.3.2 Postcontractuele informatieplicht 227
6.4 Herroepingsrecht 231
6.4.1 Rechtvaardiging 231
6.4.2 Uitzonderingen 233
6.4.3 Termijn 241
6.4.4 Wijze van herroepen 246
6.4.5 Rechtsgevolgen 248
6.5 Bijzondere regelingen 258
6.5.1 Water en energie 258
6.5.2 Digitale inhoud en digitale diensten 259

7 Elektronische betaling 265
7.1 Inleiding 265
7.2 Juridische context 266
7.3 Third party providers 275
7.4 Betaling per creditcard 278
7.5 Elektronisch geld 281

8 Zelfexecuterende contracten, blockchain en smart contracts 285
8.1 Inleiding 285
8.2 Sociaal en technisch contractsbegrip 287
8.3 Slagingsvoorwaarden voor zelfexecuterende contracten 290
8.3.1 Inleiding 290
8.3.2 Programmeerbaarheid 290
8.3.3 Economische schaalbaarheid 294
8.3.4 Veiligheid en betrouwbaarheid 294
8.4 Blockchain 295
8.4.1 Tekort aan vertrouwen 295
8.4.2 Ideologische achtergrond 297
8.4.3 Blockchain 298
8.5 Blockchain en betaalfunctie 310
8.6 Smart contracts 314
8.6.1 Inleiding 314
8.6.2 Een technische definitie 316
8.6.3 Smart contracts binnen het overeenkomstenrecht 320
8.6.4 Smart contracts in een open blockchain 323
8.6.5 Smart contracts in een meer gesloten omgeving 326
8.7 Slot 328

9 Contracteren via platformen 331
9.1 Inleiding 331
9.2 Juridische context 332
9.3 Totstandkoming via een platform 335
9.3.1 Actoren 335
9.3.2 Aanbod en aanvaarding 337
9.3.3 Doorwerking van contractsvoorwaarden 339
9.3.4 Verstoring van het contractproces door het platform 341
9.4 Consument en platform 342
9.4.1 Van consument tot handelaar 342
9.4.2 Verplichtingen van platformen 343

Literatuur 347
Jurisprudentieregister 367
Artikelenregister 373
Trefwoordenregister 379